I
прил.
1. обратный:
1) оборотный, противоположный внешней, верхней, лицевой стороне чего-л. Kağızın tərs tərəfi обратная сторона бумаги
2) мат. такой, при котором увеличение одного вызывает уменьшение другого и наоборот. Tərs mütənasiblik обратная пропорциональность, tərs funksiya обратная функция
2. тыльный (обращённый наружу, внешний). Əlinin tərs tərəfi ilə alnının tərini sildi тыльной стороной руки вытер пот со лба
3. изнаночный (оборотный, нижний, внутренний – о нелицевой стороне чего-л. ). Parçanın tərs (astar) tərəfi изнаночная сторона ткани
4. перен. упрямый (стремящийся поступить по-своему, неуступчивый, строптивый, поступающий вопреки здравому смыслу, необходимости). Tərs uşaq упрямый ребёнок
II
сущ.
1. изнанка (оборотная, нелицевая сторона чего-л. ) Parçanın tərsi изнанка ткани, paltarın tərsi изнанка платья, xalçanın tərsi изнанка ковра
2. упрямец, упрямица. Bu tərs heç kəsə qulaq asmır этот упрямец никого не слушается
III
нареч.
1. наизнанку. Köynəyi tərs geyinmək надеть рубашку наизнанку
2. наоборот. Çəkmələri tərs geyinmək надеть сапоги наоборот
3. косо. Tərs baxmaq kimə косо смотреть на кого
◊ tərs damarı tutub kimin заупрямился, заартачился, упёрся как бык кто ; tərs damarına salmaq заупрямиться; tərs damarını sındırmaq kimin побороть упрямство чьё ; tərs damarına düşüb см. tərs damarı tutub; işi tərs gətirdi не повезло к ому; tərs kimi как на грех, как назло; yumurtası tərs gəlmiş toyuq kimi суетливо, беспокойно, торопливо
Tərs funksiya
Tutaq ki,
y
=
f
(
x
)
{\displaystyle y=f(x)}
,
x
∈
D
(
f
)
{\displaystyle x\in D(f)}
ədədi funksiya verilmişdir. Onda hər bir
x
0
∈
D
(
f
)
{\displaystyle x_{0}\in D(f)}
ədədinə yeganə
y
0
=
f
(
x
0
)
∈
E
(
f
)
{\displaystyle y_{0}=f(x_{0})\in E(f)}
ədədi uyğundur. Funksiyanın verilən
y
0
{\displaystyle y_{0}}
qiymətinə görə arqumentin uyğun qiymətinin tapılmasına, daha doğrusu
f
(
x
)
=
y
0
{\displaystyle f(x)=y_{0}}
,
y
0
∈
E
(
f
)
{\displaystyle y_{0}\in E(f)}
tənliyinin
x
{\displaystyle x}
-ə nəzərən həllinə tez-tez rast gəlinir. Həmin tənliyin bir yox, bir neçə və hətta sonsuz sayda həlli ola
bilər.
y
=
f
(
x
)
{\displaystyle y=f(x)}
funksiyasının qrafiki ilə
y
=
y
0
{\displaystyle y=y_{0}}
düz xəttinin kəsişdiyi bütün nöqtələrin absisləri
f
(
x
)
=
y
0
{\displaystyle f(x)=y_{0}}
tənliyinin
Əgər
f
{\displaystyle f}
funksiyası hər bir
y
0
∈
E
(
f
)
{\displaystyle y_{0}\in E(f)}
qiymətini ancaq yeganə bir
x
0
∈
D
(
f
)
{\displaystyle x_{0}\in D(f)}
qiymətində alırsa, onda o
funksiya dönən adlanır. Belə funksiyalar üçün
f
(
x
)
=
y
{\displaystyle f(x)=y}
tənliyini istənilən
y
∈
E
(
f
)
{\displaystyle y\in E(f)}
qiymətində x-ə nəzərən birqiymətli həll etmək olar, daha doğrusu hər bir
y
∈
E
(
f
)
{\displaystyle y\in E(f)}
qiymətinə yeganə
x
∈
D
(
f
)
{\displaystyle x\in D(f)}
qiyməti uyğundur. Bu uyğunluq funksiya təyin edir, özü də
f
{\displaystyle f}
funksiyasının tərsi
adlanır və
f
−
1
{\displaystyle f^{-1}}
simvolu ilə işarə olunur.
Qeyd edək ki, hər bir
y
0
∈
E
(
f
)
{\displaystyle y_{0}\in E(f)}
üçün
y
=
y
0
{\displaystyle y=y_{0}}
düz xətti dönən
y
=
f
(
x
)
{\displaystyle y=f(x)}
funksiyasının qrafikini yeganə
(
x
0
,
y
0
)
{\displaystyle (x_{0},y_{0})}
nöqtəsində kəsir, burada
f
(
x
0
)
=
y
0
{\displaystyle f(x_{0})=y_{0}}
.
Tərs funksiyanın arqumentini
x
{\displaystyle x}
hərfi ilə, onun qiymətini isə –
y
{\displaystyle y}
hərfi ilə işarə edərək,
f
{\displaystyle f}
funksiyasının
tərs funksiyasını
y
=
f
−
1
(
x
)
,
x
∈
D
(
f
−
1
)
{\displaystyle y=f^{-1}(x),x\in D(f^{-1})}
,
şəklində yazırlar. Sadəlik üçün
f
−
1
{\displaystyle f^{-1}}
simvolu əvəzinə
g
{\displaystyle g}
hərfindən istifadə edəcəyik.
Tərs matris
Tərs matris — n tərtibli A kvadrat matrisinin tərsi elə bir B matrisinə deyilirki,
A
B
=
B
A
=
E
n
{\displaystyle AB=BA=E_{n}}
şərti ödənilsin. Burada En, n tərtibli vahid matrisdir.
E
n
=
(
1
0
⋯
0
0
1
⋯
0
⋮
⋮
⋱
⋮
0
0
⋯
1
)
{\displaystyle E_{n}={\begin{pmatrix}\mathbf {1} &\mathbf {0} &\cdots &\mathbf {0} \\\mathbf {0} &\mathbf {1} &\cdots &\mathbf {0} \\\vdots &\vdots &\ddots &\vdots \\\mathbf {0} &\mathbf {0} &\cdots &\mathbf {1} \\\end{pmatrix}}}
Tərs matrisi B=A−1 kimi işarələyirlər. Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki,
A
A
−
1
=
A
−
1
A
=
E
n
{\displaystyle A{A^{-1}}=A^{-1}A=E_{n}}
bərabərlik şərti ödənilməlidir.
Tərs qəfəs
Tərs qəfəs-mücərrəd üçölçülü bir fəzada qurulmuş nöqtəvi qəfəsdir. Bunun hansı fəzada necə qurulduğunu və ümumiyyətlə nəyə yaradığını yaxşı anlamaq üçün tərs qəfəs anlayışının bərk cisimlər fizikasındakı roluna nəzər salaq.
Kristallik bərk cisimlərin bütün fiziki xassələri, əsas etibarı ilə iki faktor əsasında formalaşır. Bunlardan biri bərk cismi təşkil edən atomların quruluşu, ikincisi isə bərk cisimlərin öz kristal quruluşudur. Bir bərk cismin kristal quruluşa sahib olması nəzəri problemlərin həllində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Beləki bərk cismin fiziki xassəsini ifadə edən və koordinatın funksiyası olan hər bir fiziki kəmiyyət koordinatın üçölçülü periodik funksiyası olur. Bu o deməkdir ki, bir nəzəri məsələnin həlli üçün yazılacaq tənliklərin bərk cismi təşkil edən bütün atomlar üçün deyil, periodun müəyyən elədiyi oblastda yer alan atomlar üçün yazılması kifayətdir. Period isə kristal qəfəsin köçürmə simmetriyasını müəyyən edən
a
→
1
,
a
→
2
,
a
→
3
{\displaystyle {\vec {a}}_{1},{\vec {a}}_{2},{\vec {a}}_{3}}
vektorları ilə verilir. Bu vektorlara qəfəsin bazis vektorları və onların ədədi qiymətləri olan
a
,
b
,
c
{\displaystyle a,b,c}
-lərə qəfəs sabitləri deyilir. Hər bir qəfəs üçün
a
→
i
{\displaystyle {\vec {a}}_{i}}
vektorları üzərində qurulumuş paralepiped həmin qəfəsin elementar özəyi adlanır və onun həcmi
V
0
=
(
a
→
1
[
a
→
2
a
→
3
]
)
{\displaystyle V_{0}={\Bigl (}{\vec {a}}_{1}[{\vec {a}}_{2}{\vec {a}}_{3}]{\Bigr )}}
.
Tərs yer
Tərs yer — Azərbaycan Respublikasının Gədəbəy rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı ilə Gədəbəy rayonunun Samanlıq kənd inzibati-ərazi vahidi tərkibindəki yaşayış məntəqəsi Tərs yer kəndi adlandırılmış və rayonun yaşayış məntəqələri uçot məlumatına daxil edilmişdir.
Kənd Kiçik Qafqaz dağlarının ətəyində, dağlıq ərazidə yerləşir.
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 138 nəfər əhali yaşayır.
Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı — əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir.
Tərs çay
Tərs çay və ya Tərs çay qışlağı - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında, Dilican şəhəri yaxınlığında qışlaq.
Tərsa çayının sahilində salındığı üçün yaşayış məntəqəsinin adı «Tərs çay qışlağı» adlandırılmışdır. Hidrotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir.
1897-ci ildə burada 10 nəfər azərbaycanlı, 18 erməni, 4 rus yaşamışdır.
XX əsrin əvvəllərində ləğv edilmişdir.
Tərs A
Tərs A (böyük Ɐ, kiçik ɐ, riyazi simvol ∀) – A hərfinin tərsinə çevrilməsi ilə yaranan hərf və simvol.
ɐ hərfi beynəlxalq fonetik əlifbada istifadə olunan simvollardan biridir.
∀ simvolu riyaziyyatda universal kvantifikasiyanı bildirmək üçün istifadə olunan məntiq simvoludur və "hamısı üçün" kimi tərcümə olunur. İlk dəfə Qerhard Qentsen tərəfindən 1935-ci ildə istifadə olunmuşdur. O, ilk dəfə Cüzeppe Peano tərəfindən istifadə olunmuş Ǝ simvolundan ilhamlanmışdır.
Tərs a hərfi Edvard Lluyd və Vilyam Prays tərəfindən Korn dili üçün fonetik simvol kimi istifadə olunmuşdur. Onların kitablarında Ɐ və ɐ simvolları istifadə olunmuşdur. Simvol XIX əsrdə riyaziyyatçı Çarlz Sanders tərəfindən məntiq simvolu kimi işlədilmişdir. 2023-cü ildə Azərbaycan ordusuna məxsus hərbi texnikanın üzərində yazılmış tərsinə A hərfi Ermənistanda Zəngəzur dəhlizinə müdaxilənin simvolu kimi qiymətləndirilsə də, Azərbaycan tərəfi bu simvolun sadəcə digər ölkəyə aid maşınlardan fərqləndirmək üçün istifadə olunduğunu bildirmişdir.
Akrofoniya prinsipinə görə A hərfi protosinan yazısında öküz (alef) başını təmsil edən simvoldan yaranmışdır.
Tərs mühəndislik
Tərsinə mühəndislik — deduktiv mülahizə vasitəsilə əvvəllər hazırlanmış cihazın, prosesin, sistemin və ya proqram təminatının bir tapşırığı necə yerinə yetirdiyinin (əgər varsa) başa düşülməyə çalışıldığı proses və ya üsul. Nəzərdən keçirilən sistemdən və istifadə olunan texnologiyalardan asılı olaraq, tərsinə mühəndislik zamanı əldə edilən biliklər köhnəlmiş obyektlərin təyinatının dəyişdirilməsinə, təhlükəsizlik analizinin aparılmasına və ya bir şeyin necə işlədiyini öyrənməyə kömək edə bilər.
Prosesin həyata keçirildiyi obyektə xas olmasına baxmayaraq, bütün tərsinə mühəndislik prosesləri üç əsas addımdan ibarətdir: məlumatın çıxarılması, modelləşdirmə və nəzərdən keçirmə. Məlumat çıxarma əməliyyat üçün bütün müvafiq məlumatların toplanması təcrübəsidir. Modelləşdirmə, yeni bir obyekt və ya sistemin layihələndirilməsi üçün bələdçi kimi istifadə edilə bilən abstrakt bir modeldə toplanmış məlumatların birləşdirilməsi təcrübəsidir. Nəzərdən keçirmə seçilmiş abstraktın etibarlılığını təmin etmək üçün modelin sınaqdan keçirilməsidir. Tərsinə mühəndislik kompüter mühəndisliyi, maşınqayırma, dizayn, elektron mühəndislik, proqram mühəndisliyi, kimya mühəndisliyi və sistem biologiyası sahələrində tətbiq olunur.
Müxtəlif sahələrdə tərsinə mühəndisliyi yerinə yetirməyin bir çox səbəbi var. Tərsinə mühəndislik öz mənşəyini kommersiya və ya hərbi üstünlük üçün aparatların analizindən alır.:13 Bununla belə, tərsinə mühəndislik prosesi həmişə surətin yaradılması və ya artefaktın hansısa şəkildə dəyişdirilməsi ilə bağlı olmaya bilər.:15
Bəzi hallarda tərsinə mühəndislik prosesinin məqsədi sadəcə olaraq köhnə sistemlərin yenidən sənədləşdirilməsi ola bilər.:15 Hətta tərsinə çevrilmiş məhsul rəqibin məhsulu olsa belə, məqsəd onu kopyalamaq deyil, rəqibin analizini aparmaq ola bilər. Tərsinə mühəndislik qarşılıqlı fəaliyyət göstərən məhsullar yaratmaq üçün də istifadə edilə bilər və bəzi dar çərçivədə hazırlanmış ABŞ və Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə baxmayaraq, bu məqsədlə xüsusi tərsinə mühəndislik üsullarından istifadənin qanuniliyi iyirmi ildən artıqdır ki, bütün dünyada məhkəmələrdə qızğın mübahisələrə səbəb olur.
Tərs piramida
Tərs Piramida (ing. PR – inverted pyramid) jurnalistikada, kopiraytinqdə və reklam yazarlığında tez-tez istifadə olunan termindir. Akademik yazılardan fərqli olaraq xəbər və ya reklam mətnləri Düz piramida deyil, "Tərs Piramida" formatında yazılır. "Tərs Piramida" qaydasına görə, ən vacib informasiya mətnin əvvəlində, yəni ilk cümlədə verilir. Sonra mətnin təfərrüatı və sonda "background" (arayış) deyilən hissə əlavə olunur. Bu prinsip ilə yazılan mətnlər dərhal oxucunun diqqətini cəlb edir.[1]
Xəbər və reklam mətnlərində ən vacib informasiya mətnin əvvəlində olmalıdır. Məhz bu prinsipə "tərs piramida" deyilir.
Məktəb və universitetlərdə bizə mətnlərin sadədən mürəkkəbə doğru yazılmasını öyrədirlər. Mətnlər yüngül məlumatlardan başlanır, tədricən qəlizləşir. Bu, mətn yazılmasında "düz piramida" prinsipidir.
Tərs triqonometrik funksiyalar
Tərs triqonometrik funksiyalar (dairəvi funksiya, arkfunksiya) — triqonometrik funksiyalar tərsinə çevrilə bilən riyazi funksiyalardır. Tərs triqonometrik funksiyalara əsasən altı funksiya daxildir:
arksinus (
a
r
c
s
i
n
x
{\displaystyle \mathrm {arcsin} \,x}
— bu bucağın sinusu
x
{\displaystyle x}
-ə bərabərdir)
arkkosinus (
a
r
c
c
o
s
x
{\displaystyle \mathrm {arccos} \,x}
— bu bucağın kosinusu
x
{\displaystyle x}
-ə bərabərdir)
arktangens (
a
r
c
t
a
n
x
{\displaystyle \mathrm {arctan} \,x}
, bəzi ədəbiyyatlarda
a
r
c
t
g
x
{\displaystyle \mathrm {arctg} \,x}
)
arkkotangens (
a
r
c
c
o
t
x
{\displaystyle \mathrm {arccot} \,x}
və ya
a
r
c
c
o
t
a
n
x
{\displaystyle \mathrm {arccotan} \,x}
, bəzi ədəbiyyatlarda
a
r
c
c
t
g
x
{\displaystyle \mathrm {arcctg} \,x}
)
arksekans (
a
r
c
s
e
c
x
{\displaystyle \mathrm {arcsec} \,x}
)
arkkosekans (
a
r
c
c
s
c
x
{\displaystyle \mathrm {arccsc} \,x}
, bəzi ədəbiyyatlarda
a
r
c
c
o
s
e
c
x
{\displaystyle \mathrm {arccosec} \,x}
)
Triqonometrik funksiyaların adının qarışındakı "arc" sözü ( lat. arcus — ox, qövs, qövsəoxşar xətt) bu funksiyaları tərs triqonometrik funksiyaların adına çevirir. Bu onunla bağlıdır ki, tərs triqonometrik funksiyaların həndəsi qiyməti vahid çevrənin qövsünün uzunluğu ilə əlaqələndirmək olar. Tərs triqonometrik funksiyalar anlayışını Laqranj köməyi ilə Avstriya riyaziyyatçısı Karla Şerfer (alm. Karl Scherffer; 1716—1783) daxil etmişdir.
arcsin
x
+
arccos
x
=
π
2
{\displaystyle \arcsin x+\arccos x={\frac {\pi }{2}}}
arctan
x
+
arccot
x
=
π
2
{\displaystyle \operatorname {arctan} \,x+\operatorname {arccot} \,x={\frac {\pi }{2}}}
Arksinus - m ədədinin x bucağının qiymətinə , radian ifadəsinə deyilir, hansı ki,
sin
x
=
m
,
−
π
2
⩽
x
⩽
π
2
,
|
m
|
⩽
1.
{\displaystyle \sin x=m,\,-{\frac {\pi }{2}}\leqslant x\leqslant {\frac {\pi }{2}},\,|m|\leqslant 1.}
y
=
sin
x
{\displaystyle y=\sin x}
funksiyası bütün ədəd oxunda kəsilməz və məhduddur.
y
=
arcsin
x
{\displaystyle y=\arcsin x}
funksiyası ciddi artandır.
sin
(
arcsin
x
)
=
x
{\displaystyle \sin(\arcsin x)=x\qquad }
−
1
⩽
x
⩽
1
,
{\displaystyle -1\leqslant x\leqslant 1,}
arcsin
(
sin
y
)
=
y
{\displaystyle \arcsin(\sin y)=y\qquad }
−
π
2
⩽
y
⩽
π
2
,
{\displaystyle -{\frac {\pi }{2}}\leqslant y\leqslant {\frac {\pi }{2}},}
D
(
arcsin
x
)
=
[
−
1
;
1
]
{\displaystyle D(\arcsin x)=[-1;1]\qquad }
(təyin oblastı),
E
(
arcsin
x
)
=
[
−
π
2
;
π
2
]
{\displaystyle E(\arcsin x)=\left[-{\frac {\pi }{2}};{\frac {\pi }{2}}\right]\qquad }
(qiymətlər çoxluğu).
Tərs yumurtavari səna
Əsasən Sudanda yayılmışdır.
Hündürlüyü 1 metr olan yarımkol və ya koldur. Yarpaqları 5 cüt, yarpaqcıqları enli, tərs-yumurtavari, ucdan dəyirmidir. Ləçəkləri qeyri bərabərdir. Paxlası yastı, oraqvari, iri, 3-4 sm uzunluğundadır. Avqust ayında çiçəkləyir.
İşığa, istiyə, küləyədavamlı bitkidir. Torpağa tələbkar deyildir.
Mədəni halda Abşeronda Dendrologiya İnstitutunun təcrübə sahəsində becərilir.
Yolların kənarlarında canlı çəpərlərin salınmasında, qrup əkinlərində istifadəsi məqsədyönlüdür.
Tərs siyahılı verilənlər bazası
Tərs siyahılı verilənlər bazası ( ing. inverted list database ~ ru. база данных инвертированного списка ~ tr. ters listeli veritabanı) – relyasiyalı verilənlər bazasından aşağıdakı fərqləri olan verilənlər bazası:
• Tərsinə çevrilmış siyahı cədvəlinin sətirləri (yazıları və ya kortejləri) hər hansı indeksləmə ardıcıllığından asılı olmayaraq müəyyən fiziki ardıcıllıqla yerləşir.
• Ümumi verilənlər bazasını, bazanın cədvəlləri üçün qurulmuş müəyyən məntiqi birləşdirmə meyarlarından istifadə etməklə nizamlamaq olar.
• Siyahının açarlarının sayı istənilən qədər ola bilər, həm də istər sadə, istərsə də mürəkkəb açarların əksinə olaraq, burada onlar istənilən sahə və ya sahələrin kombinasiyası ola bilər.
• Bütövlüyə və ya unikallığa heç bir məhdudiyyət yoxdur.
• Nə indekslər, nə də cədvəllər istifadəçiyə göstərilir.
Belə verilənlər bazasının idarə olunması sistemindəki bu fərqlərə görə verilənlərin uzlaşmasını, bütövlüyünü və təhlükəsizliyini təmin etmək çox çətindir.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Kil İmperatorluq Tərsanəsi
Kil İmperatorluq Tərsanəsi (alm. Kaiserliche Werft Kiel) 1867-ci ildə Kil Krallıq Tərsanəsi (alm. Königliche Werft Kiel) adı ilə Kil şəhərində qurulan tərsanə. 1871-ci ildə tərsanənin adı dəyişdirildi. İlk olaraq Prussiyaya, daha sonra isə Almaniya imperiyasına xidmət edən tərsanə, 1918-ci ildə bağlanmışdır.
Tərsabad
Tərsabad (fars. ترس اباد) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Xoy şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 539 nəfər yaşayır (104 ailə).
Tərsimi həndəsə
Tərsimi həndəsə — riyaziyyatla texnikanın vəhdətini təşkil edən həndəsənin bölməsi. Həndəsənin bu bölməsində fəza cisimlərinin (hansı ki, nöqtələr, xətlər və səthlər çoxluğundan təşkil olunur)
müstəvilər üzərində təsvir olunma (proyeksiyasının alınması) üsullarından və müstəvilər
üzərindəki təsvirlər (proyeksiyalar) vasitəsilə cismin fəzadakı vəziyyətini müəyyən edilməsi
qaydalarından bəhs olunur (ümumi halda bu deyilənlərə m ölçülü fəzanın n ölçülü fəzada təsviri
kimidə baxıla bilər). Həmçinin, müstəvilər üzərində təsvir
olunmuş cisimlərə aid həndəsi xarakterli məsələlərin
qrafiki həll üsulları da bu bölmədə öyrənilir.
Tərsimi həndəsə bölməsi mühəndis təhsilinin əsasını
təşkil edən fənlərdəndir və onun əsas vəzifələrindən biri
gələcək mühəndislərdə fəza təsəvvürünü inkişaf
etdirməkdir.
Tərsimi həndəsə bölməsində alınan bəzi nəticələr
praktikada cizgilərin tərtibində geniş istifadə olunur.
Tərsimi həndəsə - MÜHƏNDİS QRAFİKASI, Ali məktəblər üçün dərslik ― Mustafayev M.R. , Qurbanov N.Ə., Mirzəyev S.H., Bağırov A.M. ― Bakı. 2003. 293səh.
Tərsinə çevirmək
Tərsinə çevirmək (ing. invert ~ ru. инвертировать ~ tr. ters çevirmek) – əksinə dəyişdirmək, məsələn, monoxrom displeydə rəngin tərsinə çevrilməsi ağı qaraya, qaranı isə ağa dəyişdirir. Analoji olaraq, tərsinə çevirən rəqəmsal mikrosxem, onun girişinə verilən siqnalları tərsinə çevirərək çıxışa ötürür. Belə əməl DEYİL (NOT) inkar Bul əməlinin elektron ekvivalentidir, məsələn, əgər “A” doğrudursa, onda “DEYİL A” yalandır.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Tərsinə çevrilmiş fayl
Tərsinə çevrilmiş fayl ( ing. inverted file ~ ru. инвертированный файл ~ tr. ters çevrilmiş dosya) – verilənlər bazasının idarəolunması sistemlərində: yazının açarından və ona göstəricidən ibarət olan fayl. Hər bir açar bənzərsiz şəklidə yazını tanıdır (identifikasiya edir), göstərici isə yazının verilənlər bazasında fiziki olaraq harada yerləşməsini proqrama göstərir. Faylın tərsinə çevrilməsi o anlamı verir ki, açarlar ardıcıl çeşidlənib, verilənlər bazasının bu faylla göstəricilər vasitəsilə bağlı olan yazıları isə ixtiyari qaydada (məsələn, yaradılma ardıcıllıqları ilə) yerləşə bilər.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Tərsinə çevrilmiş siyahı
Tərsinə çevrilmiş siyahı ( ing. inverted list ~ ru. инвертированный список ~ tr. ters çevrilmiş liste) – verilənlər yığını üçün alternativ göstəricilərin yaradılması üçün metod. Məsələn, avtomobillər haqqında məlumatların toplandığı faylda 3, 7, 19, 24 və 32 yazılarının RƏNG sahəsində “Qırmızı” qiyməti ola bilər. Tərsinə çevrilmiş siyahının (indeksin) RƏNG sahəsində 3, 7, 19, 24 və 32 nömrəli göstəricilərlə müşahidə olunan “Qırmızı” yazısı olur.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Tərsinə çevrilən dünya (film, 2011)
"Tərsinə çevrilən dünya" — rejissor Ənvər Əblucun 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi ilə Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası ilə "Sədrafilm" kinostudiyasında Azərbaycan və İranın birgə istehsalı ilə lentə aldığı tammetrajlı bədii film.
Filmdə daxili işlər orqanlarının əməkdaşları tərəfindən keçirilmiş əməliyyat nəticəsində cinayətkar dəstənin fəaliyyətinə son qoyulmasından, eləcə də Azərbaycan və İran strukturlarının narkobizneslə birgə mübarizəsindən bəhs edilir. Ekran əsəri həmçinin gənclərin zərərli vərdişlərdən uzaqlaşmasına təkan verəcək maarifləndirici bir işdir.
Film Azərbaycan və İranın ilk müştərək kino layihəsidir.
Filmin premyera günündə daxili işlər nazirinin əmri ilə yaradıcı kollektivin bir qrupuna mükafatlar təqdim olunub.
Tərsəbulaq (Üşnəviyyə)
Tərsəbulaq (fars. ترسه بلاغ) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Üşnəviyyə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 186 nəfər yaşayır (38 ailə).
Tərsəçay
Tərsəçay Ermənistanda yerləşən bir çaydır. Ermənicə adı Getikdir. Çəmbərək rayonundan başlayaraq Qaraqoyunlu dərəsiylə axaraq Dilican rayonu ərazisində Ağstafaçaya tökülür. Mənbəyi dəniz səviyyəsindən 2450 metr yüksəklikdə yerləşir. Çayın uzunluğu 58 km-dir. Hövzəsinin ümumi sahəsi 581 km²-dir. Axım sürəti dəqiqədə 31,9 km-dir. Əsasən qar və yağış sularıyla qidalanır.
Qaraqoyunlu mahalının Polad Ayrım, Salah, Qaraqaya (Qaraqoyunlu), Çaykənd (Qaraqoyunlu) və Gölkənd kəndləri Tərsəçayın sahilində yerləşir.
Tərsanə
Tərsanə və ya verf — gəmilərin tikintisi və ya təmiri üçün yer və ya müəssisə.
Sovet dövründə bu cür müəssisələr üçün "gəmiqayırma zavodu" adından istifadə olunurdu. O, gəmilərin və gəmilərin tikintisi, konvertasiyası, modernləşdirilməsi, təmiri və utilizasiyası üzrə ixtisaslaşmışdır.
Tərsanə sözü Azərbaycan dilinə italyan dilindəki "tersaná" sözündən keçmişdir, bu söz isə öz növbəsində ərəb dilində "darüssəna" (ərəb. دَار اَلصِّنَاعَة, mənası – "sənaye evi") sözündən yaranmışdır. Verf sözü Niderland dilindəki "werf" sözündən keçmişdir.
Альфред Генрихович Нюберг. Верфь // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб..
Tərsinə çevrilən dünya
"Tərsinə çevrilən dünya" — rejissor Ənvər Əblucun 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin sifarişi ilə Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası ilə "Sədrafilm" kinostudiyasında Azərbaycan və İranın birgə istehsalı ilə lentə aldığı tammetrajlı bədii film.
Filmdə daxili işlər orqanlarının əməkdaşları tərəfindən keçirilmiş əməliyyat nəticəsində cinayətkar dəstənin fəaliyyətinə son qoyulmasından, eləcə də Azərbaycan və İran strukturlarının narkobizneslə birgə mübarizəsindən bəhs edilir. Ekran əsəri həmçinin gənclərin zərərli vərdişlərdən uzaqlaşmasına təkan verəcək maarifləndirici bir işdir.
Film Azərbaycan və İranın ilk müştərək kino layihəsidir.
Filmin premyera günündə daxili işlər nazirinin əmri ilə yaradıcı kollektivin bir qrupuna mükafatlar təqdim olunub.
Tərsinə mühəndislik
Tərsinə mühəndislik — deduktiv mülahizə vasitəsilə əvvəllər hazırlanmış cihazın, prosesin, sistemin və ya proqram təminatının bir tapşırığı necə yerinə yetirdiyinin (əgər varsa) başa düşülməyə çalışıldığı proses və ya üsul. Nəzərdən keçirilən sistemdən və istifadə olunan texnologiyalardan asılı olaraq, tərsinə mühəndislik zamanı əldə edilən biliklər köhnəlmiş obyektlərin təyinatının dəyişdirilməsinə, təhlükəsizlik analizinin aparılmasına və ya bir şeyin necə işlədiyini öyrənməyə kömək edə bilər.
Prosesin həyata keçirildiyi obyektə xas olmasına baxmayaraq, bütün tərsinə mühəndislik prosesləri üç əsas addımdan ibarətdir: məlumatın çıxarılması, modelləşdirmə və nəzərdən keçirmə. Məlumat çıxarma əməliyyat üçün bütün müvafiq məlumatların toplanması təcrübəsidir. Modelləşdirmə, yeni bir obyekt və ya sistemin layihələndirilməsi üçün bələdçi kimi istifadə edilə bilən abstrakt bir modeldə toplanmış məlumatların birləşdirilməsi təcrübəsidir. Nəzərdən keçirmə seçilmiş abstraktın etibarlılığını təmin etmək üçün modelin sınaqdan keçirilməsidir. Tərsinə mühəndislik kompüter mühəndisliyi, maşınqayırma, dizayn, elektron mühəndislik, proqram mühəndisliyi, kimya mühəndisliyi və sistem biologiyası sahələrində tətbiq olunur.
Müxtəlif sahələrdə tərsinə mühəndisliyi yerinə yetirməyin bir çox səbəbi var. Tərsinə mühəndislik öz mənşəyini kommersiya və ya hərbi üstünlük üçün aparatların analizindən alır.:13 Bununla belə, tərsinə mühəndislik prosesi həmişə surətin yaradılması və ya artefaktın hansısa şəkildə dəyişdirilməsi ilə bağlı olmaya bilər.:15
Bəzi hallarda tərsinə mühəndislik prosesinin məqsədi sadəcə olaraq köhnə sistemlərin yenidən sənədləşdirilməsi ola bilər.:15 Hətta tərsinə çevrilmiş məhsul rəqibin məhsulu olsa belə, məqsəd onu kopyalamaq deyil, rəqibin analizini aparmaq ola bilər. Tərsinə mühəndislik qarşılıqlı fəaliyyət göstərən məhsullar yaratmaq üçün də istifadə edilə bilər və bəzi dar çərçivədə hazırlanmış ABŞ və Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə baxmayaraq, bu məqsədlə xüsusi tərsinə mühəndislik üsullarından istifadənin qanuniliyi iyirmi ildən artıqdır ki, bütün dünyada məhkəmələrdə qızğın mübahisələrə səbəb olur.
Beşiktaş tərsanəsi
Beşiktaş tərsanəsi və ya Beşiktaş Gəmiqayırma Zavodu — Türkiyənin Yalova vilayətinin Altınova rayonunda tərsanə. 2007-ci ildə təsis edilmişdir.
Tərsinə Fuci
Baş-ayaq Fuci (逆さ富士, Sakasa Fuci) – Fuci dağının mənzərələrindən biri. Fuci dağının sudakı simmetrik əksini bildirir.
== Haqqında ==
Fuci dağının tərsinə görünüşü qədim zamanlardan etibarən yaponlar tərəfindən sevilmişdir. Edo dövründə Katsuşika Hokusay çəkdiyi "Fuci dağının 36 görünüşü" seriyasına daxil olan bir əsərdə Fuci dağının Kavaquçi gölündəki əksini təsvir etmişdir.
Müasir dövrdə fotoqraf Koyo Okada 1935-ci ildə Fuci dağının Motosu gölündəki əksini çəkmişdir. Onun bu fotosu 1938-ci ildə 1000 və 5000 yenlik əsginaslarda öz əksini tapmışdır. Yaponiya yazıçısı Osamu Dazai 1939-cu ildə yazdığı "Fuci dağının 100 görünüşü" əsərində Misaka keçidində baş-ayaq Fuci dağını təsvir etmişdir.
Baş-ayaq Fucini ən çox Yamanaşi prefekturası tərəfdən görmək mümkündür, çünki dağın bu regiona düşən ətəyində bir göl və gölməçə yerləşir. Şizuoka prefekturasında yerləşən Fuci Dağı Dünya İrsi Mərkəzinin binası baş-ayaq Fuci əsasında dizayn olunmuşdur. Belə ki, bina elə dizayn olunmuşdur ki, qarşısındakı su kütləsindəki binanın əksi Fuci dağını xatırladır.