Hor (tanrı)

Misir Tanrıları Hor (tanrı)
Horus
və ya
İdeoqram	Horus-şahin
və ya
Determinativ 1.	Ən qədim
Determinativ 2.	Orta qədim
Determinativ 3.	Qədim
Determinativ 4.	yunan-roman dövründə Horus Ḥr
Yunan	Horos
Qibti	ϩⲱⲣ (Hôr)
Horus şahin cildində
bax müzakirə redaktə

Horus (və ya Horos, Hor), Qor - erkən Misir mifologiyasına görə baş tanrı sayılır. Ən qədim dövrdə göylər tanrısı, Horus bir (çox hallarda Hor) qədim Misir dilindəki Hr ("yüksəklik", "səma" mənasını daşıyır) sözünün latın dilindəki formasıdır. Bu ad, göy tanrısına aid edilir. Digər tanrıların adları kimi, bu ad da, qədimdən bir çox formalara malik olmuşdur:^[1]

• „Şərqi Hor"
• „Şenut Hor"
• „Hor-Anubis"
• „ Hierakonpolisli Hor"
• „Böyük Hor"
• „Butolu Hor"
• „Şimali Hor"
• „Mükəmməl Hor"

Rəvayətə görə Horus Göy tanrısı hesab edilir. Günəş və Ay allah cismi kimi təsəvvür edilən göyün gözləri hesab edilir. Günəş tanrının sağ, ay isə sol gözü sayılır. Şahinin lələklərinin ucları göyün hüdudlarını göstərir. Horusun gözü qədim Misirdə simvolik əhəmiyyətə malik olmuşdur. Əfsanəyə görə, döyüşlərin birində Set tərəfindən burub çıxarılmış Horusun sol gözündən Ay yaranmışdır. Ayın fazası bu zədələnmə ilə izah edilir.

Tanrı Ranın göstərişilə Anubis Osirisin parçalanmış bədən hissələrini bir yerə yığaraq mumiyalayır. İsida şahin cildində yerə enərək, möcüzəli şəkildə Osirisin cəsədindən mayalanaraq, onun qisasını almaq üçün Horusa hamilə qalır və onu dünyaya gətirir. Horus özünü Osirisin yeganə vərəsəsi sayır. Nilin vadisindəki bataqlıqda anası tərəfindən bəslənildikdən sonra, Horus tanrılar məhkəməsindən Seti cəzalandırmağı və Osirisin varidatının ona qaytarılmasını tələb edir. Əfsanəyə görə, bu mübahisə səksən il davam etmiş və nəticədə tanrıların məhkəməsində Horus yeganə varis kimi tanınmışdır. Tot bu haqda allahların qərarını yazır. Bundan sonra Horus, atası Osirisi ona öz gözünü udduraraq dirildir. Lakin Osiris yerə qayıtmaqdan imtina edir, ölülər çarı kimi qalaraq, canlılara hökmdarlıq etməyi Horusa tapşırır.

Başqa bir rəvayətə görə, Ra, Horusa düşmənləri izləməsini və məhv etməsini tapşırır və Horus amansızlıqla onları məhv edir. Ra onu belə qiymətləndirir: "Sən mənim düşmənlərimi məhv etdin. Sən suyu qana boyadın. Sən suyu al rəngə boyadın və mənim ürəyim sevinir!" Sonra Horus Ranın düşmənlərinin başçısı allah Seti həbs edərək əli-qolu bağlı halda Ranın hüzuruna gətirir. Ra əsiri digər Horusun, ilahə İsidanın oğlunun yanına aparmağı tapşırır, sonunda o, Setin başını vurur. Bundan sonra o, nəhəng ilana çevrilərək yerin altında gizlənir. Bu əfsanədə Osirisin adı çəkilmir.

Bir başqa əfsənayə görə isə, əqrəb ilahəsi Selkit Horusun arvadı kimi təqdim edilir.

Qədim Misir mifologiyasına görə, tanrı-şahin, hökmdar (firon) evinin və şəxsən çarın (fironun) mühafizəçisi sayılır. Buna görə də, Hor adı çar və ya firon tituluna aid edilmişdir. Horus sözü adönü "hökmdar" ("firon"), işarəsi isə "tanrı" mənasını verir.

Horus rəngli tablolarda başına qoşa tac qoyulmuş, ayaq üstə durmuş şahin başlı insan cildində təsvir olunmuşdur. Yunan-roma təqvimində legionerlər belə təsvir edilərmişlər.^[1]

1. Rolf Felde: Ägyptische Gottheiten. Wiesbaden 1995

Vikianbarda Hor ilə əlaqəli mediafayllar var.

Qədim Misir ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.