Artsak (mahnı)

Artsak (erm. Արցախ) — Ermənistan bəstəkarı Ara Gevorkyanın 1999-cu ildə "Ani" albomunda yayımlanmış instrumanetal xalq musiqisi. Yayımlanmasından qısa müddət sonra, mahnı Ermənistanda məşhurlaşmışdır.^[2][3] Musiqi kompozisiyasında Fikrət Əmirovun Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" dram əsərinin tamaşası əsaında çəkilmiş "Kor Ərəbin mahnısı"^[4][5] filmi üçün bəstələdiyi 4 dəqiqə 16-saniyyəlik mahnının ilk və son parçalarından istifadə olunur^[6] (melodiyanın 4-dəfə sürətləndirilmiş şəkli oranjman edilib, 25-50-ci saniyyələrində və 03:05-03:55-ci saniyyələrində). Musiqi bir çox mədəni, idman və siyasi mərasimlərdə istifadə edilmişdir.^{[qeyd 1]} Dünyanın müxtəlif ölkələrindən fiqurlu konkisürənlər, gimnastlar və digər idmançılar da dəfələrlə bu musiqiyə müraciət etmişlər.

İl	İdmançı	Ölkə	İdman	Tədbir(lər)	İst
2001–02	AleksandrAbt	Rusiya	Fiqurlu konkisürmə	2002 Qış Olimpiya Oyunları da daxil olmaqla, bütün idman mövsümü	[7]
2005–06	Elene Gedevanişvili	Gürcüstan	Fiqurlu konkisürmə	2006 Qış Olimpiya Oyunları da daxil olmaqla, bütün idman mövsümü	[8]
2007	Dinarə Gimatova	Azərbaycan	Gimnastika	2007 Ribbon AA Deriugina Kuboku	[9][10][11]
2007-08	Vazgen Azroyan Anastasiya Qrebenkina	Ermənistan	Fiqurlu konkisürmə	orijinal rəqs	[12]
2008	Aliyə Yussupova	Qazaxıstan	Gimnastika		[13]
2009	Holon Israel	İsrail	Fiqurlu konkisürmə		[14]
2009	Vic Darçinyan	Ermənistan	Boks	Giriş musiqisi	[15]
2010	Dou Baobao	ÇXR	Gymnastics	2010 Korbeyl-Essonn Beynəlxalq Ritmik Gimnastika Yarışı	[16]
2010	Marta Koczkovska	Polşa	Gimnastika	2009 Korbeyl-Essonn Beynəlxalq Ritmik Gimnastika Yarışı	[17]
2010	Corco Petrosyan	İtaliya	Kikboksinq	Giriş musiqisi	[18]
2013	Viktoriya Murs	Kanada	Gimnastika	2013 AT&T Amerika Kuboku	[19]
2013	Geqard Musasi	Niderland	Kikboksinq	Giriş musiqisi	[20]
2014	Süzanna Kentikyan	Almaniya	Gimnastika	Giriş musiqisi	[21]
2016	Seda Tutxalyan	Rusiya	Gimnastika	2016 Yay Olimpiya Oyunları da daxil olmaqla, bütün idman mövsümü	[22][23]

• Ermənistan Pan-Armenian Oyunları
• Rusiya Pervıy kanalda yayımlanan "Buz dövrü" adlı televiziya şousunda müğənni Aleksandra Savaleva və Rusiyada doğulmuş İsrail fiqurlu konkisürəni Sergey Saxnovski bu musiqinin sədaları altında çıxış etmişlər.^[24]
• ABŞ 2017-ci ildə National Geographic Channel tərəfindən çəkilmiş “Hidden Cities Revealed: Baku” sənədli filmində (43-44-cü dəq.) istifadə edilib.^[25]

2007-ci ildə Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri Polad Bülbüloğlu "Artsak" mahnısında Azərbaycan musiqisindən istifadə edilməsini bildirmişdir. Ara Gevorkyan bu iddiaya cavab verərək, mübahisənin Rusiyanın Pervıy kanalında yayımlanan "Lednikoviy period" teleşousunun epizodlarından birində baş vermiş qarışıqlıqla əlaqəli olduğunu bildirmişdir. Belə ki, şouda müğənni Aleksandra Savaleva və Rusiyada doğulmuş İsrail fiqurlu konkisürəni Sergey Saxnovskinin çıxışı zamanı Ermənistan bəstəkarı Ara Gevorkyanın musiqisi səslənəcəyi elan edilsə də, Azərbaycan bəstəkarı Tofiq Quliyevin "Sənə də qalmaz" mahnısı səsləndirilmiş və yalnız bundan sonra Gevorkyanın "Artsak" mahnısından kiçik hissə əlavə edilmişdir.^[26]

2017-ci ildə Azərbaycanda dərs ilinin başlanması ilə əlaqədar Masazırda yerləşən 3 saylı orta məktəbdə təşkil olunmuş mərasimdə şagirdlər Ara Gevorkyanın “Artsax” əsəri ilə xüsusi rəqs kompozisiyası təqdim ediblər. Məktəb rəhbərliyinə etiraz edilməsi zamanı, mahnının Fikrət Əmirovun “Qarabağ mirvarisi” adlı əsəri olduğu iddia olunub, lakin Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru Səyavuş Kərimi və bəstəkarın oğlu Cəmil Əmirov, Fikrət Əmirovun belə bir əsərinin olmadığını və iddianın yalan olduğunu bildiriblər.^[27]

1. ↑ Musiqinin istifadə edildiyi bəzi tədbirlərə nümunə:
   • Video of Raffi Hovannisian's rally — YouTube platformasında during the 2013 Armenian presidential election protests.
     • Video — YouTube platformasında of a large joint rally by Prosperous Armenia, Armenian National Congress, and Heritage parties in October 2014.

• Sadıqzadə, Aytən. "Bir mahnının sirri - Fikrət Əmirov, yoxsa Ara Gevorqyan?". oxu.az. 15 Sen 2017.