Sutoplayıcı hövzə
Sutoplayıcı hövzə, sutoplayıcı sahə - Müəyyən çaya, gölə və ya dənizə yerüstü və yeraltı suların axdığı ərazidir. Sutoplayıcı hövzə suayrıcılarda bir-birindən ayrılır.
Böyük Hövzə səhrası
Böyük Hövzə səhrası (ing. Great Basin Desert) — ABŞ -ın qərbində yerləşən yayladır. Səhranın sahəsi 490 000 km² təkil edir. Qərbdən Serra-Nevada silsiləsi və Kaskad dağları, şərqdən Qayalı dağlar, şimaldan Kolumbiya platosu, cənubdan isə Moxave və Sonora səhraları ilə sərhədlənir. Yaylanın okeana çıxışı yoxdur. Çaylar və onların qollarının suları səhralarda itir və ya torpağa hoparaq okean və dənizlərə axa bilmir. İl ərzində səhranın ərazisinə 7 - 12 dyum yağıntı düşür.
Səhra özündə bir necə quraqlaşmış vadilərdən ibarətdir:Chalfant, Hammil, Benton, Queen Valley.
Böyük Hövzə səhrası olduqca soyuq səhradır. Ərazisində əsasən Atriplex confertifolia və Yovşan bitir.
Neftli-qazlı hövzə
Neftli-qazlı hövzə — böyük geostruktur elementi daxilində məhdudlaşan neft və qaz akkumulyasiyasının struktur zonalarının məcmusu. Bu ərazilər geoloji təkamülü karbohidrogenlərin generasiya və miqrasiyasını, sənaye yığımlarının əmələ gəlməsini və həmçinin onların uzun geoloji müddət ərzində konservasiyasını təmin edir. Kənardan hövzəyə gələn karbohidrogen axınları hövzənin ehtiyatlarında nəzərə çarpacaq rol oynamır. Tektonik parametrlərə görə neftli-qazlı hövzələr platforma hövzələrinə, mütəhərrik zolaq hövzələrinə və keçid hövzələrinə bölünür. Mütəhərrik vilayətlərdə qırışıqlıq və ya özül komplekslərinin səthə çıxması ilə hüdudlandığına görə neftli-qazlı hövzə ayırmaq çətinlik törətmir (Vyana, Fərqanə və başqa neftli-qazlı hövzələr). Neftli-qazlı hövzələrinin sahəsi bir neçə onlarla kvadrat kilometrdən bir neçə yüz kvadrat kilometrə qədər dəyişə bilər.
Xəzər Hövzə Qəza-Xilasetmə Xidməti (Azərbaycan)
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti-Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin strukturuna daxildir.
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti (XHQXX) Fövqəladə Hallar Nazirliyinin tərkibində önəmli yer tutan qurumlardan biridir. Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidmətinin sələfi olan “İxtisaslaşdırılmış Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti” 1959-cu ildən 1991- ci ilə qədər Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin, 1992-2006-cı illərdə isə Azərbaycan Respublikası Nazirlər kabinetinin tərkibində olmaqla dənizdə axtarış-xilasetmə, sualtı-texniki, 1980-cı ildən neft dağılmalarının ləğvi, 1983-cü ildən xilasedici-qoruyucu vasitələrin təmiri,yoxlanılması və sertifikatlaşdırılması işlərini həyata keçirmişdir.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 19 aprel 2006-cı il tarixli 394 nömrəli Fərmanı ilə Xidmət Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi strukturunun tərkibinə verilmiş və Fövqəladə Hallar Nazirliyinin 16 may 2008-ci il tarixli 049a nömrəli əmri ilə yenidən təşkil olunaraq, Əsasnaməsi və strukturu təsdiq edilmişdir.
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti Azərbaycan Respublikası ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin Azərbaycan Respublikasına mənsub sektorunda və digər sularda ərazilərin təbii (geofiziki, geoloji, meteoroloji, dəniz-hidroloji və s.) və texnogen (neft-qaz hasilatı və emalı obyektlərində, quruda və sularda magistral boru kəmərlərində, dəniz və digər nəqliyyat növlərində, hidrotexniki qurğularda qəzalar, yanğınlar, partlayışlar və s.) xarakterli fövqəladə hallardan qorunması, fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması sahəsində öz səlahiyyətləri daxilində idarəetmə, əlaqələndirmə və nəzarət üzrə dövlət siyasətinin və tənzimlənməsinin hazırlanmasında iştirak edən və həyata keçirən, habelə quruda və sularda qəzaların baş vermə ehtimalı böyük olduqda, yaxud baş verdikdə neft və neft məhsullarının dağılması ilə əlaqədar yaranmış fövqəladə hallara çevik reaksiya verilməsi, onların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması məqsədilə fəaliyyətin təşkilini, sularda baş vermiş qəza və hadisələr zamanı axtarış-xilasetmə işlərinin həyata keçirilməsini təmin edən bir qurumdur.
Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti bu gün öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, normativ hüquqi aktları, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin, o cümlədən Xidmətin Əsasnaməsini, Beynəlxalq Əmniyyətli İdarəetmə Məcəlləsinin tələblərini əsas götürərək dənizdə qəza-xilasetmə, yedək, dalğıc, neft dağılmalarının ləğvi, insanların daşınması, xilasedici-qoruyucu vasitələrə xidmət işlərini həyata keçirir.
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidmətinin fəaliyyəti Beynəlxalq Menecment sisteminin İSO 9001:2008; İSO 14001:2004; OHSAS 18001:2007 beynəlxalq standartlarına uyğun tənzimlənir.
Gəmiçilik
Dağılmış neftin ləğvi
Dalğıc və sualtı texniki işlər
Torpaqsorma və dibdərinləşdirmə işləri
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti keyfiyyət, ekologiya, peşə təhlükəsizliyi və əmək mühafizəsi sahəsində əldə etdiyi uğurlara görə müvafiq sertifikatlara layiq görülmüşdür. Xidmət BP, Fuqro, OSCA Caspian, Saipem kimi xarici şirkətlərin sifarişi ilə dənizdə müxtəlif əməliyyatlar həyata keçirir.
Gəmiçiliklə bağlı əsasən müxtəlif təyinatlı (axtarış-xilasetmə, yedək, dalğıc, yüksək sürətli və s.) gəmilərin istismarını həyata keçirən XHQXX qəza-xilasetmə hazırlığının aparılması, axtarış-xilasetmə işlərinin təşkilini yerinə yetirir. Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti baş vermiş qəza hadisələrinin qeydə alınması, tədqiqatı və qəza hallarının qarşısının alınmasına dair tədbirlər planını hazırlayaraq, qəza vəziyyətinə düşmüş gəmilərin kapitanlarına və digər üzən vasitələrin rəhbərlərinə təhlükəsiz üzmə barəsində göstəriş və məsləhətlər verir.
Ayrılmış simvol
Ayrılmış simvol (ing. Reserved character, ru. зарезервированный символ) – klaviaturadan daxil edilən və proqramda xüsusi anlamı olan simvol; məsələn, ulduz işarəsi (*), əyik cizgi (/), sola əyik cizgi (\), sual işarəsi (?) və şaquli ayırma işarəsi (|) ayrılmış simvollara aiddir. İstifadəçinin yaratdığı fayllara, sənədlərə, makroslara və başqa obyektlərə ad verərkən bu simvollardan geniş istifadə olunmur.
Şaquli ayırma işarəsi (|) viki kodlarında da geniş istifadə olunur. Əsasən şablonlarda və cədvəllərin yaradılmasında ən çox istifadə olunan işarədir.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
Sosial təcrid
Sosial təcrid, sosial kənarlaşdırılma və ya sosial marginallaşdırma — cəmiyyətdə rast gəlinən maneələri və cəmiyyətdən kənarlaşdırılma vəziyyətini izah edən bir termindir. Avropada geniş yayılmış olan bu termin ilk dəfə Fransada istifadə edilmişdir. Təhsil, sosiologiya, psixologiya, siyasət və iqtisadiyyat kimi müxtəlif sahələrdə istifadə olunur.
Sosial təcrid cəmiyyət daxilindəki bəzi qrup üzvlərinə, şəxslərə və ya qruplara malik olduğu və həmin qrupla sosial vahid olması üçün şərt olan mənzil, iş, sağlamlıq, vətəndaş hüquqları, demokratik proseslərdə iştirak etmək hüququ və bərabər məhkəmə hüququ kimi müxtəlif hüquqlara, imkanlara və mənbələrə sistematik şəkildə girilməsinə qoyulan qadağa prosesidir.
Sosial təcrid nəticəsində vətəndaş hüquqlarından kənarlaşdırma və ya məhrum olmaq sosial siniflərə görə tətbiq olunma halları olur. İrqi, dərinin rəngi, təhsil səviyyəsi, yaşayış və ya geyim tərzi ilə əlaqəli ola bilər. Bu cür ayrı-seçkilik formaları əlillərə, azlıqlara, LGBT icmasına, narkotik istifadəçilərinə, yaşlılara və ya gənclərə də tətbiq edilə bilər. Bir cəmiyyətdə qəbul edilən sosial normalardan kənara çıxan hər kəs bu səbəbdən qeyri-müəyyən və ya açıq bir şəkildə həmin cəmiyyətdən kənarlaşdırıla bilər.
Sosial təcriddən təsirlənən şəxslərin və ya qrupların nəticədə iqtisadi, sosial və siyasi həyata tam inteqrasiyasının qarşısı alınır. Bunun baş verməməsi üçün müasir zamanımızda cəmiyyətlərin inklüziv şəkildə qurulması üçün tədqiqat işləri davam etməkdədir.
Sosyal təcrid
Sosial təcrid, sosial kənarlaşdırılma və ya sosial marginallaşdırma — cəmiyyətdə rast gəlinən maneələri və cəmiyyətdən kənarlaşdırılma vəziyyətini izah edən bir termindir. Avropada geniş yayılmış olan bu termin ilk dəfə Fransada istifadə edilmişdir. Təhsil, sosiologiya, psixologiya, siyasət və iqtisadiyyat kimi müxtəlif sahələrdə istifadə olunur.
Sosial təcrid cəmiyyət daxilindəki bəzi qrup üzvlərinə, şəxslərə və ya qruplara malik olduğu və həmin qrupla sosial vahid olması üçün şərt olan mənzil, iş, sağlamlıq, vətəndaş hüquqları, demokratik proseslərdə iştirak etmək hüququ və bərabər məhkəmə hüququ kimi müxtəlif hüquqlara, imkanlara və mənbələrə sistematik şəkildə girilməsinə qoyulan qadağa prosesidir.
Sosial təcrid nəticəsində vətəndaş hüquqlarından kənarlaşdırma və ya məhrum olmaq sosial siniflərə görə tətbiq olunma halları olur. İrqi, dərinin rəngi, təhsil səviyyəsi, yaşayış və ya geyim tərzi ilə əlaqəli ola bilər. Bu cür ayrı-seçkilik formaları əlillərə, azlıqlara, LGBT icmasına, narkotik istifadəçilərinə, yaşlılara və ya gənclərə də tətbiq edilə bilər. Bir cəmiyyətdə qəbul edilən sosial normalardan kənara çıxan hər kəs bu səbəbdən qeyri-müəyyən və ya açıq bir şəkildə həmin cəmiyyətdən kənarlaşdırıla bilər.
Sosial təcriddən təsirlənən şəxslərin və ya qrupların nəticədə iqtisadi, sosial və siyasi həyata tam inteqrasiyasının qarşısı alınır. Bunun baş verməməsi üçün müasir zamanımızda cəmiyyətlərin inklüziv şəkildə qurulması üçün tədqiqat işləri davam etməkdədir.
Ayrılmış hostinq xidməti
Ayrılmış hostinq xidməti, ayrılmış server və ya idarəolunan hostinq xidməti — internet hostinqi növü. Burada müştəri başqa heç kimlə paylaşılmayan bütün bir serveri icarəyə götürür. Bu, paylaşılan hostinqdən daha çevikdir, çünki təşkilatlar serverlər, o cümlədən əməliyyat sistemi, aparat və s. üzərində tam nəzarətə malikdirlər.
Ümumi olaraq kompleks idarəolunan və hostinq adlandırılan başqa bir ayrılmış hostinq səviyyəsi də var. Kompleks idarəolunan hostinq həm fiziki ayrılmış serverlərə, həm də hibrid serverlərə və virtual serverlərə aiddir. Bir çox şirkətlər hibrid (fiziki və virtual birləşməsi) hostinq həllini seçirlər.
Standart və kompleks idarəolunan hostinq arasında bir çox oxşarlıqlar var, lakin əsas fərq, infrastrukturun yerləşdirilməsinin həm artan ölçüsü, həm də mürəkkəbliyi səbəbindən müştərinin ödədiyi inzibati və mühəndislik dəstəyinin səviyyəsidir. Provayder təhlükəsizlik, yaddaş, saxlama və İT dəstəyi də daxil olmaqla, idarəetmənin böyük hissəsini öz üzərinə götürmək üçün addımlayır. Xidmət ilk növbədə proaktiv xarakter daşıyır.
Çernobıl təcrid zonası
Çernobıl təcrid zonası (ukr. Зона відчуження Чорнобильської АЕС) - 1986-cı ilin 26 aprel tarixində baş vermiş Çernobıl faciəsindən sonra Çernobıl AES-i və Pripyat şəhərinin ərazilərində yaradılmış xüsusi bölgə.
Çinlilərin təcrid aktı
Çinlilərin təcrid aktı (1882—1943-ci illər) — 6 may 1882-ci il tarixində ABŞ Konqresinin Çinlilərin ölkənin Qərbinə kütləvi köç etməsinə cavab olaraq qəbul etdiyi xüsusi qanun. Amerika Birləşmiş Ştatları tarixindəki ilk və yeganə rəsmi qanun, müəyyən bir millətin nümayəndələrinə qarşı yönəldilmişdir (bu ölkənin qalan ayrı-seçkilik qanunları ümumiyyətlə irqlərlə əlaqəli). Qanun, artıq ABŞ-də yaşayan çinlilərin hər hansı Çin immiqrasiyasını və / və ya vətəndaşlıq almasını qadağan etdi (lakin ABŞ-də anadan olan Çinli uşaqlar ABŞ vətəndaşı sayılırdı). Əvvəlcə qanun 10 il müddətinə uzanmalı idi, lakin 1943-cü ilə qədər qüvvədə idi. 1917-ci ilə qədər oxşar məhdudiyyətlər ümumilikdə Asiyalılara da şamil edildi.
İlk çinlilər ABŞ-də 1840-cı illərdə, 1848-ci ildə Kaliforniyada qızıl hərisliyinin başladığı Meksikadan keçmiş şimal ərazilərinin ələ keçirilməsindən dərhal sonra ortaya çıxdı. Qızıl bol olduğu müddətdə, ayrı-ayrı Çin məkanlarında yaşayan Çinlilərə ehtiyat göstərildi, lakin ehtiyatları tükənəndə tolerantlıq itməyə başladı. Vəziyyəti yalnız nisbətən az sayda Çinli və ağ immiqrantlar xilas etdi.
60-cı illərdə Çin kuliları ABŞ dəmir yolu şirkətləri tərəfindən cəlb edildi. Xüsusilə, XIX əsrin ikinci yarısında Çindən və bəzi digər Asiya ölkələrindən (əsasən Yaponiya və Koreya) müqaviləli işçilərin sıx bir axını başladı.
Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti-Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin strukturuna daxildir.
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti (XHQXX) Fövqəladə Hallar Nazirliyinin tərkibində önəmli yer tutan qurumlardan biridir. Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidmətinin sələfi olan “İxtisaslaşdırılmış Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti” 1959-cu ildən 1991- ci ilə qədər Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin, 1992-2006-cı illərdə isə Azərbaycan Respublikası Nazirlər kabinetinin tərkibində olmaqla dənizdə axtarış-xilasetmə, sualtı-texniki, 1980-cı ildən neft dağılmalarının ləğvi, 1983-cü ildən xilasedici-qoruyucu vasitələrin təmiri,yoxlanılması və sertifikatlaşdırılması işlərini həyata keçirmişdir.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 19 aprel 2006-cı il tarixli 394 nömrəli Fərmanı ilə Xidmət Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi strukturunun tərkibinə verilmiş və Fövqəladə Hallar Nazirliyinin 16 may 2008-ci il tarixli 049a nömrəli əmri ilə yenidən təşkil olunaraq, Əsasnaməsi və strukturu təsdiq edilmişdir.
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti Azərbaycan Respublikası ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin Azərbaycan Respublikasına mənsub sektorunda və digər sularda ərazilərin təbii (geofiziki, geoloji, meteoroloji, dəniz-hidroloji və s.) və texnogen (neft-qaz hasilatı və emalı obyektlərində, quruda və sularda magistral boru kəmərlərində, dəniz və digər nəqliyyat növlərində, hidrotexniki qurğularda qəzalar, yanğınlar, partlayışlar və s.) xarakterli fövqəladə hallardan qorunması, fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması sahəsində öz səlahiyyətləri daxilində idarəetmə, əlaqələndirmə və nəzarət üzrə dövlət siyasətinin və tənzimlənməsinin hazırlanmasında iştirak edən və həyata keçirən, habelə quruda və sularda qəzaların baş vermə ehtimalı böyük olduqda, yaxud baş verdikdə neft və neft məhsullarının dağılması ilə əlaqədar yaranmış fövqəladə hallara çevik reaksiya verilməsi, onların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması məqsədilə fəaliyyətin təşkilini, sularda baş vermiş qəza və hadisələr zamanı axtarış-xilasetmə işlərinin həyata keçirilməsini təmin edən bir qurumdur.
Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti bu gün öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, normativ hüquqi aktları, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin, o cümlədən Xidmətin Əsasnaməsini, Beynəlxalq Əmniyyətli İdarəetmə Məcəlləsinin tələblərini əsas götürərək dənizdə qəza-xilasetmə, yedək, dalğıc, neft dağılmalarının ləğvi, insanların daşınması, xilasedici-qoruyucu vasitələrə xidmət işlərini həyata keçirir.
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidmətinin fəaliyyəti Beynəlxalq Menecment sisteminin İSO 9001:2008; İSO 14001:2004; OHSAS 18001:2007 beynəlxalq standartlarına uyğun tənzimlənir.
Gəmiçilik
Dağılmış neftin ləğvi
Dalğıc və sualtı texniki işlər
Torpaqsorma və dibdərinləşdirmə işləri
Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti keyfiyyət, ekologiya, peşə təhlükəsizliyi və əmək mühafizəsi sahəsində əldə etdiyi uğurlara görə müvafiq sertifikatlara layiq görülmüşdür. Xidmət BP, Fuqro, OSCA Caspian, Saipem kimi xarici şirkətlərin sifarişi ilə dənizdə müxtəlif əməliyyatlar həyata keçirir.
Gəmiçiliklə bağlı əsasən müxtəlif təyinatlı (axtarış-xilasetmə, yedək, dalğıc, yüksək sürətli və s.) gəmilərin istismarını həyata keçirən XHQXX qəza-xilasetmə hazırlığının aparılması, axtarış-xilasetmə işlərinin təşkilini yerinə yetirir. Xəzər Hövzə Qəza-xilasetmə Xidməti baş vermiş qəza hadisələrinin qeydə alınması, tədqiqatı və qəza hallarının qarşısının alınmasına dair tədbirlər planını hazırlayaraq, qəza vəziyyətinə düşmüş gəmilərin kapitanlarına və digər üzən vasitələrin rəhbərlərinə təhlükəsiz üzmə barəsində göstəriş və məsləhətlər verir.
Edam edilmiş İntibah
Edam edilmiş İntibah (ukr. Розстріляне відродження, Rozstrilyane vidrodjennya) ifadəsi 1920–1930-cu illərdə Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasında yaşayıb-yaratmış və Stalinin totalitar rejimi tərəfindən edam və ya repressiya edilmiş yazıçı və rəssamlar dövrünü təsvir etmək üçün istifadə olunur. Termin ilk dəfə polyak publisist Eji Qedroys ukraynalı ədəbiyyat tədiqatçısı, sonralar bu termini o dövrki nəslin ən möhtəşəm əsərlərinin toplusuna başlıq olaraq seçən Yuri Lavrinenkoya yazdığı məktubda istifadə etmişdir.
Birinci Dünya müharibəsindən sonra Rusiya imperiyasının süquta doğru getməsi, imperiya senzurasının ləğv edilməsi, müstəqil Ukrayna dövlətinin qurulması və 1920-ci illərdə Sovet rejiminin nisbi yumşaqlığı, bunlar hamısı Ukraynada mədəni aktivliyin və ədəbiyyat intibahının çiçəklənməsinə səbəb oldu. Yeni ortaya çıxan şair və yazıçılar və çox sayıda peyda olan ədəbi qruplar Ukrayna ədəbiyyatının simasını dəyişmişdi. Bu prosesslər yerliləşdirmə, Yeni İqtisadi Siyasət və likbez tərəfindən dəstəklənirdi.
"Edam edilmiş İntibah" bənzətməsi Eji Qedroysa məxsusdur. O, ilk dəfə bu ifadəni Yuri Lavrinenkoya 13 avqust 1958-də yazdığı məktubda istifadə etmişdir. O, bu ifadəni 1917–1933-cü illər Ukrayna ədəbiyyatı antologiyası başlığı kimi qeyd etmişdir: "Ad haqqında. Buna daha ümumi ad vermək yaxşı olar: "Edam edilmiş İntibah.
Vəd edilmiş torpaqlar
Vəd edilmiş torpaqlar (ivr: הארץ המובטחת, rom:ha-Aretz ha-Muvtachat), Yəhudiliyə görə Yehova tərəfindən İsrail övladlarına vəd edilən torpaq. Tam sərhədləri məlum olmamaqla birlikdə, bu gün İsrail torpaqlarını formalaşdıran regionun vəd edilmiş torpaqlar olduğu inancı geniş şəkildə yayılmışdır.
Tövratın Təkvin kitabının XV Babında isə belə yazılıb:
O gündə Rəbb, İbrahim ilə əhd edib dedi: Misir çayından böyük çaya, Fərat çayına qədər bu məmləkəti, Keniləri və Kenizziləri və Kadmoniləri və Hetləri və Perizziləri və Refaları və Amoriləri və Kənanlıları və Girgaşiləri və Yəbusiləri sənin zürriyətinə (soyuna) verdim.
Bu tərifə görə isə Fərat çayından Nil çayına kimi geniş region İsrail övladlarına vəd edilmişdir. Bununla yanaşı sərhədlərinin tam olaraq müəyyənləşdirilməmiş olmasına görə bu tərif də olduqca mübahisəlidir.
Təcrid olunmuş piyada (şahmat)
Şahmat terminlərinin lüğəti — Şahmat ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinən əsas şahmat anlayışları və terminləri verilir.
Axmaq matı — şahmatda ən tez mümkün olan mat növü.
Alyoxin müdafiəsi
Armaqedon
Avanpost
Batareya (şahmat)
Cənub qambiti — İlk dəfə olaraq 1867-ci ildə danimarkalı usta Fromen və isveç şahmatçısı Lindek tərəfindən praktikaya tətbiq edilmişdir.
Cinah — Şahmat taxtasının bir hissəsi sol cinah ağlar üçün vəzir, qaralar üçn isə şah cinahı adlandırılır.
Çevrilən piyada — Sonuncu xanaya çataraq şahdan başqa istənilən fiqura çevrilən piyadaya deyilir.
Çəngəl — Piyadanın və ya atın eyni vaxtda iki fiqura və ya piyadaya hücumu.
Daimi şah — "Şah"ların ardıcıl seriyasıdır ki, şah özünə sığınacaq tapa bilmir.
Dəyirman — Topun və filin iştirakı ilə açıq silsilə şahlar elan edən kombinasiyanın adı.
Dəyişmə — Bir-birinə bərabər olan fiqurların dəyişməsi gedişidir.
Düzgün olmayan başlanğıc — Bir sıra az işlənən və nəzəriyyəcə zəif işlədilmiş başlanğıcların (1.d3-Andersson debütü; 1.e3-van Kruysa debütü; 1.c3-Saraqossa başlanğıcı; 1.d3-Mizes başlanğıcı) və adsız başlanğıcların (1.b3, 1.
Gürcüstanın işğal edilmiş əraziləri
Gürcüstanın işğal edilmiş əraziləri (gürc. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიები) 2008-ci il rus-gürcü müharibəsi zamanı Rusiya tərəfindən ələ keçirilən torpaqlardır. Torpaqların tərkibinə statusu beynəlxalq mübahisə olaraq qalan Abxaziya və Cənubi Osetiya daxildir.
Müharibədən sonra işğal olunan ərazilərdə Rusiya hərbi qüvvələri yaradılır. Rusiya Avropa Birliyi Monitorinq Missiyasının həmin ərazilərə daxil olmasını izin vermir.
Universal koordinasiya edilmiş vaxt
Koordinasiya edilmiş ümumdünya vaxtı (ing. Universal Time Coordinated; fr. Universel Temps Coordonné; abbr. UTC) — Qrinviç meridianının orta Günəş vaxtı. Gecəyarıdan hesablanır, Bakı vaxtından 4 saat geridir.
Zulu vaxtı (ing. Zulu time; rus. зулусское время) — aviasiya slenqində zamanın Qrinviç meridianına görə dəyərini bildirən ifadə.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
İnteqrasiya Edilmiş Rəqəmsal Şəbəkə
İnteqrasiya edilmiş rəqəmsal şəbəkə (ing. Integrated Services Digital Network, qısaca ing. ISDN) — mövcud telefon şəbəkələri əsasında inkişaf etdirilən ümumdünya rəqəmsal kommunikasiya şəbəkəsi. ISDN-də məqsəd informasiyanın rəqəm analoq çevrilməsini tələb edən mövcud telefon xətlərini ən çeşidli informasiyaları (adi danışıqdan tutmuş kompüter verilənləri, musiqi və videoyadək) ötürmə bacarığına malik olan rəqəmli veriliş vasitələri ilə əvəzləməkdən ibarətdir. ISDN iki başlıca rabitə kanalı üzərində qurulub: verlənləri 64 kbit/san sürətilə ötürən B kanalı və idarəedici informasiyanı ya 16, ya da 64 kbit/san sürətilə ötürən D kanalı. Kompüterlər və digər qurğular ISDN ilə sadə standart interfeyslərlə birləşirlər. ISDN istifadəçilərə daha sürətli və çeşidli rabitə xidmətləri verir. Qoşulma universal qurğu, telefon xəttindən istifadə etməklə müxtəlif cür – telefon, telefaks, internet və digər elektron-rabitə növlərindən eyni vaxtda istifadəyə imkan verən komplekt qoşulma hesab olunur. Evinizə bir İSDN xətt çəkdirdiyinizdə iki xəttiniz olar. Bir xətti səs, digərini məlumat transferi üçün istifadə edə bilərsiniz.
İnteqrasiya edilmiş giriş cihazı
Integrated access device (azərb. İnteqrasiya edilmiş giriş cihazı) və ya qısaca IAD — geniş ərazi şəbəkələrinə və İnternetə çıxışı təmin edən müştəri tərəfindən təchiz edilmiş avadanlıq. O xüsusilə daşıyıcı və ya provayder PoP-u ilə paylaşılan keçid vasitəsilə səs və məlumat da daxil olmaqla bir çox məlumat kanallarını birləşdirir. Giriş bağlantısı T1 xətti, DSL bağlantısı, kabel (CATV) şəbəkəsi, genişzolaqlı simsiz əlaqə və ya metro-Ethernet bağlantısı ola bilər.
PoP-də müştərinin ümumiləşdirilmiş məlumatı adətən müştərilərlə əsas şəbəkə arasında oturan mürəkkəb və bahalı qurğular olan ADM və ya MSPP-yə (multiservis təminat platforması) yönəldilir. Onlar müştərilərdən gələn trafik axınlarını idarə edir və həmin axınları ictimai telefon şəbəkəsinə və ya müvafiq genişmiqyaslı şəbəkələrə (ATM, Frame Relay və ya İnternet) yönləndirirlər.
IAD bəzən müştərinin qoşulmaq istədiyi provayder tərəfindən quraşdırılır. Bu provayderə giriş bağlantısının xüsusiyyətlərini idarə etməyə və istifadə zamanı onun əməliyyatını idarə etməyə imkan verir. Rəqabətli provayderlər indi simsiz optik (yəni Terabeam) və metro-Ethernet şəbəkələri də daxil olmaqla müxtəlif giriş texnologiyaları üzərindən xidmətlər təklif edirlər. Köhnə telekommunikasiya protokolları və nəqliyyat üsulları (T1 xətləri və vaxt bölgüsü multipleksasiyası) əsas daşıma üçün uyğun olan giriş metodları ilə əvəz olunur.
İnvestisiya edilmiş kapitalın rentabelliyi
İnvestisiya edilmiş kapitalın rentabelliyi (ing. cash return on capital invested, CROCI) — ilkin olaraq 1996-cı ildə Deutsche Bank-ın kapital tədqiqat departamenti tərəfindən hazırlanmış korporativ gəlirliliyin qabaqcıl ölçüsü (hazırda DWS Qrupunun bir hissəsidir). Bu nisbət vergilərdən sonra və ödənilən faizdən əvvəl pul vəsaitlərinin hərəkətini istifadə edilmiş kapitalın ümumi dəyəri ilə müqayisə edir və şirkətin investisiyalarından pul gəlirləri əldə etmək qabiliyyətinin faydalı ölçüsüdür.
Nisbət ROE-yə bənzəyir, lakin sərbəst pul vəsaitlərinin hərəkəti nəzərə alınmaqla və şirkətin qiymətli kağızlarının bütün sahibləri tərəfindən maliyyələşdirilən aktivlər nəzərə alınmaqla şirkətin dəyəri əsasında hesablanır.
CROCI, aktivlərin bütün köhnəlmə müddəti ərzində kapitalın ümumi dəyərini (yatırılan ümumi kapital) investisiya etdikdən sonra şirkətin sərəncamında qalan vergidən sonrakı ümumi pul vəsaitlərinin hərəkətinin daxili gəlir dərəcəsi kimi hesablanır. Riyazi olaraq, amortizasiyanın iqtisadi amortizasiya olduğunu (şirkətin aktivlərinin faktiki olaraq nə qədər davam edəcəyinin təxmininə əsaslanaraq) və kapital məsrəflərinin yalnız texniki xidmət xərclərini əhatə etdiyini fərz etsək, bu, müəyyən bir il üçün sərbəst pul axınının istifadə edilmiş xalis kapitala nisbətinə bərabərdir.
CROCI = Sərbəst Pul Hərəkəti/İnvestisiya edilmiş Kapital = Sərbəst Pul Hərəkəti/Cəmi Kapital + Ümumi Öhdəliklər - Cari Öhdəliklər - Həddindən artıq pul vəsaitləri
CROCI, Deutsche Bank tərəfindən hesablanmışdır:
CROCI = EBITDA/Kapitalın ümumi dəyəri = EBITDA/Şirkət dəyəri - Borc öhdəlikləri - Nəzarət hüququ olmayan səhmdarların öz (kapital) vəsaitləri - İmtiyazlı səhmlərin dəyəri + Pul və pul ekvivalentləri
Costantini, Pascal. Cash Return on Capital Invested: Ten years of Investment Analysis with the CROCI Economic Profit Model, 1st edition. Butterworth-Heinemann. 2006.
Konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatları
Konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatları — bütövlükdə nəzərə alınan əlaqəli təşkilatlar qrupunun maliyyə hesabatları.
Qrupun hesabat tarixinə əmlak və maliyyə vəziyyətini, habelə hesabat dövrü üçün fəaliyyətinin maliyyə nəticələrini xarakterizə edir.
Qrupun konsolidə edilmiş hesabatının xarakterik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, hüquqi şəxslərin aktivləri, öhdəlikləri, gəlirləri və xərcləri ayrıca maliyyə hesabatları sisteminə birləşdirilir. Konsolidə edilmiş hesabat ilk dəfə 1903-cü ildə yarandı və indi demək olar ki, bütün holdinqlər və şirkətlər qrupları tərəfindən tərtib edilir. Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatları birləşdirilmiş balans hesabatından, mənfəət və zərər haqqında hesabatdan, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatdan, pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatdan və onlara dair qeydlərdən ibarətdir.
Böyük miqdarda məlumatın toplanması və işlənməsini əhatə edən bir sıra konsolidasiya üsulları mövcuddur. Konsolidasiya metodologiyasının seçimi şirkətin mülkiyyət payından (törəmə, assosiasiya və ya sadəcə şirkətə nəzarəti təmin etməyən investisiyalar) və şirkətlər qrupunun xarakterindən (şirkətlər arasında investisiya və ya müqavilə münasibətləri mövcuddur) asılıdır. şirkətlər və ya onlar bir şəxsə və ya bir qrup şəxsə məxsusdur). Seçilmiş metodologiya, öz növbəsində, konsolidasiya prosedurlarının mahiyyətini, kəmiyyətini və xarakterini müəyyən edir. Maliyyə hesabatlarının birləşdirilməsi proseduru üç əsas prosesdən ibarətdir: qrupun hər bir fərdi müəssisəsi tərəfindən hesabatların hazırlanması, düzəlişlərin edilməsi və konsolidasiya edilmiş hesabatların özləri tərtib edilməsi.
Aktivlərlə təmin edilmiş qiymətli kağızlar
Aktivlərlə təmin edilmiş qiymətli kağızlar — dəyəri və ödənişləri müvafiq əsas aktivlər hesabına formalaşan qiymətli kağızlar. Qiymətli kağızların bu formaları adətən avtomobil kreditləri və kredit kartı ödənişləri kimi kiçik və qeyri-likvid aktivlərin sekuritləşdirilməsi yolu ilə yaradılır. İnvestorlar üçün bu cür qiymətli kağızlar korporativ borc alətlərinə investisiya yatırmağa alternativ hesab olunur.
Ежегодник: Энциклопедия российской секьюритизации
Финансовый глоссарий: ипотека и секьюритизация (Moody's Investors Service. 2007. Glossary of mortgage finance and secularization terms (Russian). World Bank Glossary)
Федеральный закон "Об ипотечных ценных бумагах" от 11.11.2003 N 152-ФЗ
Jason H. P. Kravitt, Securitization of Financial Assets, Second Edition, Aspen Publishers, New York, New York, 2005.
Steven L. Schwarcz, Structured Finance A Guide to the Fundamentals of Asset Securitization, November 1990, Second Printing, Practicing Law Institute.
McLean, Bethany (2007). «Asset Backed Securities: The Dangers of Investing in Subprime Debt», Fortune.
Azərbaycanda restavrasiya edilmiş tarixi abidələr
Azərbaycanda Rusiya, sovet və müstəqillik dövründə bir çox tarixi abidələr restavrasiya edilmişdir.
Ermənilər tərəfindən işğalı edilmiş Qazax rayonun kəndləri
Qazax rayonunun Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş kəndləri — Qazax rayonu 7 kəndi Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. Qazax rayonunun işğal altında olan anklav kəndləri: Sofulu, Barxudarlı və Yuxarı Əskipara kəndləridir. Qazax rayonunun işğaldan azad olunan kəndləri: Bağanıs Ayrım, Qızılhacılı, Aşağı Əskipara və Xeyrımlı kəndləridir.
Kənd 8 iyun 1992-ci ildən Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır. Kənd ərazisində çoxlu tarixi abidələr var: Şəkər qalası, Qatır körpüsü, Kazım körpüsü və s.
Barxudarlı və Sofulu kəndlərinə ermənilərin hücumu 1992-ci ilin aprelin 23-dən başlayıb və çətinliklə də olsa onlar bu kəndləri aprelin 27-də işğal ediblər. Bir neçə gün davam edən döyüşlərdə kənd sakinləri Barxudarlıda 11, Sofuluda 9 post quraraq ermənilərə qarşı döyüşüblər. Qazax rayonundan köməyə gələn olmasın deyə, bura gələn dəmir yolu xəttidə ermənilər tərəfindən partladılıb. Sofulu və Barxudarlı yalnız 4 gün mühasirədə saxlanıldıqdan sonra çətinliklə işğal edilib. Hadisələrin şahidi Barxudarlı kənd sakin Əhmədin dedikləri:
Hadisələr zamanı 7 nəfər kənd sakini şəhid olur, 3 nəfər ağır yaralanır.
Tapılmış və bərpa edilmiş Azərbaycan filmlərinin siyahısı
Tapılmış və bərpa edilmiş Azərbaycan filmlərinin siyahısı —
Əvəz-əvəzə
Vulkan üzərində ev
İki yoldaş
Dəcəl dəstə
Bəstəkar Müslüm Maqomayev
Əzablı yollar
Şəhərimin daşları
Foto "Fantaziya"
Bircəciyim
Su ərizəsi
İstintaq
Bizim Cəbiş müəllim
Qətldən yeddi gün sonra
Uşaqlığın son gecəsi
Bizi bağışlayın
Ötən ilin son gecəsi
Tütək səsi
Bəyin oğurlanması
Gümüşgöl əfsanəsi
Gümüşü furqon
Yay günlərinin xəzan yarpaqları
Arşın mal alan
Bir ailə
"AZƏRBAYCANDA KİNO SƏNƏTİNİN YARANMA TARİXİ. SƏSSİZ DÖVR (1920-1935)". www.azerbaijan.az. www.azerbaijan.az. 2018-07-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2016.
"AZƏRBAYCAN KİNOSU 1935-1988-Cİ İLLƏRDƏ. SƏSLİ DÖVR". www.azerbaijan.az. www.azerbaijan.az. 2018-07-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 sentyabr 2016.
Qazax rayonunun Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş kəndləri
Qazax rayonunun Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş kəndləri — Qazax rayonu 7 kəndi Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. Qazax rayonunun işğal altında olan anklav kəndləri: Sofulu, Barxudarlı və Yuxarı Əskipara kəndləridir. Qazax rayonunun işğaldan azad olunan kəndləri: Bağanıs Ayrım, Qızılhacılı, Aşağı Əskipara və Xeyrımlı kəndləridir.
Kənd 8 iyun 1992-ci ildən Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır. Kənd ərazisində çoxlu tarixi abidələr var: Şəkər qalası, Qatır körpüsü, Kazım körpüsü və s.
Barxudarlı və Sofulu kəndlərinə ermənilərin hücumu 1992-ci ilin aprelin 23-dən başlayıb və çətinliklə də olsa onlar bu kəndləri aprelin 27-də işğal ediblər. Bir neçə gün davam edən döyüşlərdə kənd sakinləri Barxudarlıda 11, Sofuluda 9 post quraraq ermənilərə qarşı döyüşüblər. Qazax rayonundan köməyə gələn olmasın deyə, bura gələn dəmir yolu xəttidə ermənilər tərəfindən partladılıb. Sofulu və Barxudarlı yalnız 4 gün mühasirədə saxlanıldıqdan sonra çətinliklə işğal edilib. Hadisələrin şahidi Barxudarlı kənd sakin Əhmədin dedikləri:
Hadisələr zamanı 7 nəfər kənd sakini şəhid olur, 3 nəfər ağır yaralanır.