Muxtar Dadaşov

Muxtar Baba oğlu Dadaşov (11 sentyabr 1913, Bakı – 7 may 1998, Bakı) — Azərbaycan rejissoru, kinooperator, ssenarist, Azərbaycan SSR xalq artisti (1976), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1980).[1]

Muxtar Dadaşov
Doğum tarixi
Doğum yeri Bakı, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (84 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya imperiyası→
Azərbaycan AXC→
SSRİ SSRİ→
Azərbaycan Azərbaycan
Fəaliyyəti rejissor, operator
Fəaliyyət illəri 1929–1985
Mükafatları
"Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 1976 "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 1960 Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 1980
"Şöhrət" ordeni — 1998
IMDb ID1135790

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Muxtar Baba oğlu Dadaşov 11 sentyabr 1913-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur.[2] 1933-cü ildə ali operator təhsili almaq məqsədilə Moskvaya gedir. Orada da bir sıra filmlərin çəklişində iştirak edir.

7 may 1998-ci ildə vəfat etmişdir.[2]

Fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hələ erkən yaşlarından tale onun yolunu böyük sənət məbədindən salır. 1924-cü ildə ilk dəfə Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrının səhnəsinə çıxmış, dörd il sonra C. Cabbarlının "Sevil" pyesinin ilk tamaşasında Gündüzü oynamışdır.[3] 1929-cu ildə Gənc Tamaşaçılar Teatrında rejissor assistenti kimi fəaliyyətə başlayır. Eyni zamanda tamaşalarda kiçik rollar oynayır.[2]

1931-ci ildə kinostudiyada operator assistenti vəzifəsinə düzəlir. Bir sıra sənədli və bədii filmlərin lentə alınmasında iştirak edir.[2]

Moskvada təhsilini başa vurduqdan sonra böyük ümidlərlə vətənə dönür, kinostudiyada operator işinə qayıdır.[2]

Muxtar Dadaşovun sənədli filmləri Azərbaycan kinosu tarixində əhəmiyyətli yer tutur. Əksər filmlərində həm də ssenari müəllifi kimi çıxış etmişdir. Müharibə dövrünün kinoxronikasının yaradılmasında xüsusi xidmətləri olan Muxtar Dadaşov 1943-cü ildə hitlerçilərin cinayətlərini tədqiq edən komissiyanın sərəncamına göndərilir. Burada köməkçisi İsmayıl Əfəndiyev ilə birgə faşistlərin vəhşiliklərini əks etdirən faktları lentə almışdır. Sonralar həmin kadrlar Nürnberq məhkəməsi prosesində sübut kimi nümayiş etdirilmişdir.[2]

Dövrün mühüm ictimai-siyasi hadisələri onun lentə aldığı sənədli filmlərin əsas mövzusunu təşkil edib. "Sovet Azərbaycanı", "Sovet Azərbaycanının 50 illiyi", "Arazın o tayında", "Sabir", "Kür", "Səadət yolu ilə" və s. filmlərində vətənin əsrarəngiz təbiəti, tarixi şəxsiyyətləri kino dili ilə tərənnüm olunub.[2]

Quruluşçu rejissor kimi isə debütü "Qanun naminə" bədii filmi olur. Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun "Mehman" povesti əsasında çəkdiyi filmin ssenarisini də özü yazır.[2]

Muxtar Dadaşovun "Bakıda küləklər əsir" filmi müharibə mövzusunda çəkilən dəyərli ekran əsərlərindəndir. O, müharibə mövzusunda hələ 1943-cü ildə "Bakı döyüşür" adlı sənədli film çəkmişdi.[2]

O həm də araşdırıcı rejissor olub. Çəkdiyi tarixi filmlər üçün zəngin material toplayar, sonra onları lentə alardı. "Nəriman Nərimanov" sənədli filminin (1966) çəkilişi zamanı da belə olub. N. Nərimanovun Genuya konfransındakı çıxışını əks etdirən kadrları Moskva arxivlərinin birindən tapır. Sonra həmin kadrları filmdə canlandırır.[2]

Muxtar Dadaşov 50 ildən çox kinoya xidmət etmişdir.[2]

Muxtar Dadaşov 1977–1983-cü illərdə Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında Sənədli Filmlər Birliyinin bədii rəhbəri vəzifəsində çalışmışdır.[3]

Təltif və mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Filmoqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Operator assistenti kimi

Operator kimi

Rejissor kimi

Ssenari müəllifi kimi

İkinci operator kimi

Haqqında çəkilən film

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 13.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 "Muxtar Dadaşov" (az.). Mədəniyyət. 12 sentyabr 2012. 2021-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-09.
  3. ↑ 1 2 "Görkəmli kinooperator və kinorejissor Muxtar Dadaşovun 100 illik yubileyi qeyd edilmişdir" (az.). Azər Tac. 28 iyun 2013. 2021-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-09.
  4. ↑ Respublika kino sənəti işçilərinə Azərbaycan SSR fəxri adlarının verilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 23 dekabr 1976-cı il tarixli Fərmanı Arxivləşdirilib 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı
  5. ↑ 1 2 M. MÜkərrəmoğlu. "Xatırlama". Xalq qəzeti (az.). ANL. 12 sentyabr 2009. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-09.
  6. ↑ "M. B. Dadaşovun Azərbaycan Respublikasının Fəxri fərmanı ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı". e-qanun.az. 18 sentyabr 1993. 2021-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 noyabr 2019.
  7. ↑ "Энциклопедия отечественного кино: МКФ в Каннах". 2014-08-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-18.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Tofiq Tağızadə. "İllər və arzular" //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1964.- 25 yanvar.
  • M. Əmrahov. "Müharibə illərinin kino salnaməsi (1941–1945-ci illər)". //Təhsil, mədəniyyət, incəsənət.- 2004.- № 1.- səh. 126–129.
  • Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 5.
  • "Cəbhə kinooperatorları". Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 91–95.
  • Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 813.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]