sif. [ər.] 1. Qeyri-adi, qeyri-təbii, bu vaxta qədər misli görünməmiş, təbiət xaricində olan. Xariqüladə qüvvələr
is. Qeyri-adilik, fövqəltəbiilik, fövqəladəlik; ecazkarlıq. Hadisənin xariqüladəliyi
“Xarlamaq”dan f.is
f. Bərkimək (qar, ərgin şəkər haqqında). [Qırmızı qan ləkələri] xarlamış qar üzərində nar dənələri kimi qızarır, sağda-solda bir ovuc mərcan kimi göyü
“Xarlandırmaq”dan f.is
f. Şəkərə döndərmək, şəkərləndirmək
“Xarlanmaq”dan f.is
f. Şəkərə dönmək, şəkərlənmək. Bal xarlanıb. Mürəbbə qalıb xarlanıb
f.sif. Şəkərə dönmüş, şəkəri artmış, şəkərdən bərkimiş. Xarlanmış bal
is. Ağac və taxtadan müxtəlif şeylər qayıran usta; doğramaçı. Bir yanda xarratlar taxta yonub rəndələyir, qapı-pəncərənin çərçivəsini yerinə salır, dö
is. Xarrat emalatxanası
is. Xarrat sənəti, peşəsi. [Nizami:] Təbibə ehtiyacı çox olan məmləkətlərdə insanın təbibliyə olan marağı hər şeydən artıqdır
təql. Bərk, kövrək bir şeyi dişlə doğradıqda, ya kəsdikdə çıxan səs
zərf Xartıldadaraq, xartıltı ilə. Bərk almanı xartaxart yemək. Qəndi xartaxart çeynəmək
bax xartaxart. [Qəndi] … ağzıma salıb bir qədər sorduqdan sonra dilimin ucu ilə dişlərimin altına ötürüb xarthaxart yeyərdim
“Xartıldatmaq”dan f.is
f. Xartıltı ilə sındırıb yemək. Ömər xan sözünü bitirərək qabdan bir qazmaq götürüb, sağlam dişlərlə xartıldatmağa başladı
is. [yun.] 1. Qədim əlyazması (papirus və perqamentdə). 2. İctimai-siyasi sənəd
is. İri qara tut. Tut cinsinin Azərbaycanda əsas üç növü bitir: ağtut, xartut və qırmızı tut və ya çəkil
sif. [ər.] 1. Yalnız bir adama və ya şeyə məxsus olan, onun üçün səciyyəvi olan, yalnız bir adamda və ya şeydə olan
is. Həftənin ikinci günü, çərşənbə axşamı; tək günü
sif. [ər.] köhn. Əsil, əsilli, nəcabətli, əsil-nəsəbli. Zakir özü Qarabağın xas-xalis nücəbalarından ola-ola, öz həmsinfinin ayıb və qüsurlarını belə
sif. [ər.] Yaxşı bişmiş (qızarmış), bürüştə, əla. [Çörəkçi:] Gəl, müştəri, gəl görək, tazadır xasa çörək… M
is. [ər.] 1. İnsanın hərəkət və davranışlarında özünü göstərən əsas və ən sabit psixik xassələrinin səciyyəsi xüsusiyyətlərinin məcmusu, təbiətində ol
sif. Xasiyyətinə görə, təbiətinə görə, təbiətcə. Xasiyyətcə gözəl adam. Xasiyyətcə tərsdir. – Aşıq azarkeşləri yaxşı bilirdilər ki, xasiyyətcə tündməc
is. [ər. xasiyyət və fars. …namə] Bir şəxsin ictimai və əmək fəaliyyətini təsvir edən rəsmi sənəd; xarakteristika
is. [ər.] Bir adama və ya şeyə məxsus olan hal, bir adamda və ya şeydə olub, başqalarında olmayan keyfiyyət; xasiyyət
sif. Xassəsi, xüsusiyyəti, müəyyən keyfiyyəti olan. Müxtəlif xassəli maddələr
is. Kəlləpaçadan hazırlanıb sarımsaqla yeyilən xörək
is. bot. Paxlalılar fəsiləsindən yem bitkisi; esparset. Əkilən qarayonca, üçyarpaq yonca növləri, xaşambul … və xaşanın yabanı bitən və əkilən-becəril
is. İri torba, xaral. Gəlin Xəlildən bir neçə addım sağda qoyulmuş iri xaşaya doğru yönəlib önlüyünü boşaltdı
is. [fars.] köhn. Çör-çöp, zirzibil, xırım-xırda. Çarparaq cari olan bunca məarif seylinin; Qarşısın sədd etməyə qabilmidir xaşaklər?! M
sif. dan. Sallaq (yekə) qarın, şişman. Burnu biz, qarnı xaşal; Bu pis, löyün başdı birə. Aşıq Ələsgər
is. Xaşa bitmiş yer. Araz qırağındakı qamışlıq, kəndin ətrafındakı yoncalıq və xaşalıq … Gülşənin çox xoşladığı və həzz aldığı şeylərdən idi
sif. dan. Yekəqarın, şişman. Xaşalqarın kişi
“Xaşallaşmaq”dan f.is
f. dan. Qarnı yekəlib sallanmaq, xaşal olmaq. Kişinin qarnı lap xaşallaşıb
is. bot. Sarı-ağ salxımvari çiçəkləri olan xırda yarpaqlı hündür çoxillik ot. Xaşambul çoxillik bitkidir
is. bot. 1. Tərkibində süd şirəsi olan iri çiçəkli və içi xırda toxumlarla dolu qozaşəkilli meyvə verən bitki
is. bot. Qızılı və ya ağ çiçəkləri olan kol-bitki
is. Xaşxaş əkilmiş yer
is. [ər.] 1. bax xəta. // Qəbahət, qüsur, günah, yanılma, istənilmədən edilən səhv. Kiçikdən xata, böyükdən əta
is. 1. Xata, qorxu, təhlükə; xətərli, təhlükəli iş. Xata-baladan uzaq olmaq. – [Ağca:] [Tapdığı] xata-baladan mənim duam saxlayıb
is. Xata törədən, başqasına əziyyət verən; şuluq, nadinc. Çox xatabalaçı uşaqdır
sif. 1. Təhlükəli, xətərli, xatalı, qorxulu, xata ilə bağlı olan. Xatabalalı iş. – Çayqıraqlılar ağır və məşəqqətli güzəranlarına görə bu xata-balalı
sif. [ər. xəta və fars. …kar] Gözlənilmədən xata törədən, xata törədə bilən, əlindən xata gələ bilən, zərərli, qorxulu, xain
is. Xatalı, təhlükəli iş, pis əməl, başqalarına zərər verən işlər. Uzun çəkməz, kərbəlayı, yox olar aramızdan şərarət, xatakarlıq; əmələ gələr insaniy
sif. [ər. xəta və fars. kün] bax xatakar. [İbrahim bəy:] Bir Kərbəlayı Qulam var, əlləm-qəlləm, xatakün, nadürüst, hacını yaman dolaşdırıb
sif. Xata gətirən, qorxu törədən, təhlükəli, xətərli, nəticəsi qorxulu. Xatalı yer. Xatalı yol. – [Sona xanım:] Ay aman, Heydər bəy, bu iş də xatalı i
sif. və zərf 1. Qorxusuz, təhlükəsiz, xətərsiz. Əlbəttə, bu qazanc xatasız, ölüm-itimsiz olmazdı. Ə.Əbülhəsən