TELEFONİYA
сущ. телефония (область науки и техники, изучающая и разрабатывающая принципы телефонной связи и необходимую для неё аппаратуру). связь. Çoxtezlikli telefoniya многочастотная телефония, çoxdəfəli telefoniya многократная телефония
Telefoniya
Telefoniya-telefon telekommunikasiya sistemlərinin qurulması prinsiplərinin öyrənilməsini, onun həyata keçirilməsi və istifadəsi üçün avadanlığın işlənib hazırlanmasını, habelə belə rabitə kanalları üzrə səsli informasiyanın ötürülməsinin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsini əhatə edən elm və texnika sahəsidir.
=== Baxış-icmal ===
Telefoniya real vaxt rejimində yerli, zonadaxili, şəhərlərarası və beynəlxalq telefon danışıqlarını və faksları təşkil etməyə (bağlantı yaratmağa) və aparmağa, həmçinin modem əlaqəsi yaratmağa imkan verir. Telefon rabitəsi üçün nəzərdə tutulmuş və telefon rabitəsi mərkəzlərindən, ATS-lərdən, rabitə xətlərindən və terminal abonent terminallarından (telefon aparatlarından) ibarət texniki strukturlar və avadanlıqların məcmusuna telefon şəbəkəsi deyilir. Söhbət zamanı səs siqnalları (danışdığımız sözlər) telefon şəbəkəsi vasitəsilə qarşı tərəfə ötürülən elektrik siqnalına çevrilir. Elektrik siqnalı təyinat yerinə çatdıqda, orijinal səs siqnallarına çevrilir. Telefoniyanın üstünlüklərinə onun yayılması, etibarlılığı, çox yüksək rabitə sürəti və istifadənin asanlığı, tez və nisbətən ucuz yerləşdirmə qabiliyyəti daxildir. Magistral ötürmə üçün (PBX-dən ATS-ə) analoq və ya rəqəmsal siqnalların çoxaldılması (TDM) texnologiyasından istifadə edir, həmçinin telefon xətlərinin mövcud və inkişaf etməkdə olan tutumundan istifadə edir. Buna görə də, səs siqnalları və hətta onların müxtəlif növləri (səs/faks/modem) eyni magistral ötürmə xəttində (PBX-dən PBX-ə və ya PABX-dən ATS-ə) eyni vaxtda hərəkət edə bilər. Telefon danışığı zamanı hər iki həmsöhbət arasında əlaqə telefon stansiyası vasitəsilə yalnız danışıq əlaqəsini təşkil etmək məqsədi ilə qurulur (bu, həm faks, həm də modem siqnalıdır). Avtomatik olaraq qurulması, saxlanması, vəziyyətinin dəyişdirilməsi və əlaqənin dayandırılması prosedurlarını təmin etmək üçün əlaqə növündən asılı olaraq müxtəlif telefon siqnalizasiyasından istifadə olunur.
IP telefoniya
IP-telefoniya (tələffüz: ay-pi telefoniya) — səsli zənglər, internet kimi internet protokolu (IP) şəbəkələri üzərindən səsli rabitə seanslarının çatdırılması üçün üsul və texnologiyalar qrupu. IP-telefonlar Ethernet şəbəkəsinə bağlanır və sonra IP-ünvan alırlar. IP-telefoniyada telefon danışıqları verilənlərin ötürülməsi şəbəkələri üzərindən aparıldığından şəhərlərarası və beynəlxalq danışıqlar xeyli ucuz başa gəlir.
== Tarixi ==
IP-telefoniyanı tətbiq etmək üçün ilk cəhd 1983-cü ildə ABŞ-nin Massaçusets ştatının Kembric Universiteti tərəfindən göstərilmişdir. Həmin layihədə kompüterlərin tərkibinə analoq səs siqnalına çevirərək paket şəklinə salan xüsusi avadanlıqların daxil edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu layihə çərçivəsində Bolt Berankand Newman şirkətinin ABŞ-nin qərb və şərq hissələrində yerləşən ofisləri arasında İnternet şəbəkəsindən istifadə etməklə səs siqnal veriliməsinin təşkil olunmasına baxmayaraq, rabitə zamanı paketlərin itkisi və gecikməsi nəticəsində fasilələr yaranaraq səsin keyfiyyətini həddindən artıq aşağı salmışdır.Mütərəqqi texnologiya olan İP telefonun kəşfi İsrailin Vokatel şirkətinə məxsusdur. 1995-ci ildə Vokatel şirkəti siqnalların rəqəm formasına çevrilməsində mövcud elmi nailiyyətlərin tətbiqi ilə kodek, kompüter və İP protokolundan istifadə edərək İnternet şəbəkəsi ilə danışıq siqnallarının verilməsinə nail olmuşdur. 1995-ci ildən başlayaraq İP telefon üçün səsin sıxılması prosesində iki – GSM və TrueSpeech (DSP Group İnc. Şirkəti), daha sonra isə SİP (Session İnitiation Protocol) protokolu təkmilləşdirilmişdir.
== Növləri ==
İnternet şəbəkəsində xüsusi internet protokolları (İnternet Protokol – İP) əsasında hazırlanmış yeni texnologiyalar tətbiq edilir.
IP-telefoniya
IP-telefoniya (tələffüz: ay-pi telefoniya) — səsli zənglər, internet kimi internet protokolu (IP) şəbəkələri üzərindən səsli rabitə seanslarının çatdırılması üçün üsul və texnologiyalar qrupu. IP-telefonlar Ethernet şəbəkəsinə bağlanır və sonra IP-ünvan alırlar. IP-telefoniyada telefon danışıqları verilənlərin ötürülməsi şəbəkələri üzərindən aparıldığından şəhərlərarası və beynəlxalq danışıqlar xeyli ucuz başa gəlir.
== Tarixi ==
IP-telefoniyanı tətbiq etmək üçün ilk cəhd 1983-cü ildə ABŞ-nin Massaçusets ştatının Kembric Universiteti tərəfindən göstərilmişdir. Həmin layihədə kompüterlərin tərkibinə analoq səs siqnalına çevirərək paket şəklinə salan xüsusi avadanlıqların daxil edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu layihə çərçivəsində Bolt Berankand Newman şirkətinin ABŞ-nin qərb və şərq hissələrində yerləşən ofisləri arasında İnternet şəbəkəsindən istifadə etməklə səs siqnal veriliməsinin təşkil olunmasına baxmayaraq, rabitə zamanı paketlərin itkisi və gecikməsi nəticəsində fasilələr yaranaraq səsin keyfiyyətini həddindən artıq aşağı salmışdır.Mütərəqqi texnologiya olan İP telefonun kəşfi İsrailin Vokatel şirkətinə məxsusdur. 1995-ci ildə Vokatel şirkəti siqnalların rəqəm formasına çevrilməsində mövcud elmi nailiyyətlərin tətbiqi ilə kodek, kompüter və İP protokolundan istifadə edərək İnternet şəbəkəsi ilə danışıq siqnallarının verilməsinə nail olmuşdur. 1995-ci ildən başlayaraq İP telefon üçün səsin sıxılması prosesində iki – GSM və TrueSpeech (DSP Group İnc. Şirkəti), daha sonra isə SİP (Session İnitiation Protocol) protokolu təkmilləşdirilmişdir.
== Növləri ==
İnternet şəbəkəsində xüsusi internet protokolları (İnternet Protokol – İP) əsasında hazırlanmış yeni texnologiyalar tətbiq edilir.
Multimedia telefoniyası
3GPP/NGN IP Multimedia Subsystem (IMS) multimedia telephony service (MMTel) — səs, gerçək zamanlı video, mətn, fayl ötürülməsi və şəkillərin, audio və video kliplərin paylaşılması kimi media imkanlarından istifadə edərək birləşmiş, sabit və mobil gerçək zaman rejimində multimedia rabitəsini təklif edən IMS-ə əsaslanan qlobal standart. MMTel ilə istifadəçilər sessiya zamanı media "add and drop" etmək imkanına malikdirlər. MMTel qeydiyyatdan keçmiş ICSI (IMS Communication Service Identifier) etiketlərindən biridir.MMTel standartı 3GPP və ETSI/TISPAN standartlaşdırma orqanları arasında ortaq layihədir. MMTel standartı bu gün həm sabit genişzolaqlı, həm sabit darzolaqlı, həm də mobil giriş növləri üzrə telefoniya xidmətinin xüsusiyyətləri ilə gerçək zaman rejimində multimedia rabitəsini təmin edən telefoniya xidmətini müəyyən edən yeganə qlobal standartdır. MMTel həmçinin standartlaşdırılmış NNI (Network-to-network interface) təqdim edir. Bu operatorlara öz şəbəkələrini birləşdirməyə imkan verir ki, bu da öz növbəsində MMTel-də müəyyən edilmiş media imkanlarının və əlavə xidmətlərin tam dəstindən istifadə edərək müxtəlif operatorlara məxsus istifadəçilərə bir-biri ilə əlaqə saxlamağa imkan verir.