TİS

Arne Tiselius (10 avqust 1902[…], Stokholm – 29 oktyabr 1971[…]) — isveç kimyaçısı. == Həyatı == İsveç kimyaçısı Arne Vilhelm Kaurin Tiselius 1902-ci ilin avqustun 10-da Stokholmda anadan olmuşdur. 1925-ci ildə Upsal universitetini bitirmişdir. Həmin universitetdə işləmiş, 1938-ci ildən professor vəzifəsində çalışmış, 1951-ci ildən biokimya institutunun direktoru olmuşdur. 1946-1950-ci illərdə təbiət elmləri sahəsində tədqiqatlar sahəsində İsveç dövlət şurasının sədri olmuşdur. O, 1971-ci ilin oktyabrın 29-da vəfat etmişdir. == Elmi fəaliyyəti == Əsas elmi işləri adsorbsiya və elektroforezə həsr olunmuşdur. 1931-1935-ci illərdə frontal adsorbsiyalı xromatoqrafiya üsulunu yaratmışdır. Bu üsulun köməyi ilə aminturşular, peptidlər, karbohidratlardan ibarət qarışığın keyfiyyət və miqdari analizini apara bilmişdir. 1935-ci ildə elektroforez sahəsində apardığı tədqiqatlar nəticəsində biokalloidlərin müxtəlif modifikasiyalı elektroforetik analizini işləyib hazırlamışdır (mikroelektroforez, kağız üzərində elektroforez, immunoelektroforez).

Jak-Jozef (Ceyms) Tisso (fr. Jacques-Joseph Tissot, ing. James Tissot, 15 oktyabr 1836[…], Nant, Luar-Atlantik, İyul monarxiyası – 8 avqust 1902[…], Şense-Byuyon[d], Du, Fransa) — karyerasının çox hissəsini İngiltərədə keçirən bir fransız rəssamı. == Uşaqlığı və gəncliyi == Tisso 1836-cı il oktyabrın 15-də Fransanın Nant şəhərində bir italyan əsilli ailənin uşağı olaraq dünyaya gəlmişdi. Atası Marşel Teodor Tisso bacarıqlı bir pərdəlik parça ticarətçisi və anası Mariye Durand isə bir şapqaçı idi. Tisso da anası kimi çox gənc yaşlarında katolik dininə keçdi. Tissonun Nantdan ilham alaraq gənc yaşlarında liman və gəmi rəsmlərini çəkdiyi düşünülür. 17 yaşında rəssam olmağı seçdi. Atası bu qərarı dəstəkləməsə də, nəticədə ona rəssam olmağa icazə verdi. == Karyerası == 1856 və ya 1857-ci illərdə incəsənət təhsilini davam etdirmək üçün Parisə getdi.

Dunay-Tisa-Dunay kanalı — Serbiyada melorativ obyektlər sistemi. Dünyada ən iri sisteümlərdən biri. Magistral və gəmiçilik üçün əlverişli olan kanalların ümumi uzunluğu 930 kilometrdir. Sistem ümumilikdə 12700 km² ərazini əhatə edir. Dunay və Tisa çayları arasındakı ərzini əhatə edir. Baçka və Banat regionlarını əhatə edir. O bir neçə kanal şəbəkəsindən ibarətdir:Böyük Baç kanalı və Kiçik Baç kanalı. Orta su sərfiyyatı - 4000 m³/s. == Texniki xüsusiyyətləri == Kanalların inşası zamanı 127 milyon m³ suxur çıxarılmışdır. Bu isə Süveyş kanalının tikintisi zamanı çıxarılan suxurlardan daha çoxdur.

Ligularia tissulaginea (lat. Ligularia tissulaginea) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin liqulariya cinsinə aid bitki növü.

Partik Tisl FK (ing. Partick Thistle F.C.) — Şotlandiyanın Qlazqo şəhərini təmsil edən peşəkar futbol klubu.

Qalaktion və Tisian Tabidzelərin ev muzeyi (gürc. გალაკტიონ და ტიციან ტაბიძეების სახლ-მუზეუმი) — Gürcüstanın Vani rayonu, Şkvişi kəndində yerləşən ev muzeyi. Hər iki şair bu ev muzeydə yaşamışdır. Şairlərin ikisinində aqibəti bir-birinə yaxın olmuş, İosif Stalinin 1930-cu illərdə həyata keçirdiyi Böyük Təmizlik siyasətinin qurbanı olmuşlar. Muzey ümumilikdə 3 ha ərazini əhatə edir. Daimi ekpozisiya: 450 m², dövrü sərgilər: 30 m², konfrans zalı 60 m², saxlama anbarı: 30 m² Muzey bazar ertəsi istisna olmaqla hər gün saat 10-dan 17-dək fəaliyyət göstərir. Muzeyin əsası 1966-cı ildə qoyulmuşdur. Bununla belə onun rəsmi açılışı 1983-cü ilə təsadüf edir Muzey iki sərgi binasından və gürcü şairlərinin tarixi evindən ibarətdir. Qalaktion Tabidze (1892—1959) və Titsian Tabidzelər (1895—1937) bu binada yaşamış və bu kəndin sakini olmuşlar. Muzeydə Qalaktion və Titian Tabidzelərin xatirə əşyaları, Galaktionun atasının kitabxanasından köhnə bədii kitablar, dulusçuluq, naxış nümunələri, gürcü rəssam və heykəltəraşların əsərləri saxlanılır.

Тisa gölü(Kişköre; mac. Tisza-tó, mac. Kiskörei-víztározó)- Macarıstan su anbarının yaxınlığında yerləşən göldür. Tisa çayı da buraya tökülür. Bu göl Böyük Macarıstan düzündə yerləşən Eger şəhərinin cənub-şərqində yerləşmişdir. Tisa gölü 3 medyenin sərhədində- Borşod-Abauy-Zemplen (medye), Haydu-Bihar və Yas-Naqikun-Solnok arasında yerləşmişdir. Tisa gölü həm də 1999-cu ildə yaradılan Xortovad Milli Parkının bir hissəsidir. Avropanın Dünya mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir.. Tisa gölünün uzunluğu 27 km, sahəsi isə 127 km²-dir. Orta dərinliyi 1,3 m, maksimal dərinliyi isə 17m-dir.

Tisa çayı (ukr. Тиса, mac. Tisza, slovak. Tisa, serb. Тиса) — Dunay çayının ən uzun qolu olub, Mərkəzi Avropadan axır. Bu çay başlanğıcını Ukraynanın qərb əyalətindən götürür. Onu demək olar ki, Raxova şəhəri yaxınlığında Qara Tisa və Ağ Tisanın birləşməsi əmələ gətirir. Qara Tisanın mənbəyi dəniz səviyyəsindən 1400 m-də olub, şimal-şərq Svidov qalxmasından başlanğıc götürür. Ağ Tisa isə öz başlanğıcını cənub-qərbi Çernoqoriya massivindən 1650 m hündürlüyündən başlanğıcını götürür. Ukrayna daxilində Tisa çayı 201 km məsafədə uzanır.

Tisavaşvari (mac. Tiszavasvári) — Macarıstanın Saborıç-Satmar-Bereq əyalətində yerləşən şəhər. Tisavaşvari qəsəbəsi 1917-ci ildə Tisabud və Sentmihali yaşayış məskənlərinin Budsentmihali adlı altında birləşməsi nəticəsində yaradılmışdır. Tisabud kəndliləri birləşməyə qarşı çıxdılar və iki cəmiyyət 1946-cı ildə ayrıldı. 1950 -ci ildə iki qəsəbə yenidən birləşdi. Şəhərin adı 1848-ci ildə Macarıstan inqilabında iştirak edən macar yazıçısı Pal Vaşvarinin şərəfinə 1952-ci ildə Tisavaşvari adlandırıldı.

Tisian Veçellio (it. Tiziano Vecellio; təq. 1490 – 27 avqust 1576[…], Venesiya, Venesiya Respublikası) — İtalyan rəssam, XVI əsr Venesiya rəssamlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri. Belluno yaxınlığında, Pyeve-di-Kadoredə (Venesiya respublikası) doğulmuşdur. Doğulduğu yerlə əlaqədar olaraq yaşamı boyunca tez-tez da Kadore deyə də xatırlanır. Müasirləri tərəfindən "Kiçik Ulduzlar arasında Günəş" ("The Sun Amidst Small Stars") (Dantenin "Cənnət"indən sonuncu misra) kimi adlanan Tisian universal İtalyan rəssamlarından biri olmuşdur. Məharətli rəssam çoxsaylı portretlərin, təbiət mənzərələrinin, mifik və dini mövzulu əsərlərin müəllifidir. Onun rəssamlıq metodikası, xüsusilə rənglərin istifadəsi nəinki İtalyan Renessans rəssamlarına, həmçinin qərb incəsənətinin görkəmli nümayəndələrinə də öz əsaslı təsirini göstərə bilmişdir. Yaşadığı müddətcə rəssamlıq tərzində çox dəyişkənlik müşahidə olunsa da rənglərə olan marağını qorumuşdur. Baxmayaraq ki, onun püxtələşmiş işləri erkən dövrlərdəki kimi açıq, işıqlı tonlu işlərinə bənzəməsə də sərbəst fırça toxunuşu və zəriflik çalarları qərb rəssamlıq tarixi nümunələrində rastlanılmır.

Tisian Veçellio (it. Tiziano Vecellio; təq. 1490 – 27 avqust 1576[…], Venesiya, Venesiya Respublikası) — İtalyan rəssam, XVI əsr Venesiya rəssamlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri. Belluno yaxınlığında, Pyeve-di-Kadoredə (Venesiya respublikası) doğulmuşdur. Doğulduğu yerlə əlaqədar olaraq yaşamı boyunca tez-tez da Kadore deyə də xatırlanır. Müasirləri tərəfindən "Kiçik Ulduzlar arasında Günəş" ("The Sun Amidst Small Stars") (Dantenin "Cənnət"indən sonuncu misra) kimi adlanan Tisian universal İtalyan rəssamlarından biri olmuşdur. Məharətli rəssam çoxsaylı portretlərin, təbiət mənzərələrinin, mifik və dini mövzulu əsərlərin müəllifidir. Onun rəssamlıq metodikası, xüsusilə rənglərin istifadəsi nəinki İtalyan Renessans rəssamlarına, həmçinin qərb incəsənətinin görkəmli nümayəndələrinə də öz əsaslı təsirini göstərə bilmişdir. Yaşadığı müddətcə rəssamlıq tərzində çox dəyişkənlik müşahidə olunsa da rənglərə olan marağını qorumuşdur. Baxmayaraq ki, onun püxtələşmiş işləri erkən dövrlərdəki kimi açıq, işıqlı tonlu işlərinə bənzəməsə də sərbəst fırça toxunuşu və zəriflik çalarları qərb rəssamlıq tarixi nümunələrində rastlanılmır.

Tisian Veçellio (it. Tiziano Vecellio; təq. 1490 – 27 avqust 1576[…], Venesiya, Venesiya Respublikası) — İtalyan rəssam, XVI əsr Venesiya rəssamlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri. Belluno yaxınlığında, Pyeve-di-Kadoredə (Venesiya respublikası) doğulmuşdur. Doğulduğu yerlə əlaqədar olaraq yaşamı boyunca tez-tez da Kadore deyə də xatırlanır. Müasirləri tərəfindən "Kiçik Ulduzlar arasında Günəş" ("The Sun Amidst Small Stars") (Dantenin "Cənnət"indən sonuncu misra) kimi adlanan Tisian universal İtalyan rəssamlarından biri olmuşdur. Məharətli rəssam çoxsaylı portretlərin, təbiət mənzərələrinin, mifik və dini mövzulu əsərlərin müəllifidir. Onun rəssamlıq metodikası, xüsusilə rənglərin istifadəsi nəinki İtalyan Renessans rəssamlarına, həmçinin qərb incəsənətinin görkəmli nümayəndələrinə də öz əsaslı təsirini göstərə bilmişdir. Yaşadığı müddətcə rəssamlıq tərzində çox dəyişkənlik müşahidə olunsa da rənglərə olan marağını qorumuşdur. Baxmayaraq ki, onun püxtələşmiş işləri erkən dövrlərdəki kimi açıq, işıqlı tonlu işlərinə bənzəməsə də sərbəst fırça toxunuşu və zəriflik çalarları qərb rəssamlıq tarixi nümunələrində rastlanılmır.

Tisifon (q.yun. Τισιφόνη q.yun. Τισιφόνη Τισιφόνη "qətl üçün qisas alan ") — qədim yunan mifologiyasında erinilərdən biridir. Uranın axtalanması zamanı axan qan damlalarından yaranıb . Virgil'in təsvirinə görə, Hadesdə bir dəmir qüllədə oturur . Evriidin "Alkmeon Korinfdə" faciəsində — TisifonaAlkmeonun anadan olanda adı Manto olan qızıdır. Qardaşı ilə birlikdə atası tərəfindən təhsil almaları üçün Korinf Kralı Kreona verilmişdir. Tisifona böyüdükcə o qədər gözəlləşdi ki, Kreonun arvadı ərinin qızı həyat yoldaşı edəcəyindən qorxaraq onu kölə olaraq satdı. Tisifonanın öz qızı olduğundan şübhələnməyən Alkmeon onu satın aldı; yalnız sonra, Korinfdə uşaqları nı aparmaq üçün peyda olduqda həqiqəti öyrəndi (Apollod). III 7, 7).

Qonurbaş qalxansifət (lat. Agkistrodon contortrix) — gürzəkimilər fəsiləsinin agkistrodon cinsinə aid ilan növü. Boa contortrix Linnaeus, 1766 Scytale contortrix Sonnini & Latreille, 1801 Scytale Cupreus Rafinesque, 1818 Scytale cupreus Say, 1819 Tisiphone cuprea Fitzinger, 1826 Cenchris marmorata Boie, 1827 Acontias atrofuscus Troost, 1836 Toxicophis atrofuscus Troost, 1836 Trigonocephalus cenchris Schlegel, 1837 Trigonocephalus Contortrix Holbrook, 1838 Trigonocephalus atro-fuscus Holbrook, 1842 Cenchris contortrix Gray, 1842 Cenchris atrofuscus Gray, 1849 Agkistrodon contortrix Baird & Girard, 1853 Trigonocephalus histrionicus Duméril & Bibron, 1853 Ancistrodon contortrix Baird, 1854 Agkistrodon contorting Abbott, 1869 Ancistrodon atrofuscus Cope, 1875 Agkistrodon atrofuscus Yarrow, 1882 Ancistrodon contortrix var.

Tiksi (saxa Тиксии) — Saxa Respublikasının Bulun ulusunun mərkəzi olan, şəhər tipli qəsəbə. Rusiyanın ən ucqar şimal ərazisində yerləşən dördüncü yaşayış mənyəqəsidir (Dikson, Xatanqa, Dikson). Şəhər qütb en dairəsi daxilində, Lena deltası yaxınlığında, Laptevlər dənizinin Tiksi buxtasında yerləşir. Şimal dəniz yolu üzərində dayanacaq məntəqəsi kimi 1933-ci ildə əsası qoyulmuşdur. Bir il öncə isə Tiksinin yaxınlığında 1932-ci ildə Qütb stansiyası istifdəyə veilmişdir. 1957-ci ildə Qütb qeokosmofizik abservatoriya istifadəyə verilir. 1939-ci ildə yaşayış məntəqəsinə şəhər tipli qəsəbə statusu verilir. 1941—1944-ci illərdə burada SSRİ-nin daxili konvoy məntəqəsi rolunu oynayırdı. Halbu ki, bu ərəfələr ərazidə almanların sualtıqayıqları və torpedo katerləri yerləşirdi (gizli baza). Gəmiçilik Gəmiçilik üçün cəmi 3 aydan az müddətdə yararlı olur.

Tiso — Linyphiidae fəsiləsinə aid hörümcək cinsi.

Tiso camillus — Tiso cinsinə aid hörümcək növü. Azərbaycanın endemik canlısıdır.

Tissaya de Vrie (pol. Tissaia de Vries) – Polşa yazıçısı Andjey Sapkovskinin "Cadugər" romanlar seriyasının personajı, sehrbaz qadın, Aretuza Sehrbazlıq Məktəbinin rektorissası. Sehrbaz olan Tissaya de Vrie Aretuza Sehrbazlıq Məktəbinin ən erkən tələbələrindən biri və dünyanın ən qocaman (təxminən 500 ilə yaxın yaşayıb) sehrbazlarındandır. Tissaya uzun müddət Aretuza Sehrbazlıq Məktəbinin rektorissası, Kapitulun üzvü olmuş və arximagistr rütbəsi qazanmışdır. O, sərt prinsiplərə - siyasi məsələlərdə neytral mövqe saxlamaq və digər irqlərlə sülh vəziyyətində yaşamaq – uyğun olaraq yaşamışdır. Sehr bacarığının ötürülməsi zamanı mutasiyaların qarşısını almaq üçün Arituza şagirdlərinin hamısının sterilizasiyası təşəbbüsünü irəli sürmüşdür. Tissaya Vilqeforsun Maqlar ordeninə qarşı intiriqalarda iştirakından şübhələnir. Buna baxmayaraq Tanedd üsyanı zamanı həmkarları ilə birliyini nümayiş etdirmək üçün Vilqefors və Françeska Findabairi öz müdafiəsi altına götürür. Orden daxilində yaranmış qarşıdurmadan qəzəblənən Tissaya de Vrie adadan müdafiə sehrini götürür və beləliklə də “dələlər”in adaya keçməsinə şərait yaradır. Qarşıdurma və döyüş bir çox maqların həyatlarını itirməsinə, Kapitul və Sovetin dağılmasına səbəb olur.

Tissemsilt vilayəti (ərəb. تسمسيلت‎) — Əlcəzairin 48 vilayətindən biri. Özündə 8 rayonu birləşdirən Tissemsilt vilayətinin ərazisi 3 152 Km2-dır. Tissemsilt vilayətinin ərazisi 3 152 Km2-dır. Tissemsilt vilayətinə 8 rayon daxilidir. Vilayətin paytaxtı Tissemsilt şəhəridir. 2008-ci ilə olan məlumatlara əsasən Tissemsilt vilayətinin əhalisi 294 476 nəfərdir. Əhalinin mütləqi ərəblərdən ibarətdir.

Tissot SA (Fransızca tələffüz: [ti'so]) İsveçrə lüks saat istehsalçısıdır. Şirkət 1853-cü ildə Çarlz-Felisien Tissot və oğlu Çarlz-Emil Tissot tərəfindən İsveçrənin Le Locle şəhərində təsis edilmişdir. Bir neçə birləşmədən və ad dəyişikliyindən sonra Tissot SA-nın aid olduğu qrup 1998-ci ildə Swatch Group olaraq adlandırıldı. Tissot digər İsveçrə saat istehsalçısı olan Mathey-Tissot ilə əlaqəli deyil. Tissot 1853-cü ildə Charles-Félicien Tissot və oğlu Charles-Émile Tissot tərəfindən İsveçrənin Le Locle şəhərində, Jura dağlarının Neuçatel bölgəsində təsis edilmişdir. Ata və oğul komandası kassa ustası (Çarlz-Felisien Tissot) və saat ustası (Çarlz-Emil) kimi işləyirdilər. Oğlu gənc yaşlarından saat istehsalına maraq göstərib. İkisi o vaxt evlərini kiçik bir "fabrikə" çevirmişdilər. Çarlz-Emil Tissot 1858-ci ildə Rusiyaya getdi və savonnette cib saatlarını Rusiya İmperiyasında satmağa müvəffəq oldu. Tissot, 1930-cu ildə saat şirkəti Omega SA ilə birləşərək SSIH (Societe Suisse pour l ' Industrie Horloger) yaratdı:208 və bu dövrün Tissot-Omega saatı kolleksiyaçılar tərəfindən ciddi tələb olunur.

Tista ( ing. Teesta Teesta, nep. टिस्ता खोला - "Tista Khol", benq. তিস্তা নদী তিস্তা নদী - "Tista Nodi"), Hindistan və Banqladeşdəki çaydır və Brahmaputranın bir qoludur. Keçmiş Knyazlığın əsas su yolu idi və hazırda Hindistanın Sikkim əyaləti, öz mikroiqlimi ilə Himalayadakı dərin bir vadidən keçərək bütün dövlətə axır. Müəyyən dərəcədə Sikkim və Qərbi Benqal dövlətləri arasındakı sərhədi təşkil edir, sonra Qərbi Benqal və Banqladeşdən keçərək Brahmaputraya axır. Tibetlə sərhəddəki Sikkimin çox şimal-şərqindəki Tista buzlaqından qidalanan Khangchung gölündən axır. Yuxarıda Çombo adlanır ( ing. Chombo Çombo ). Əvvəlcə qərbə, Sikkimin şimal sərhədi boyunca axır, sonra cənuba dönür və dövləti demək olar ki, yarısında kəsir.

Tisza plitəsi — müasir Avropada tektonik plitə və ya mikroplitədir. Ortadunay düzənliyinin iki əsas qabıq blokları olan Pelso və Tisza plitələri Kaynozoy dövrü ərzində dəyişən ölçülərin səbəb olduğu mürəkkəb proseslərə məruz qalmışdır. Aralıq tektonik blokunun şimala doğru hərəkəti həm Pelso, həm də Tisza bloklarının şərqə doğru yerdəyişməsi və fırlanmasına səbəb olmuşdur. Zaqrab-Hernab xətti Afrika mənşəli Pelso ilə Avrasiya mənşəli Tisza plitəsi arasında yerləşən qədim bir plitədir.

Zəkanın rəmzləri — İtaliyalı məşhur rəssam Tisian tərəfindən 1565-1570-ci illərdə kətan üzərində yağlı boya ilə çəkilmiş alleqorik rəsm əsəri. Əsər Londonda, Milli Qalereyada saxlanılır. Əsərdə üç müxtəlif heyvan (canavar, şir və it) başı üzərində üç istiqamətdə baxan insan başları təsvir edilmişdir. Üç insan başı Sfinksin məşhur müəmması kimi, insanın üç yaş dövrünün (gənclik, yetkinlik və qocalıq) rəmzləri kimi təsvir edilmişdir. Əsərdə təsvir edilən insanlardan birinin rəssamın oğlu Orazio, digərinin Tisianla birgə çalışan gənc xalası oğlu Marko Veçellio, üçüncünün isə rəssamın özü olduğu güman edilir. Tisian 1567-ci ildə də avtoportretini çəkmişdi və həmin əsərlə "Zəkanın rəmzləri" müqayisə edilir. Digər üzlər də həmçinin Tisianın həmdövr əsərlərindəki başqa simalarla müqayisə edilir. Bu əsər Tisianın şüarı olan yeganə əsəridir: "EX PRAETERITO/PRAESENS PRUDENTER AGIT/NE FUTURA ACTIONẼ DETURPET" – Keçmiş təcrübədir, gələcəyinin qənaətbəxş olması üçün bu gün ehtiyatlı ol!