is.
1. Cəmiyyət üzvlərinin hüquq və ictimai-siyasi cəhətdən bir hüquqda olmadığı vəziyyət. Ölkəmizdə kişilərlə qadınlar arasındakı hüquq bərabərsizliyi tamamilə aradan qaldırılmışdır.
2. Müvazinətsizlik, uyğunsuzluq.
Sosial bərabərsizlik
Sosial bərabərsizlik — ayrı-ayrı fərdlərin, sosial qrupların, təbəqələrin, siniflərin şaquli sosial iyerarxiyanın müxtəlif səviyyələrində yerləşdiyi və ehtiyacları ödəmək üçün qeyri-bərabər həyat şanslarına və imkanlarına malik olduğu sosial təbəqələşmə forması. Ən ümumi formada qeyri-bərabərlik insanların məhdud maddi və mənəvi istehlak resurslarına qeyri-bərabər çıxışı olan şəraitdə yaşaması deməkdir.
İsveçrənin Credit Suisse bankının 2021-ci il Qlobal Sərvət Hesabatına əsasən, 2020-ci ildə planetin ən zəngin 1,1%-i dünya sərvətinin 45,8%-nə, ən kasıb 55%-i isə 1,3%-nə sahibdir.
İƏİT-in məlumatına görə, 2017-ci ildə İƏİT ölkələrində əhalinin ən varlı 10%-nin sərəncamında olan orta gəliri əhalinin ən yoxsul 10%-nin orta hesabla 9,5 dəfə olduğu halda, 1992-ci ildə bu fərq 7 dəfə olub. Sərvət bərabərsizliyi daha da əhəmiyyətlidir: İƏİT ölkələrində əhalinin ən zəngin 10%-i sərvətin 50%-nə, ən yoxsul 40%-i isə sərvətin 3%-nə sahibdir.
Fransız iqtisadçısı T.Piketti “XX əsrdə kapital” kitabında belə qənaətə gəlir ki, sosial bərabərsizliyin artması müasir dünyada əsas tendensiyadır, sənaye inqilabı onu məhv etmir, baxmayaraq ki, zaman keçdikcə bu cür artımı daha az vahid edir.
Fərdlər üçün sosial statusu və deməli, cəmiyyətdə bərabərliyi və ya bərabərsizliyi müəyyən edən bir sıra sosial xüsusiyyətlər mövcuddur.
Gender bərabərsizliyi
Yaş Ayrı-seçkiliyi
İrqi bərabərsizlik
İqtisadi bərabərsizlik
Psixi pozğunluğu olan şəxslərə qarşı ayrı-seçkilik
Cinsi oriyentasiya və gender kimliyinə əsaslanan diskriminasiya
Bərabərsizliklə bağlı baxışlar
Keyfiyyətcə qeyri-bərabər iş şəraitini yerinə yetirməklə, sosial ehtiyacları müxtəlif dərəcədə ödəməklə insanlar bəzən iqtisadi cəhətdən heterojen əməklə məşğul olurlar, çünki bu cür əmək növləri onların sosial faydalılığını fərqli qiymətləndirir.
Sosial bərabərsizliyin əsas mexanizmləri mülkiyyət münasibətləri, hakimiyyət (hakimiyyət və tabelik), sosial (yəni sosial sabit və iyerarxiyalaşdırılmış) əmək bölgüsü, eləcə də nəzarətsiz, kortəbii sosial diferensiallaşmadır. Bu mexanizmlər əsasən bazar iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri ilə, qaçılmaz rəqabət (o cümlədən əmək bazarında) və işsizliklə bağlıdır.
Beynəlxalq bərabərsizlik
Beynəlxalq bərabərsizlik — iqtisadi bərabərsizliyin bir növü, müxtəlif dövlətlərin və ölkələrin vətəndaşları arasında rifah səviyyəsindəki fərq.
Bu cür fərqlər həmişə olub, lakin ən varlı və ən kasıb ölkələrin vətəndaşlarının gəlirləri arasında fərq XIX əsrdə, Böyük Britaniyada, sonra isə Qərbi Avropanın digər ştatlarında və ölkələrində Sənaye İnqilabının başladığı zaman kəskin şəkildə artmağa başladı və bu tendensiya XX əsr boyu davam etdi. Ən kasıb və varlı dövlətlərin sakinlərinin gəlirləri 1820-ci ildə 3 dəfə, 1913-cü ildə 11 dəfə, 1950-ci ildə 35 dəfə, 1973-cü ildə 44 dəfə, 1992-ci ildə 72 dəfə fərqlənmişdir. XXI əsrin əvvəlində ən varlı və ən kasıb 20 ölkənin sakinlərinin gəlirlərindəki fərq 37 dəfə idi.
Zəngin (yüksək gəlirli ölkələrin) əhalisi ilə yoxsul ölkələrin əhalisi arasında iqtisadi uçurum, zəif siyasi və iqtisadi institutlar nəticəsində və az inkişaf etmiş ölkələrin texnoloji cəhətdən geri qalması, qlobal iqtisadi strukturun dəyişməsi, həyata keçirilən proteksionist tədbirlər nəticəsində inkişaf etmiş ölkələrdə (və onların inkişaf etməkdə olan ölkələrində olmaması), inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin həddindən artıq olması, ən yoxsul ölkələrdə iqtisadi geriliyə və yoxsulluğun artmasına səbəb olur. Beynəlxalq bərabərsizliyin əsas kəmiyyət göstəricisi adambaşına düşən ÜDM-in səviyyəsindəki ölkələrarası fərqlərdir. İqtisadi artım nəzəriyyəsi bu fərqlərin səbəblərini axtarır. İqtisadiyyat, politologiya və siyasi iqtisad elmlərində beynəlxalq bərabərsizliyi izah etmək üçün müxtəlif variantlar irəli sürülüb, lakin onun səbəbləri ilə bağlı suala hələ də dəqiq cavab yoxdur.
== Tarix və cari vəziyyət ==
Müxtəlif ölkələrin sakinlərinin gəlir səviyyəsində fərqlər həmişə mövcud olub, lakin onlar daha çox XX əsrdə nəzərə çarpıb. Onlar İkinci Dünya Müharibəsindən sonra gücləndilər və XX əsr boyu artmağa davam etdilər{sfn|Аджемоглу|2018|с=3}}.
Rəqəmsal bərabərsizlik
İnformasiya bərabərsizliyi və ya Rəqəmsal bərabərsizlik — smartfonlar, planşetlər, noutbuklar və internet də daxil olmaqla rəqəmsal texnologiyaya bərabər olmayan çıxış. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) dünya iqtisadiyyatlarının və sosial əlaqənin əsası kimi istehsal texnologiyalarını alt-üst etdiyi informasiya dövründə internetə və digər İKT-lərə çıxışı olmayan insanlar sosial-iqtisadi cəhətdən əlverişsiz vəziyyətdədirlər; çünki iş tapa bilmirlər, işə müraciət edə bilmirlər, alış-veriş edə bilmirlər və öyrənə bilmirlər.
Avropadakı rəqəmsal bərabərsizliyin tarixi kökləri erkən müasir dövrdə yazılı və çap mediası vasitəsilə real vaxt rejimində hesablama, qərar qəbul etmə və vizuallaşdırma formalarına daxil ola bilən və bilməyənlər arasında artan bərabərsizliyə istinad edir. Bu kontekstdə təhsil və məlumatın sərbəst paylanması arasındakı əlaqə ilə bağlı etik müzakirələr Meri Uolstonkraft, İmmanuel Kant və Jan Jak Russo (1712–1778) kimi mütəfəkkirlər tərəfindən qaldırılmışdır. Russo hər hansı bir cəmiyyətin iqtisadi faydalarının ədalətli və mənalı şəkildə bölüşdürülməsini təmin etmək üçün hökumətlərin müdaxilə etməli olduğunu müdafiə edirdi. Böyük Britaniyada Sənaye inqilabı fonunda Russonun ideyası yeni istehsal formalarından zərər görənlər üçün təhlükəsizlik şəbəkəsi yaradan zəif qanunları əsaslandırmağa kömək etdi. Sonralar teleqraf və poçt sistemləri inkişaf etdikdə, bir çoxları Russonun ideyalarından istifadə edərək, hətta çətin xidmət göstərən vətəndaşların subsidiyalaşdırılmasını nəzərdə tutsa belə, bu xidmətlərdən tam istifadə etmək üçün mübahisə edirdilər. Beləliklə, "universal xidmətlər" ABŞ-də AT&T kimi telefon xidmətləri çətin kənd istifadəçilərinə xidmət göstərməyə imkan verən tənzimləmə və vergitutma sahəsində innovasiyalar demək idi. 1996-cı ildə telekommunikasiya və internet şirkətləri birləşdikcə, Federal Kommunikasiya Komissiyası rəqəmsal bərabərsizliyi aradan qaldırmaq üçün tənzimləmə strategiyalarını və vergi siyasətini nəzərdən keçirmək üçün 1996-cı ildə Telekommunikasiya Xidmətləri Aktını qəbul etdi. "Rəqəmsal bərabərsizlik" termini bərabərsizliyin aradan qaldırılması üçün informasiya və kommunikasiya texnologiyaları şirkətlərini vergi və tənzimləməyə çalışan istehlakçı qrupları arasında istifadə olunsa da, mövzu tezliklə qlobal mərhələyə keçib.