Dialektlərdə lam “sakit” mənasında işlənir. Mərifət bəhrində, ədəb-ərkanda Bir iyid istərəm lami-ləng ola
Şəriki olmayan, şəriksiz. O nədi ki, yetmiş iki başı var? O nəynən hörüldü, nədən daşı var? Laşərikin neçə sirdaşı var? Bilməyən ustaya Müğüm şərm old
Məst, xumar. İki gün daha yatar layiməst, üçüncü gün qalxar, ya badəsindən söylər, ya sevgisindən. (“Qurbani”)
Bax: layiməst.
Bax: leyli-nahar. Ürəyim sevdaynan yanar, Əlimdə yoxdu ixtiyar. Leyl-nahar qıllam ah-zar, Ayrılıq günüm il eylər
ərəb. leyl – gecə, nəhar – günorta Gecə-gündüz. On səkkiz ay şamsız xanə içində, Ağlayıb qalırdım zar səndən ötrü
Dodaq. Qayda budu, aşiq olan qəm çəkər, Yarın ayrılığı qəddimi bükər. Yanağı qırmızı, dodağı şəkər, Ağzı şirin, ləbi ballım görünməz
Tərs, höcət, inad, davakar, yola getməyən. Dialektlərdə ləj şəklində də işlənir. Şah İsmayıl heç danışmaz ləcinən, İşim yoxdur mazaratnan, bicinən, Ve
Söz, kəlmə. Onlar gedib Ağa xanın evinə çatdılar. Ağa xan dedi: – Bu cavan oğlan oxusun görüm, ləfzi nə təhərdi, mənim toyumu yola sala bilərmi? (“Abd
Qırmızı rəngli qiymətli daş. Üç yüz altmış çeşmələrim axardı, Gözəllərim seyrangaha çıxardı, Xanımlarım ləlü-gövhər taxardı, Baxmazmısan xan yerində d
Dastanlarda, əsasən, “oğlan uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olan adam” mənasında işlənir. Dialektlərdə ata, böyük qardaş, baba, nökər mənalarında da
Qovmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
[ləngəho:r] şəklində dialektlərdə işlənir: “həddindən artıq iri və səliqəsiz, biçimsiz” mənasını verir
Bax: ləşkər.
Ordu, qoşun. Şəhərlər dağıdıb, ləşkər pozaram, Min düşmanı bir qılınca düzərəm, İndi sənin mən başını üzərəm, Gəldim, burdan əlləri boş getmərəm!
Lilmar, liləmar şəklində dialektlərdə işlənir, lilli deməkdir. – Qızım, ora lilnardı, orda su olacaq, gəl gedək
Nimçə. Qurbani dedi: – Dədə, bir başı limçə, bir başı çömçə olsa, dərdimi sənə söyləyə bilərəm... Bəli, gətirdilər Qurbaniyə bir dənə saz verdilər
Dialektlərdə büküm, dəstə mənasında işlənir. Çadırın hər yandan tənəflərini qopardıf, loğalax qayırıf, atının tərkinə bağlayıf, əyağını üzəngiyə vuruf
Tale lövhəsi (lövhi-məhfuz nəzərdə tutulur). Qəza-qədər yazdı lohi-talıma, Atam-anam qan ağlasın halıma, Bir dilbər sevdası düşüb canıma, Gəlin bir-bi
Ara, aralıq; orta, ortalıq. Sözün beynəlmiləl, beynəlxalq kəlmələri ilə əlaqəsi var. Mən də xan babama namə yazaram, Ara yerdə mabeynini düzərəm; Əsma
Davam. Ovçular təəccüb qalıb sözün məbədini gözlədilər. (“Şəmşir və Sənubər”)
Ən istəkli, ən əziz; arxa, ümidgah (övlad haqqında). – Qadan alım, mənim xanım qızım, təkcə bir madar qızım var
Ay; gözəlin surətinə, qaşlarına işarə kimi də işlənir. Sərim qurban olsun beylə naqqaşa, Gətirdin dəstimi damana, Gülgəz! Ağ üzdə xallara, mah qələm q
Balıq. Dəryada mahılar, havada quşlar, Alagöz ceyranı çölə düşübdü. (“Səyyad və Sədət”) * Dəryala
Bax: mahı.
fars. mah, ərəb. mənzər Üzü aya bənzər; məcazi mənada: gözəl. Nə müddətdi hicran dağı çəkən can Çarəsiz dərdimə dərman gəlibdi
1. İşıqlı, parlaq ay. 2. Məcazi mənada: gözəl. Səhər seyri bir ov çıxdı qarşıma, Könül sevdi sənin kimi maralı
Bax: mahi-mənzər.
Mahmız; atı mahmızlamaq üçün çəkmənin dabanına taxılan şiş dişli kiçicik dəmir çarx. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Zərif ipək parça. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Atı sürmək üçün qarnına vurmaq, ata mahmız vurmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bəhanə. Lazım budu ki, özümü xəstəliyə vurum. Mahna eliyib özünü xəstəliyə vurdu. (“Nəcəf və Pərzad”)
Bax: mahitab.
İşıqlı, parlaq ay. Dastanlarda müxtəlif variantlarda rast gəlinir: mahtaban, mahu təvan, mahi-təvan. Qarşıda əyləşib bir sultan kimi, Canım alır zalım
Mancanaq (daş atmaq üçün qurğu). (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
İlan. Sən ki ovçusu deyilsən, Marınan nə işin var? (“Səyyad və Sədət”) * Fələk xarab etdi abadanları, Zülmlə söndürdü
ərəb. məta sözünün canlı dildə işlənən forması Müasir dildə “qiymətli, az tapılan şey, əziz şey” mənasında işlənir
Miyoldamaq, həsrətini çəkmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
ərəb. məzərrət 1. Ziyan, zərər. 2. Mərdimazar, müzür. Dastanda 2-ci mənada işlənib. Dialektlərdə dələduz mənasına rast gəlinir
1. Məscidlərdə qiblə tərəfdəki divarın içində oyuq yer (önündə namaz qılınır). 2. Qiblə. 3. Məcazi mənada: inanılan yer
Məhəmməd peyğəmbərin (s.a.s.) göyə çıxması və Allahla danışması. Nərdivan; çıxılacaq yer, yüksəklik mənaları da var
Qərb, günbatan mənasında işlənir. Qərb, qürub sözləri ilə flektivlik cəhətdən eyniköklüdür. Məğribnən məşriqi seyr elədim, Viranə şəhərdə bir pəri gör
Bax: məxşuş.
Sevgili, istəkli, dost. Flektivlik baxımından həbib (dost) sözü ilə eyniköklüdür. Alimləri yazı yazar, mənadı, Gülləri var – min dərdlərə davadı, Gözə
1. Əsr. 2. Ara. 3. Sıra. 4. Zaman. 5. Fürsət. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Qarışıq, qarma-qarışıq. İğtişaş sözü ilə flektivlik baxımından eyniköklüdür. Haraya baxıram, hava məxşuşdu, Gördüyüm oylaqlar yadıma düşdü
Milçək. Arı şirə çəkir yazda çiçəkdən, Nə çıxar boş yerə yalan deməkdən! Bir fayda axtarma məkəs – milçəkdən, Şanında tapılar bal desəm, olmaz!
Bax: məkkara.
Məkrli, hiyləgər, aldadıcı. Dünyaya düşənlər qismətin yeyər, Kamillər agahdı, cahillər uyar, Sehrkardı, işin bilənlər duyar, Vəfasızdı, həm məkkara dü
Xoşa gəlmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)