Поиск по словарям.

Midiyalılar, madalılar, və ya medlər — e.ə. IX–VII əsr aşur mənbələrinə görə İran yaylasının Xəzər dənizindən cənubda – təqribən, indiki Zəncan–Həmədan, Qəzvin–Tehran zonasında, həmçinin şərqə və cənub-şərqə doğru uzanan rayonlarda məskunlaşmış xalq. Midiyalıların ölkəsi İranın şimal-qərbində, indiki Azərbaycan, Kürdistan və Kermanşahin bir hissəsində yerləşirdi.Midiyalılar haqqında ilk məlumat e.ə 9 əsrin 30-cu illərinə aiddir. Müxtəlif dövr mənbələrində onlar amadai, madai, matai (aşur), maday (qədim yəhudi), maktape ( yeni elam) mada (qədim fars) medoi (qədim yunan medoi; müqaysə et. Kipr mənbələrindəki "madoi"la) medi (latın), mark (qədimi erməni) adları ilə məlumdurlar. Bu adların hamısı nəticə etibarilə Midiyanın etnonimi "mada"dan yaranmışdır. Etimoligiyası dəqiqləşdirilməsə də yəqin ki, mütəxəssislərin hesab etdiyi kimi həmin ad İran mənşəlidir. Midiya tayfaları İran yaylasına e.ə.2- ci minilliyin sonu-1-ci minilliyin əvvəllərindən gec olmayaraq köçüb gəlmişlər. Herodomun (e.ə 5 əsr) mə1lumatına görə Midiyalılar altı tayfadan (buslar, paretakenlər, struxatlar, arizantlar, budilər və maqlar) ibarət idilər. Ehtimal ki, Midiya tayfaları daha çox olub.

Malaylar — Avstroneziya dillərinə aid Malay dilində danışırlar. Qədim zamanlarda onlar Cənubi Hindistan əlifbasında yazırdılar. 14-15-ci əsrlərdə ərəb əlifbasından istifadə edirdilər. Malaylar əsasən Cənub-Şərqi Asiya bölgəsində yayılmışlar: Bruney, Timor, İndoneziya, Madaqaskar, Malayziya, Filippin və Sinqapurda kompakt şəkildə yaşayırlar. Onlar həmçinin Avstraliya, Kanada, Komor adaları, Almaniya, Yaponiya, Myanma, Niderland, Səudiyyə Ərəbistanı, Cənubi Afrika, Xaynan, Honkonq, Yeni Kolodoniya, Şimali Marian adaları kimi ərazilərdə yaşayırlar. Dil baxımında malay-polineziya dillərinə mnub olan Malay dilində danışırlar. Bəzən Malaylar termini geniş mənada işlədilir. Onlar arasında islam, xristianlıq, buddizm, induizm və qəbilə adət ənənələri geniş yayılmışdır. Dəri rəngləri baxımından açıq bürünc və tünd qəhvəyi olurlar. == Malay mətbəxi == Qidaların başında təbii ki, düyü durur, ustəlik ət, tərəvəz, balıq məsulları geniş istifadə edilir.

Mannallılar — Azərbaycanda yaşayan yerli etnoslardan biri.Manna ərazisi er. əvvəl III minillikdən başlayaraq kuti və lulubelərin məskun olduqları ərazi olduğuna görə, mannalar (yaxud mannalılar) onların birbaşa varisləri sayılır. İ. M. Dyakonov yazır ki, Manna dövləti lulube-kuti dövlət qurumu idi. Tarixşünaslıqda Manna müəyyən bir etnosun adı kimi nəzərə alınır. Q. A. Melikişvili yazır ki, Manna yerli etnik addır. Ölkə orada yaşayan Manna etnosunun adı ilə adlanmışdır. Manna əvvəlcə konkret bir tayfanın, sonra tayfa birləşməsinin, daha sonra er. əv. IX əsrin 30-cu illərindən Azərbaycan ərazisində ilk dövlət qurumunun adıdır. Bu dövlət er.

Mataylar — qədimdə Azərbaycan ərazisində yaşamış tayfalar. Bu tayfalar Atropatena ərazisində yaşamış 5 tayfadan biri idi.

Moyralar (yun. Μοϊραι, μοῖρα, lat. Moera pay, hissə) — Qədim Yunan mifologiyasında tale ilahələri. Hesiodun teoqoniyasına görə moyralar ilahə Niktanın qızları, digər bir yerdə isə Zevs və Temisin qızları və Orların bacıları kimi göstərilir. == Üç moyra == Kloto (yun. Κλωθώ)Laxesis (yun. Λάχεσις "taleh")Atropa, Atropos (yun. Ἄτροπος "qaçılmaz ölüm") Hesiodun teoqoniyasına əsasən tanrı Zevs moyralara lazımınca səlahiyyətlər vermişdir. Kloto insanların həyat ipini əyirir. Laxesis onların sevinc və kədərlərinə məhəl qoymadan ömür müddətini təyin edərmiş.

Sayralar (lat. Cololabis) — Sakit okeanın səth sularında yayılmış, Scomberesocidae fəsiləsinə aid balıq cinsi. Cins iki növə bölünür. Sayra növü mühün sənaye əhəmiyyətli balıq sayılır. Elmi adı latın sözü olan kolos «qısa» və labia «dodaq» sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Bədənləri uzunsov, rəngləri gümüşüdür. == Növləri == Cololabis adocetus Böhlke, 1951 — Cırtdan sayra Cololabis saira Brevoort, 1856 — Sayra == Mənbə == Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2006). "Cololabis " FishBase saytında. April 2006 version.

Layla — körpə uşağı yatırmaq üçün beşik başında oxunan nəğməyə deyilir. Laylalar bayatı şəklində olur. Lakin çox vaxt ona nəqərat hissəsi də əlavə edilir və "laylay", "balam" ifadələri təkrarlanır. Məsələn: Layla beşiyim, layla, evim eşiyim layla. Sən get şirin yuxuya, Çəkim keşiyin layla. Laylalarda uşağın tez böyüməsi və xoşbəxt olması fikri əks olunur. Laylalar bəzən nəsrlə də söylənilir: "Balamın atası gəlsin, onu alıb oynatsın" və s. Layla aşıq yaradıcılığında simvolik səciyyəlidir. Ustad sənətkarların yaradıcılığındakı həzinlik, musiqi ritmi, söz və musiqi ortaqlığı bir istiqamətdə layla ovqatı yaratmışdır.

Süxur — Yer qabığını əmələ gətirən təbii mineral birləşmədir. Mənşəyinə görə süxurlar müxtəlif qruplara bölünür: == Torpaqəmələgətirən süxurlar == Ana süxurları torpaqəmələgətirən süxurlar üçün əsas sayılır, onların üst qatlarından torpaq yaranır. Süxurların xüsusiyyətləri torpağın kimyəvi və fiziki xassələrinə müəyyən qədər təsir göstərir. Qranit üzərində əsasən az münbit torpaqlar əmələ gəlir. Bazalt süxurlar isə münbit torpağın yaranması üçün qiymətli material hesab olunur. Landşaftın, hidroqrafiyanın və bitki örtüyünün xüsusiyyəti dağ süxurlarının xarakteri və formasından asılıdır. == Maqmatik süxurlar == Maqmanın yer qabığının dərinliklərində və ya yer kürəsində soyuyaraq qatılaşmasıyla əmələ gələn süxurlara deyilir. (Məsələn:Qranit, Siyenit, Trakit, Andezit, Latit, Diyorit, Qabro, Obsidian, Monsonit, Perlit, Riolit, Qranodiorit, Bazalt, Harzburgit, Diabaz və s.) Maqmatik süxurlar da özlüyündə 2 qrupa bölünür: Effuziv- Maqma püskürüb yer səthinə çıxaraq aşağı temperatur və toyiq şəraitində soyuduqda yaranan süxurlar İntruziv — maqma yer səthinə çatmayıb yüksək təzyiq şəraitində müəyyəndərinlikdə yavaş-yavaş soyuyub kristallaşaraq yaranan süxurları deyilir. == Sedimental süxurlar == Maqmatik süxurların xarici təsirlər nəticəsində(hava, su, külək və s.) kiçik parçalara bölünməsilə meydana gələn süxurlara deyilir. (Məsələn:Qumdaşı, Gildaşı, Konqlomera və s.) Sedimental süxurların növləri: Mexaniki Sedimentar süxurlar Kimyəvi Sedimentar süxurlar Üzvi Sedimentar süxurlar == Metamorfik süxurlar == Metomorfik süxurlar — yerin daxilində olduğu yerdəcə çöküntü süxurlarından yaranmışdır.

Dinamik manqa— Avtomatik idarəetmə nəzəriyyəsinə aid anlayışdır. == Dinamik manqaların növləri == Funksional təyinatlarından, konstruktiv quruluşlarından, mürəkkəbliyindən, fiziki təbiətindən asılı olmayaraq dinamiki sistemləri elementar manqaların (bəndlərin) vəhdədi şəklində göstərmək olar. Belə manqalar eyni tipli riyazi modellərlə yazıldığından tipik manqalar da adlanırlar. Tipik manqalar birinci və ikinci tərtibli diferensial tənliklərlə yazılırlar. Tipik manqaları aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: Sadə manqalar: gücləndirici (ətalətsiz), inteqrallayıcı və diferensiallayıcı; Bir tərtibli manqalar: aperiodik, ətalətli – diferensiallayıcı, izodrom və s. İki tərtibli manqalar: ətalətli-inteqrallayıcı, aperiodik, rəqsi, konservativ və s. === Bir tərtibli aperiodik manqa === Praktikada ən geniş yayılmış manqalardan biri də aperiodik (ətalətli, və ya birtutumlu ətalətli) manqadır. Bu manqanın giriş və çıxış dəyişənləri arasında əlaqə aşağıdakı diferensial tənliklə ifadə olunur: T y ˙ ( t ) + y ( t ) = k x ( t ) {\displaystyle T{\dot {y}}(t)+y(t)=kx(t)} Burada T - manqanın zaman sabiti, k- gücləndirmə əmsalıdır. Manqanın zaman sabiti elə bir zaman müddətdir ki, əgər y(t) çıxış kəmiyyəti ilk anda aldığı dy(t)/dt,t=0 , y(t) əyrisinə sıfır nöqtəsində çəkilmiş toxunanın bucaq əmsalının qiyməti) sürəti ilə dəyişməkdə davam etsə idi, onda o öz y(∞)=ku qərarlaşma qiymətinə T müddətindən sonra çatardı. Həqiqətdə isə, y(y)-nin dəyişmə sürəti azaldığından o, halında T müddətinə öz qərarlaşma qiymətinin yalnız 63.2%-ni alır.

Komik maska – eybəcərliyin müxtəlif zahiri səciyyəvi şəkillərini özündə cəmləşdirən üzlüklər. Qədim dövrün bir çox tamaşalarında aktyorlar belə maskalarda, üzlüklərdə çıxış edirdilər. Deyilənə görə, Esxilin əsərlərinin tamaşalarında 28 maska (üzlük) var imiş. Bu kimi üzlüklər, məsələn, sifətin yastılığını, alnın qısalığını, ağzın yekəliyini, dodağın qalınlığını və s. bu kimi fiziki naqislikləri ifadə edirdi. Lakin bu naqisliklər, Aristotelin dediyi kimi, insanda mərhəmət duyğusu oyatmır. Belə qədim maskalara, üzlüklərə Azərbaycan xalq teatrının inkişaf tarixində də təsadüf etmək olar, məsələn, keçəl və kosa maskaları. Əli Sultanlıya görə Azərbaycan xalq teatrında “kosa müəyyən bir üzlükdür (maskadır), hətta oyunda üzlüklə çıxış edir" . Belə tamaşalar səhnə adlana biləcək bir yerdə yox, küçə və meydanlarda səyyari şəkildə nümayiş etdirilib. Bu mərasimlərdə təkcə oyunbazlar, təlxəklər, hoqqabazlar yox, bu və уa digər dərəcədə hamı deyib-gülür, zarafatlaşır və "oynayır".

Etika (yunanca: ἠθικόν, qədim dilində isəŞ ἦθος — əxlaq, ənənə mənalarını verir. Fəlsəfənin ən böyük hissələrindən biri olub insan mənəviyyatını əhatə edir. Çiçero (3 yanvar, b.e.ə. 106; † 7 dekabr b.e.ə. 43) ilk dəfə olaraq "etikanı" tərcümə edərək öz dövründə "fəlsəfə mənəviyyatı" anlayışını daxil etmişdir. Etika – [yun. ethika, ethos – adət, xasiyyət] İctimai şüur formalarından biri kimi əxlaq, tərbiyə və mənəviyyat haqqında fəlsəfi nəzəriyyə. Məsələn, materialist etika, Hegel etikası. Hər hansı sinfin, cəmiyyətin, ictimai təşkilatın əxlaq qaydaları.Etika və ondan yaranan fənlər (hüqüq, dövlət və sosial fəlsəfə) praktiki fəlsəfə qrupuna daxil edilirlər. Çünki onlar insan davranışı ilə bağlıdırlar.

Ekzotik qayalar təbii amillərin – günəşin, yağış və küləyin çökmə və maqmatik dəstəmlərin çıxışlarına fəal erozion təsirinin son məhsuludur. Bu proses nəticəsində müxtəlif kövrəkli süxurlar qeyri-bərabər dağılmaya məruz qalır və onların daha davamlı fraqmentləri çox vaxt ağlagəlməz dərəcədə qəribə görkəm alır. Ekzotik qayalar Azərbaycan Respublikasının bütün dağlıq-qırışıqlıq regionlarında, daha çoxu isə Naxçıvan diyarında, Talış dağlarında, Qobustanda, Cənub-Şərqi Qafqazda geniş təmsil olunmuşdur və onları əmələ gətirən süxurların yaşı paleozoydan başlamış müasir dövrə qədərdir. == Üç qardaş daş kompozisiyası == Naxçıvan MR-də Əlincəçayın sol sahilin­də, Qızılca və Kirnə kəndlərinin arasında yerləşir. Orta eosen tuf-qumdaşlarına atmosfer amillərinin aşınma təsiri nəticəsində yaranmışdır. == Qoşalaşmış Oğlan-Qız qayası == Naxçıvan MR-də Gilançayın sağ sahilin­də, Başkənddən cənubda eyniadlı yüksəkliyin zirvəsini təşkil edən, relyefdə ifadəli təsir bağışlayan orta eosenə aid aşınmış tuf-qumdaşlarının qalığı. Uzaqdan baxanda bir-birinə tərəf əyilmiş iki adamı xatırladır. == “Sfinks” qayası == Naxçıvan MR-in cənub-şərqində, Nehrəm dərəsinin ya­maclarında trias dolomitlərinin eroziya prosesinin təsirinə məruz qalması nəticə­sində yaranmışdır. == Göbələyəbənzər “Parağdaş” qaya qalığı == Naxçıvançayın yuxarı axarın­da, Mahmudoba kəndinin yaxınlığında orta eosen yaşlı tuf-qumdaşlı ayaq üstündə tuf-konqlomerat brekçiyasının qayması yerləşir. == “Gəlinqaya” == Unus və Pəzmərə kəndlərini birləşdirən yoldan yuxarıda yerləşir və qadın fiqurunu xatırladan formada olub orta eosenin vulkanogen süxur­larından təşkil olunmuşdur.

Meoto İva (夫婦岩) və ya Evli qayalar – Yaponiyanın Mie prefekturasının Futami sahillərində yerləşən iki qaya parçası. Bu qayalar şimenava adlandırılan qalın iplərlə bir-birinə birləşdirilib. İplərin çəkisi ən azı bir tondur və ildə müxtəlif dini ainlər zamanı dəyişdirilir.Qayalar Futami Okitama məbədinin rahibləri tərəfindən müqəddəs hesab edilir. Şintoizmə görə kaminin yaradıcılarının evliliyini – İzanami və İzanaqini simvolizə edir. Buna görə də qayalar həm də evliliyin simvoludur. Kişini simvolizə etdiyi düşünülən daha böyük qayanın başında torii var.Qayalara tamaşa etmək üçün ən yaxşı fürsət yayda sübh çağıdır. Bu zaman günəşin qayaların arasında doğuşunu izləmək olar. Bir az uzaqlıqda Fuci dağını görmək olar. Qabarma və çəkilmə zamanı qayaları su ayırmır.Okitama məbədi Sarutahiko Okamiyə və yemək ilahəsi Miketsuya həsr olunub. Məbədin ətrafında xeyli qurbağa heykəli var.

Qıvrım qayalar — relyefdə bir sıra hamarlanmış asimmetrik çıxıntılar və çökəkliklər əmələ gətirən kiçik qoç kəllələri qruplarına deyilir. Sahil dayazlığında və göllərdə olan qıvrım qayalar saysız-hesabsız xırda, çılpaq adaları-şxerləri əmələ gətirirlər. Qıvrım qayalar landşaftı Kola yarımadasında, Finlandiyada, şxerlər isə Finlandiyanın cənub sahil boyu, xüsusilə Aland arxipelaqı sahəsində geniş yayılmışdır.

Bizim mayaklar qısametrajlı sənədli filmi rejissor Niyazi Bədəlov tərəfindən 1961-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Film maldarlıq sahəsində respublikamızda ən yüksək göstəricilər əldə etmiş yeddiilliyin qabaqcıllarına həsr olunmuşdur. == Məzmun == Film maldarlıq sahəsində respublikamızda ən yüksək göstəricilər əldə etmiş yeddiilliyin qabaqcıllarına həsr olunmuşdur. Filmdə Qax rayonunda dağlar qoynunda yerləşmiş Sarıbaş kəndinin timsalında kənd zəhmətkeşlərinin həyatı və əmək fəaliyyəti, qayğıları öz geniş əksini tapmışdır.Müəlliflər burada bir neçə qabaqcıl adamın portretini yaratmışlar. Bunlar tanınmış sağıcılar Kəklik İsmayılova və Minayə Quliyeva, təcrübəli qarğıdalı yetişdirən Məmmədtağı İsmayılov, çobanlar-Nəcməddin və Şəmsəddin Sofiyev qardaşları, kolxoz sədri Həsən Mirzəyev və 107 yaşlı çoban Fətəlidir. == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm".

Daniyel Ayyala Peres (isp. Daniel Ayala Pérez; 21 iyul 1906 – 20 iyun 1975) — Meksika skripkaçısı, dirijoru və bəstəkarı. == Həyatı == Daniyel Ayyala Peres 21 iyul 1906-cı ildə Meksikada, Yukatanda yerləşən Abala şəhərində anadan olmuşdur. O, 1922-ci ildən 1927-ci ilə kimi Mexiko şəhərindəki Konservatoriya Milli Musiqi Məktəbində skripka və bəstəkarlıq təhsili almışdır. Bir müddət "Salon Mexico" gecə klubunda çıxış edərək pul qazanmışdır. 1934-cü ildə o, həmkarları Salvador Kontreras, Blas Qalindo və Xose Pablo Monkayo ilə birlikdə "Dördlər qrupu"nu yaratmışdır. 1975-ci ildə vəfat etmişdir. == Seçilmiş əsərləri == === Balletlər === El hombre maya (1939) La gruta diabólica, for chamber orchestra (1940) === Orkestr === Cinco piezas infantiles, for string orchestra (1933) Tribu, sym. poem, (1934) En la llanura (On the Prairie) La serpiente negra (The Black Serpent) La danza del fuego (Fire Dance) Paisaje (Landscape), suite, (1935) Panoramas de México, suite (1936) Sonora Veracruz Yucatán Mi viaje a Norte América (My North-American Journey), suite (1947) Acuarela nocturna (en San Salvador), op. 20 (1949) Suite veracruzana (1957) Concertino for Piano and Orchestra (1974) === Vokal === Uchben X'coholte (In an Ancient Cemetery), for soprano and chamber orchestra (1931) Cuatro canciones, for soprano and piano (1932) El grillo (The Cricket, words by Daniel Castañeda), for soprano, clarinet, violin, piano, and rattle (1933) U kayil chaac (Mayan rain song), for soprano and chamber orchestra with indigenous percussion (1934) Suite infantil (Children's Suite), for soprano and chamber orchestra (1936) Duerme.

Bizim mayaklar qısametrajlı sənədli filmi rejissor Niyazi Bədəlov tərəfindən 1961-ci ildə çəkilmişdir. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal edilmişdir. Film maldarlıq sahəsində respublikamızda ən yüksək göstəricilər əldə etmiş yeddiilliyin qabaqcıllarına həsr olunmuşdur. == Məzmun == Film maldarlıq sahəsində respublikamızda ən yüksək göstəricilər əldə etmiş yeddiilliyin qabaqcıllarına həsr olunmuşdur. Filmdə Qax rayonunda dağlar qoynunda yerləşmiş Sarıbaş kəndinin timsalında kənd zəhmətkeşlərinin həyatı və əmək fəaliyyəti, qayğıları öz geniş əksini tapmışdır.Müəlliflər burada bir neçə qabaqcıl adamın portretini yaratmışlar. Bunlar tanınmış sağıcılar Kəklik İsmayılova və Minayə Quliyeva, təcrübəli qarğıdalı yetişdirən Məmmədtağı İsmayılov, çobanlar-Nəcməddin və Şəmsəddin Sofiyev qardaşları, kolxoz sədri Həsən Mirzəyev və 107 yaşlı çoban Fətəlidir. == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm".

Analar və laylalar qısametrajlı cizgi televiziya filmi rejissor Vaqif Behbudov tərəfindən 1991-ci ildə çəkilmişdir. Film "Azərbaycantelefilm"də istehsal edilmişdir. Kukla filmidir. Körpələr təbiətin hədiyyəsidir. Ananın beşik başında oturub oxuması xeyir haqqında ilk söhbətidir. Uşaqların hamısı analar üçün eynidir. == Məzmun == Kukla filmidir. Körpələr təbiətin hədiyyəsidir. Ananın beşik başında oturub oxuması xeyir haqqında ilk söhbətidir. Uşaqların hamısı analar üçün eynidir.Cizgi filmi bəşəriyyətin yaranışından üzü bəri dünyada var olan, əbədi yaşayan ana məhəbbətinə, övlada olan sevgiyə ucaldılmış abidədir.

Analar və laylalar qısametrajlı cizgi televiziya filmi rejissor Vaqif Behbudov tərəfindən 1991-ci ildə çəkilmişdir. Film "Azərbaycantelefilm"də istehsal edilmişdir. Kukla filmidir. Körpələr təbiətin hədiyyəsidir. Ananın beşik başında oturub oxuması xeyir haqqında ilk söhbətidir. Uşaqların hamısı analar üçün eynidir. == Məzmun == Kukla filmidir. Körpələr təbiətin hədiyyəsidir. Ananın beşik başında oturub oxuması xeyir haqqında ilk söhbətidir. Uşaqların hamısı analar üçün eynidir.Cizgi filmi bəşəriyyətin yaranışından üzü bəri dünyada var olan, əbədi yaşayan ana məhəbbətinə, övlada olan sevgiyə ucaldılmış abidədir.