Atın belində yəhərin qabaq tərəfə sürüşməməsi üçün onun quyruğu altından keçirilən qayış // iş heyvanlarının quyruğu altından keçirilən qayış
Uzun və nazik boğazlı, gödək qıçlı, uzun dimdikli, ayaqları enli və pərdəli quş. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Paşa Toqat şəhərinin kənarında gözəl bi
Uğursuz. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Şayiə, qeybət, iftira, arxasınca danışma. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bax: quvlamaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Söz gəzdirmək; şeytanlıq etmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Basdırmaq, yerə gömmək. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Əmudun yanından keçəndə əl atıb, onu yerdən dik qaldırdı, başının üstündə hərləyib elə tulladı k
Qorxmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bax: quymaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
İri yırtıcı quş. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qarışmayın Koroğlunun işinə, Dov gəlləm düşmənin əlli beşinə, Quzğun qonar yağıların leşinə, Yağıdan q
Dastanlarda ceyran balası mənasında da işlənir. Bu səfər ayının iyirmi beşində, Bu dağda bir ceyran ağlar, inildər! İki körpə quzu vardı döşündə, Bu d
Bax: qülqülə.
Gurultu, çaxnaşma, səs-küy, mərəkə. Axşam olcağın məşriqdə batdı şəms, doğdu qəmər, Yer üzünə qülqülə düşdü ki, oldu ta səhər, Bir hüsnü camal gördüm
Gurultu, çaxnaşma, səs-küy, mərəkə. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Bir düşəsiz Dəmirçioğlun felinə, Cəm qoşunun qalib gələ bilməz bircə qoluna, Bir qül
Bax: xütbə. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dalğıc.
Dastanda geymək mənasında işlənir. Ərəb Zəngi işi bilib ona kömək eləməyə başladı. Türkmana getmək üçün tədarük gördi, qalasını başındakı yoldaşlara t
Şahin cinsindən alıcı quş; cürət, hünər, igidlik rəmzi. Havada şahinə bənzər, Yerdəki laçına bənzər, Göydə göyərçinə bənzər, Əsli, qaşların, gözlərin
Boş söhbət, laqqırtı, lüzumsuz və bihudə söz. Hərcayı danışıb, hədyan gülməyə, Bilmədiyi sözləri lafa vurmaya, Zərrəcə dilində yalan olmaya, Zahirdə,
Öyünmək, lovğalanmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Özünü öymə, boş danışıq; basıb-bağlama, gop. Gəzaf “çoxlu”, “əsassız, mənasız” mənalarını verir. Hər məclisdə sən hərcayı söyləmə! Xançal alıb bağrım
Bax: lafi-kəzaf.
Dialektlərdə lam “sakit” mənasında işlənir. Mərifət bəhrində, ədəb-ərkanda Bir iyid istərəm lami-ləng ola
Şəriki olmayan, şəriksiz. O nədi ki, yetmiş iki başı var? O nəynən hörüldü, nədən daşı var? Laşərikin neçə sirdaşı var? Bilməyən ustaya Müğüm şərm old
Məst, xumar. İki gün daha yatar layiməst, üçüncü gün qalxar, ya badəsindən söylər, ya sevgisindən. (“Qurbani”)
Bax: layiməst.
Bax: leyli-nahar. Ürəyim sevdaynan yanar, Əlimdə yoxdu ixtiyar. Leyl-nahar qıllam ah-zar, Ayrılıq günüm il eylər
ərəb. leyl – gecə, nəhar – günorta Gecə-gündüz. On səkkiz ay şamsız xanə içində, Ağlayıb qalırdım zar səndən ötrü
Dodaq. Qayda budu, aşiq olan qəm çəkər, Yarın ayrılığı qəddimi bükər. Yanağı qırmızı, dodağı şəkər, Ağzı şirin, ləbi ballım görünməz
Tərs, höcət, inad, davakar, yola getməyən. Dialektlərdə ləj şəklində də işlənir. Şah İsmayıl heç danışmaz ləcinən, İşim yoxdur mazaratnan, bicinən, Ve
Söz, kəlmə. Onlar gedib Ağa xanın evinə çatdılar. Ağa xan dedi: – Bu cavan oğlan oxusun görüm, ləfzi nə təhərdi, mənim toyumu yola sala bilərmi? (“Abd
Qırmızı rəngli qiymətli daş. Üç yüz altmış çeşmələrim axardı, Gözəllərim seyrangaha çıxardı, Xanımlarım ləlü-gövhər taxardı, Baxmazmısan xan yerində d
Dastanlarda, əsasən, “oğlan uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olan adam” mənasında işlənir. Dialektlərdə ata, böyük qardaş, baba, nökər mənalarında da
Qovmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
[ləngəho:r] şəklində dialektlərdə işlənir: “həddindən artıq iri və səliqəsiz, biçimsiz” mənasını verir
Bax: ləşkər.
Ordu, qoşun. Şəhərlər dağıdıb, ləşkər pozaram, Min düşmanı bir qılınca düzərəm, İndi sənin mən başını üzərəm, Gəldim, burdan əlləri boş getmərəm!
Lilmar, liləmar şəklində dialektlərdə işlənir, lilli deməkdir. – Qızım, ora lilnardı, orda su olacaq, gəl gedək
Nimçə. Qurbani dedi: – Dədə, bir başı limçə, bir başı çömçə olsa, dərdimi sənə söyləyə bilərəm... Bəli, gətirdilər Qurbaniyə bir dənə saz verdilər
Dialektlərdə büküm, dəstə mənasında işlənir. Çadırın hər yandan tənəflərini qopardıf, loğalax qayırıf, atının tərkinə bağlayıf, əyağını üzəngiyə vuruf
Tale lövhəsi (lövhi-məhfuz nəzərdə tutulur). Qəza-qədər yazdı lohi-talıma, Atam-anam qan ağlasın halıma, Bir dilbər sevdası düşüb canıma, Gəlin bir-bi
Ara, aralıq; orta, ortalıq. Sözün beynəlmiləl, beynəlxalq kəlmələri ilə əlaqəsi var. Mən də xan babama namə yazaram, Ara yerdə mabeynini düzərəm; Əsma
Davam. Ovçular təəccüb qalıb sözün məbədini gözlədilər. (“Şəmşir və Sənubər”)
Ən istəkli, ən əziz; arxa, ümidgah (övlad haqqında). – Qadan alım, mənim xanım qızım, təkcə bir madar qızım var
Ay; gözəlin surətinə, qaşlarına işarə kimi də işlənir. Sərim qurban olsun beylə naqqaşa, Gətirdin dəstimi damana, Gülgəz! Ağ üzdə xallara, mah qələm q
Balıq. Dəryada mahılar, havada quşlar, Alagöz ceyranı çölə düşübdü. (“Səyyad və Sədət”) * Dəryala
Bax: mahı.
fars. mah, ərəb. mənzər Üzü aya bənzər; məcazi mənada: gözəl. Nə müddətdi hicran dağı çəkən can Çarəsiz dərdimə dərman gəlibdi
1. İşıqlı, parlaq ay. 2. Məcazi mənada: gözəl. Səhər seyri bir ov çıxdı qarşıma, Könül sevdi sənin kimi maralı
Bax: mahi-mənzər.