Ürək çatışmazlığı

Ürək çatışmazlığı (lat. insufficientia cordis[1][2]) — ürək əzələsinin yığılma qabiliyyətinin zəifləməsi nəticəsində meydana çıxan təcili tibbi yardım olmadan klinik ölümlə nəticələnə bilən funksional pozğunluq. Bu hal kəskin və xroniki gedişli olmaqla, meydana çıxma səbəblərinə görə iki yerə bölünür: anadangəlmə ürək çatışmazlığı və qazanılmış ürək çatışmazlığı.

Ürək çatışmazlığı
XBT-10 I50
XBT-9 428.0
DiseasesDB 16209
MedlinePlus 000158
MeSH D006333
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əmələgəlmə səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anadangəlmə ürək qüsurları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anadangəlmə ürək çatışmazlığı anadangəlmə ürək qüsurlarının nəticəsində meydana çıxır. Belə ki anadangəlmə qüsur dedikdə embrionun orqanların inkişaf mərhələsində hər hansı bir aqressor faktorun (bu dövürdə hamilə qadının keçirmiş olduğu infeksiyalar ya məruz qaldığı zərərli təsirlər (90%), eyni zamanda irsi meyillilik (10%), bununda 5%-ni qohum nikahlar təşkil edir) təsirindən bu və ya digər ürək strukturunda: əzələsində və arakəsmələrdə, qapaqçıqlarda, aid damarlarda baş vermiş qüsurlar nəzərdə tutulur. Bu qüsurlu strukturlar isə öz növbələrində funksiyalarının öhdəsindən gələ bilmədiklərindən ürək çatışmazlığını meydana çıxarmış olurlar.

Qazanılmış ürək qüsurları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qazanılmış ürək çatışmazlığı dedikdə isə sonradan bu və ya digər xəstəliklər (infarkt, tac damar çatışmazlığı, bakterial və virus mənşəyli endokarditlər, travmalar və s.) nəticəsində ürək strukturunda: əzələsində, qapaqçıqlarda, aid damarlarda baş vermiş qüsurlar ya zədələnmələr nəzərdə tutulur.

Ürək çatışmazlığı arterial hypertoniyalar, ürək qüsurları, miokarditlər, tac damarların çatışmazlığı: koronarsklerozlar, koronarspazmalar, tac damarların tromb kütlələri ilə tıxanması və nahiyə qan təchizatının pozulması — miokard infraktı nəticəsində ürəyin daha doğrusu ürək əzələsinin gücə düşməsi və əldən düşməsi nəticəsində meydana çıxır. Bu zaman qan dövranı durğunluğu ürək əzələsini normal təchiz edə bilmir. Əsas nasos funksiyasına malik sol mədəcik çatışmazlığı öz növbəsində kiçik qan dövranında durğunluğa səbəb olur ki, bu da təngnəfəslik, sianozlarla-göyərmələrlə, köpüklü qanhayxırmalarla, ağciyər ödemi, qaraciyərin böyüməsi ilə müşahidə olunur. Nəticə etibarilə orqan və toxumaların hipoksiyası və digər metobolizm pozğunluqları meydana çıxmış olur.

Əsas əlamətlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Yorğunluq, təngnəfəslik[3][4]
  • Köpüklü öskürək, qanhayxırma[5]
  • Akrosianozlar — barmaqların uclarının və dodaqların göyərməsi
  • Ağciyər ödemi[6]
  • Aşağı ətrafların ödemi-şişməsi[7]
  • Perikard və plevra boşluqlarına mayenin toplanması[8][9]
  • Assit — qarın boşluğuna mayenin toplanması
  • Qaraciyərin böyüməsi

Gedişatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ürək çatışmazlığı iki cür gedişata malikdir: kəskin və xroniki.

  • Kəskin ürək çatışmazlığı bir saatdan bir günə qədər inkişaf edir. Buna səbəb isə ürək ritm pozğunluğu: taxikardiya ya da bradikardiyala, travma nəticəsində meydana çıxan urək tamponadası, qəfləti ürək qapaqçıqlarının vətər elementlərindən birinin qırılmas, infeksion miokardit, ağciyər emboliyası, miokard infarktıdır. Kəskin gedişatda meydana çıxan bu pataloji funksional pozğunluğa orqnizm hazır olmadığına görə kompensasiya mərhələsi olmadan dekompensasiya mərhələsi başlamış olur.
  • Xroniki ürək çatışmazlığı isə bir aydan bir ilə qədər müddətdə inkişaf edərək və uzun sürür. Bu proses ləng və uzun sürdüyü üçün orqanizmin kompensator mexanizmləri ilə: ürək əzələsinin qalınlaşması, qan damarlarının daralması qan həcminin artması ilə xarakterizə olunur. Bu mərhələ kompensasiya olunan ürək çatışmazlığı adlanır. Sonradan orqanizmin rezerv qabiliyyəti tükəndikdən sonra dekompensasiya: ödem, dispnoe — təngnəfəslik mərhələsinə qədəm qoyur. Təginəfəslik əlaməti sakit vəziyyətdə və ya cüzi yükləmə zamanı özünü qabarıq şəkildə göstərir.

Təsnifatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
NYHA — təsnifatı
NYHA I Heç bir fiziki məhdudiyyət yoxdur. Adi gündəlik fiziki məşqulluq təngnəfəslik, ürəkdöyünmə, döş inağı kimi əlamətlərsiz ötüşür.
NYHA II Yüngül fiziki məhdudiyyət. Sakit vəziyyətdə heç bir şikayətin olmaması. Adi gündəlik fiziki məşqulluq təngnəfəslik, ürəkdöyünmə, döş inağı kimi əlamətləri üzə çıxarmış olur.
NYHA III Ciddi fiziki məhdudiyyət. Sakit vəziyyətdə heç bir şikayətin olmaması. Cüzi fiziki məşqulluq təngnəfəslik, ürəkdöyünmə, döş inağı kimi əlamətləri dərhal üzə çıxarmış olur.
NYHA IV İstər cüzi fiziki məşqulluq, istərsə də tam sakitlik zamanı təngnəfəslik, ürəkdöyünmə, döş inağı kimi əlamətlər özünü göstərməkdədir. Yataq xəstəsi.

Müalicə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ürək çatışmazlığının təsnifat mərhələlərinə uyğun müalicə sxemi[10]
Dərman preparatları NYHA I NYHA II NYHA III NYHA IV
ACE-inhibitor göstəriş göstəriş göstəriş göstəriş
AT1-antaqonist ACE-inhibitorla əks göstəriş ACE-inhibitorla əks göstəriş ACE-inhibitorla əks göstəriş ACE-inhibitorla əks göstəriş
Betablok Miokard infarktından sonra
Arterial hypertoniyalarda		 göstərişa göstərişa göstərişa
Diuretiklər Saluretiklər – maye durğunluğu zamanı göstəriş göstəriş
Tiazidlər Arterial hypertoniyalarda maye durğunluğu zamanı göstəriş göstəriş
Aldosteron antaqonistləri Miokard infarktından sonra göstəriş göstəriş göstəriş
Ürək qlikozidləri Qulaqcıqların səyrici aritmiyası Qulaqcıqların səyrici aritmiyası göstərişb göstərişb
asabit xəstələr bplazmada izini təyit etməklə

Operativ müdaxilələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Ürəyin nasos funksiyasının kəskin azalması və ürəyin ötürücü sisteminin pozulması belə ki, His dəstəsinin sol ayaqcığının blokadası zamanı biventrikulyar ürək elektrostimulyatorunun implantasiyası;
  • Spontan və qəflətən baş verən mədəcik taxikardiyalarında Ürəkdaxili kardioversion-defibrilyatorun (ICD) implantasiyası;
  • Ürək qapaqlarının çatışmazlığında qapaq konstruksiyaları ya süni qapaqla əvəzlənməsi əməliyyatları;
  • Qlobal çatışmazlıqda "süni ürək", yaxud sol mədəcik yardımçı sisteminə (LVAD) ya da süni qan dövranı aparatına qoşulma. Bu müdaxilə ürək köçürməsinə qədər (ing. “bridge to transplant”) yada miokarditlərdə ürək əzələsinin öz qüvvəsini bərpa edənə qədər (ing. “bridge to recovery”) müvəqqəti körpü funksiyası daşıyır.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Herzschwäche". 2016-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
  2. ↑ "openthesaurus.de — insufficientia cordis". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
  3. ↑ ["Müdigkeit  (alm.)". 2014-11-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25. Müdigkeit  (alm.)]
  4. ↑ ["Kurzatmigkeit  (alm.)". 2015-02-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25. Kurzatmigkeit  (alm.)]
  5. ↑ ["Husten  (alm.)". 2014-05-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25. Husten  (alm.)]
  6. ↑ "Lungenödem  (alm.)". 2021-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
  7. ↑ ["Geschwollene Knöchel  (alm.)". 2015-02-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25. Geschwollene Knöchel  (alm.)]
  8. ↑ "Pleuraerguss: Ursachen  (alm.)". 2021-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
  9. ↑ "Herzbeutelerguss  (alm.)". 2021-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-25.
  10. ↑ U. C. Hoppe, M. Böhm, R. Dietz, P. Hanrath, H. K. Kroemer, A. Osterspey, A. A. Schmaltz, E. Erdmann: Leitlinien zur Therapie der chronischen Herzinsuffizienz. In: Z Kardiol. 94, (2005), S. 488–509. PDF [ölü keçid]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]