Paleoproterozoy

Geoxronoloji şkala milyon
il
əvvəl
Eon Era Dövr 0
F
a
n
e
r
о
z
о
y 		Kaynozoy Dördüncü dövr 2,58
Neogen 23
Paleogen 66
Mezozoy Təbaşir 145
Yura 201
Trias 252
Paleozoy Perm 299
Karbon 359
Devon 419
Silur 444
Ordovik 485
Kembri 541
K
e
m
r
i
d
ə
n

ə
v
v
ə
l 		Proterozoy Neoproterozoy Ediakar 635
Kriogen 720
Toni 1000
Mezoproterozoy Steni 1200
Ektaz 1400
Kalim 1600
Paleoproterozoy Stater 1800
Orozir 2050
Rias 2300
Sider 2500
Arxey Neoarxey 2800
Mezoarxey 3200
Paleoarxey 3600
Eoarxey 4000
Katarxey 4600
Mənbə

Paleproterozoy — 2,500–1,600 milyon il əvvələri əhatə etmiş dövr. Proterozoy eonunun 3 alt bölməsindən (dövründən) birincisi. Paleproterozoy həmçinin yer tarixinin ən uzun erasıdır. Bu həmçinin qitələrin ilk sabitləşdiyi dövrdür.

Paleontoloji dəlillər bu dövrdə Yerin 20 saat ərzində fırlandığını göstərərək və 1.8 milyard il əvvəl sürətinin ildə cəmi 450 gün olduğu fikrini yaratdı.[1]

Atmosfer

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atmosferdəki oksigenin artmasından əvvəl, demək olar ki, mövcud həyat formaları anaerob orqanizmlər idi, yəni maddələr mübadiləsi oksigen tələb etməyən hüceyrə tənəffüs formasına əsaslanırdı. Böyük miqdarda sərbəst oksigen əksər anaerob orqanizmlər üçün zəhərlidir. Nəticədə, Yerdəki anaerob canlı formalarının əksəriyyəti, atmosferdəki sərbəst oksigen səviyyəsinin Oksigen fəlakəti adlanan bir böhranla yüksəlməsi nəticəsində öldü. Yaşayan yeganə həyat quruluşları ya oksigenin zəhərli təsirlərinə qarşı davamlı olanlar, ya da oksigensiz mühitdə yaşayanlar idi. Bu hadisə atmosferdəki sərbəst oksigenin qəfil artması və həssas həyat formalarının sonradan məhv olması ilə Yer kürəsinin tarixində ilk və ən əhəmiyyətli kütləvi qırğınlardan biri hesab olunur.[2]

Nüvəlilərin yaranması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tac formalı eukaryotların (eukaryotların onlardan yarandığı təxmin edilir) Paleoproterozoy dövründə yarandığı düşünülür.[3][4] Eukaryotların inkişaf etdiyi dəqiq dövrlə bağlı bəzi mübahisələr mövcud olsa da,[5][6] indiki anlayış onu bu dövrdə bir yerə qoyur.[7][8]

Geologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu dövrdə ən erkən qlobal miqyaslı konvergent sərhədlər inkişat etdi.

Bu qlobal miqyaslı kontinental toqquşmaların 2.0–1.8 milyard il əvvəl baş verdiyi və nəticədə Kolumbiya və ya Nuna adlı Proterozoy superqitələrinin yarandığı təxmin edilir.[9][10]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Pannella, Giorgio. "Paleontological evidence on the Earth's rotational history since early precambrian". Astrophysics and Space Science. 16 (2). 1972: 212. Bibcode:1972Ap&SS..16..212P. doi:10.1007/BF00642735.
  2. ↑ Margulis, Lynn; Sagan, Dorion. Microcosmos: Four Billion Years of Microbial Evolution (ingilis). University of California Press. 1997-05-29. ISBN 9780520210646. 2020-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.
  3. ↑ Hedges, S Blair; Chen, Hsiong; Kumar, Sudhir; Wang, Daniel YC; Thompson, Amanda S; Watanabe, Hidemi. "A genomic timescale for the origin of eukaryotes". BMC Evolutionary Biology. 1. 2001-09-12: 4. doi:10.1186/1471-2148-1-4. ISSN 1471-2148. PMC 56995. PMID 11580860.
  4. ↑ Hedges, S Blair; Blair, Jaime E; Venturi, Maria L; Shoe, Jason L. "A molecular timescale of eukaryote evolution and the rise of complex multicellular life". BMC Evolutionary Biology. 4. 2004-01-28: 2. doi:10.1186/1471-2148-4-2. ISSN 1471-2148. PMC 341452. PMID 15005799.
  5. ↑ Rodríguez-Trelles, Francisco; Tarrío, Rosa; Ayala, Francisco J. "A methodological bias toward overestimation of molecular evolutionary time scales". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 99 (12). 2002-06-11: 8112–8115. Bibcode:2002PNAS...99.8112R. doi:10.1073/pnas.122231299. ISSN 0027-8424. PMC 123029. PMID 12060757.
  6. ↑ Stechmann, Alexandra; Cavalier-Smith, Thomas. "Rooting the eukaryote tree by using a derived gene fusion". Science. 297 (5578). 2002-07-05: 89–91. Bibcode:2002Sci...297...89S. doi:10.1126/science.1071196. ISSN 1095-9203. PMID 12098695.
  7. ↑ Ayala, Francisco José; Rzhetsky, Andrey; Ayala, Francisco J. "Origin of the metazoan phyla: Molecular clocks confirm paleontological estimates". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (2). 1998-01-20: 606–611. doi:10.1073/pnas.95.2.606. ISSN 0027-8424. PMC 18467. PMID 9435239.
  8. ↑ Wang, D Y; Kumar, S; Hedges, S B. "Divergence time estimates for the early history of animal phyla and the origin of plants, animals and fungi". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 266 (1415). 1999-01-22: 163–171. doi:10.1098/rspb.1999.0617. PMC 1689654. PMID 10097391.
  9. ↑ Zhao, Guochun; Cawood, Peter A; Wilde, Simon A; Sun, Min. "Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent". Earth-Science Reviews. 59 (1–4). 2002: 125–162. Bibcode:2002ESRv...59..125Z. doi:10.1016/S0012-8252(02)00073-9.
  10. ↑ Zhao, Guochun; Sun, M.; Wilde, Simon A.; Li, S.Z. "A Paleo-Mesoproterozoic supercontinent: assembly, growth and breakup". Earth-Science Reviews. 67 (1–2). 2004: 91–123. Bibcode:2004ESRv...67...91Z. doi:10.1016/j.earscirev.2004.02.003. 2019-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-20.