obyektiv qanunauyğunluq, məntiq və təbii qanunlarla izah edilə bilməyən fenomenləşmiş hadisələrdir. İlahiyyatçıların bir çoxu hesab edir ki, möcüzələr
anlamları açıq-aydın olan Quran ayələridir. Onlar haqqında Quranda ayə vardır (3: 7). Həmin
əhali üçün həyati əhəmiyyətli malların hamısını alaraq bazarda onun çatışmamazlığı üçün şərait yaratmaq, sonra onları çox baha qiymətə satmaqdır
Allahın endirdiyi vəhyin hökmlərini qəbul edib, onlara əməl edən insanlardır. İslam məzhəblərinin çoxunda mömin inancını sözlə ifadə etməli, özünün mü
sufi təriqətlərindən birinin ardıcıllarıdırlar. Bu təriqətin adı Mövlanə Cəlaləddin Rumi (604/1207 – 672/1273) ilə bağlıdır
hər il Rəbiül-Əvvəl ayının onikisində müsəlmanların Məhəmməd peyğəmbərin anadan olmasının il dönümünün qeyd edildiyi gündür
ruhun bədəndən ayrılması və insanın fiziki olaraq ölməsidir. Dini inanca görə insan öləndə öz varlığını itirmir
İslam şəriətinə uyğun olaraq kəbin qaydaları ilə evlənmiş müsəlman kişi və qadındır. Bu sözə Quranda (5: 5) rast gəlinir
qeysanilər təriqətinin qurucusu, ictimai və dini-siyasi xadim olmuşdur. O, Abdullah ibn Zübeyrin (64/684 – 73/692) hakimiyyəti dövründə Xilafətdə baş
Quranda İsrail oğullarına və Misir xalqına göndərilmiş peyğəmbərlərdən biridir. O, İmranın oğlu Yaqubun soyundan olmuşdur
(128/745 – 183/799) – əhli-beytdən olan tanınmış fiqih alimi və şiələrin yeddinci imamı olmuşdur. Musa İbn Cəfər Mədinədə doğulmuş və orada fəaliyyət
bax: ĞİNA.
(1285/1869 – 1373/1954) – görkəmli Türkİslam alimi, hənəfi hüquq məzhəbinin təmsilçisi, Osmanlı imperiyasının sonuncu şeyxülislamı olmuşdur
insanların bir-biri ilə hüquqi, iqtisadi, siyasi, əxlaqi və başqa ictimai münasibətlərini əks etdirən anlayışdır
(19/640-cı ildə vəfat etmişdir) – Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri olmuşdur. O, Məkkədə Xəzrəc qəbiləsindən olan ailədə doğulmuşdur
Əfal-i mükəlləfindəndir, edilməsində və ya tərkində dini cəhətdən heç bir zərəri olmayan, yəni mükəlləfin edib etməməkdə tamamilə sərbəst olduğu işlər
inandığı dinin ehkamları haqqında yeni mütərəqqi fikirlər irəli sürən islahatçı insanlardır. Tarixin inkişafında cəmiyyətlərdə dini inancın zəifləməsi
Tanrını insan və ya digər varlıqlar kimi təsəvvür edənlərdir. İslamda mücəssimiliyi cərəyan kimi yaradan Cəhm ibn Səfvan (128/746-ci ildə vəfat etmişd
dini məsələlərdə müstəqil hökmlər vermək hüququna sahib olan müsəlman ilahiyyatçısıdır. Ən yüksək rütbəli müctəhidlər hökmləri digər ilahiyyatçıların
İslamı yeni qəbul edən, ancaq imanı hələ möhkəmlənməyən müsəlmanlardır. Peyğəmbərin dövründə onlara zəkat verilirdi
azanı uca səslə oxuyan müsəlmandır. Rəvayətlərə görə azanın qaydasını Məhəmməd peyğəmbər müsəlmanlara öyrətmişdir
Quran təfsirçisidir. İslam ənənəsində Quranı doğru təfsir etmək ən şərəfli və məsuliyyətli işlərdən biri hesab edilir
fiqhi hökmlər verən ilahiyyatçıdır. Müftilər şəriətin müxtəlif məsələlərinin həlli yollarını bilməli və istənilən problem haqqında fətva verə bilmə qa
hicrətin səkkizinci ilindən başlayaraq müsəlmanların Məkkəni fəth etmələrinə qədər, bütpərəstlərin ağır təqiblərindən qurtulmaq üçün Həbəşistana, sonr
peyğəmbərdən və onun əhli-beytindən rəvayət olunmuş hədisləri mənimsəyən və onların metodologiyasını quran İslam alimləridirlər
Məhəmməd peyğəmbərin sağlığında yaşamış, ancaq onu görməmiş müsəlmanlardır. Mühədrəmlər səhabə hesab olunmurlar
bax: XARİ-CİLƏR.
dəyişdirilmiş, orijinalı olmayan deməkdir. İnsanlar tərəfindən təhrif edilmiş müqəddəs kitablar belə adlanır
müsəlman cəmiyyətində İslamın əxlaq qaydalarına müsəlmanların riayət edib-etməmələrinə nəzarət edən şəxslər olmuşdurlar
müsəlmanlar tərəfindən qeyd edilən beş gecədir. Müsəlmanlar tərəfindən aşağıdakı bu gecələr qeyd edirlir: 1
dərin dini bilikləri olmayan müsəlmandır. İslam ilahiyyatına görə yüksək dini biliklər almadan, elmlərlə məşğul olmadan heç bir şəxs dini hökmlər çıxa
Mədinədə Məhəmməd peyğəmbərə və onun apardığı siyasətə qarşı gizli müxalifət yaratmış qrupun nümayəndələri idilər
üzdə özlərini müsəlman kimi göstərən, əslində isə dinsiz və ya ikiüzlü olan insanlardır. Münafiqlərin bir neçə xüsusiyyətləri Quran ayələrində açıqlan
Quranın ayələri, Məhəmməd peyğəmbərin hədisləri, müctəhidlərin icması tərəfindən yasaqlanmış şeylər və əməllərdir
bax: NAKİR VƏ MÜNKƏR.
inancı insan əməllərindən ayıran dini təlimin ardıcıllarıdırlar. Mürciilərə görə insanın gördüyü əməllər və qazandığı günahlar, onun inancı ilə bağlı
sufilikdə şeyxin rəhbərliyi ilə mənəvi yolçuluğa çıxan insandır. Bəzi sufi alimlərinə görə mənəviyyat yolçuluğunda mürid öz iradəsini itirir
bax: ŞEYX.
İslamı tərk edib, başqa din və ya inancları qəbul edənlərdir. Bunu edən insanın müsəlman olarkən etdiyi bütün yaxşı əməllərin savabı silinir
(3/625-ci ildə həlak olmuşdur) – Məhəmməd peyğəmbərin ən tanınmış səhabələrindən biri idi. Onun Mədinədə İslamın yayılmasında böyük rolu olmuşdur
yolçu, yolda olan adamdır. Üç gün sürəsində piyada addımlarla öz yaşayış yerindən aralanan adam müsafir adlanır
(13/634-cü ildə həlak olmuşdur) – Ərəbistanın yalançı peyğəmbərlərindən biri olmudur. Yəmmamədə yaşayan Hənifə qəbiləsindən idi
Misirdə müsəlman islahatçısı Həsən Bənna tərəfindən yaradılmış ictimai-siyasi hərəkatdır. Həsən Bənna Universiteti bitirdikdən sonra Misirin İsmailiyy
(204/821 – 261/875) – görkəmli İslam hədis alimi və fəqihi olmuşdur. O, Nişapurda doğulmuş və orada da vəfat etmişdir
lüğətdə “sevilən şey” mənasını verən bu söz Məhəmməd peyğəmbərin hərdənbir etmiş olduğu əməlləri ifadə edir
ismaili təriqətlərindən birinin ardıcıllarıdırlar. Fatimi xəlifəsi Müstənsirin oğlü Müstəlini imam saymış ismaili təriqətidir
müsəlmanlardan sığınacaq istəyən insanlardır. Cinayət törətməyən, zülmdən qaçan müsəlmanlara sığınacağın verilməsi və onların qorunması savab əməllərd
bax: MÜCƏSSİMİLƏR.
bax: BÜTPƏRƏSTƏR.
müəyyən bir müddətdə tərəflərin razılığı ilə bağlanılmış evlilik anlaşması və ya müvəqqəti kəbindir. Tərəflər arasında qeyd edilən müddət bitdikdə kəb