Plutarko Elias Kalyes

Plutarko Elias Kalyes (isp. Plutarco Elías Calles, pluˈtarko eˈli.as ˈkaʎes; 25 sentyabr 1877[1][2][…], Eroyka-Quaymas[d], Sonora[3] – 19 oktyabr 1945[3][1][…], Mexiko[3]) — Meksika dövlət xadimi, 1924–1928-ci illərdə Meksika Prezidenti, 1928–1936-cı illərdə "maksimat" dövründə ölkənin faktiki hökmdarı. Ateist olan Kalyesin katolik kilsəsinin fəal rəqibi kimi çıxış etmişdir. Kilsənin onun tərəfdarlarına qarşı apardığı repressiya kampaniyası katolik üsyançıları ilə hökumət qüvvələri arasında vətəndaş müharibəsi olan Kristeros müharibəsi ilə nəticələnmişdir. O, Meksikanı 70 ildən çox idarə etmiş Milli İnqilab Partiyasının (sonralar İnstitusional İnqilab Partiyası adlanır) qurucusudur.

Plutarko Elias Kalyes
isp. Plutarco Elías Calles
1 dekabr 1924 – 30 noyabr 1928
ƏvvəlkiAlvaro Obreqon
SonrakıEmilio Portes Xil
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 25 sentyabr 1877(1877-09-25)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 19 oktyabr 1945(1945-10-19)[3][1][…] (68 yaşında)
Vəfat yeri
Fəaliyyəti siyasətçi, zabit, hərbi qulluqçu, prezident
Dini ateizm
Hərbi xidmət
Döyüşlər
Rütbəsi polkovnik
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Plutarko Elias Kalyes 25 sentyabr 1877-ci ildə Eroyka-Quaymasda anadan olmuşdur. O, 1912–1919-cu illərdə Sonora qubernatoru kimi xidmət etmişdir və burada bir sıra qabaqcıl islahatlar həyata keçirmişdir. Kalyes 1919-cu ildə Venustiano Karransa hökumətinə daxil olmuşdur. Hər halda, o, Karransanın devrilməsində iştirak etmişdir. Kalyes 1920-ci ildən 1923-cü ilə qədər yeni prezident Obreqonun dövründə hökumət katibi olmuşdur.[4]

Klayes 1924-cü ildə Meksika Prezidenti seçilmişdir. O, islahatlar siyasətini davam etdirmiş, ordunun yenidən qurulmasında səy göstərmiş, aqrar islahatlar həyata keçirmiş, kaudilizm və Amerika təsirinə qarşı mübarizə aparmışdır. Onun apardığı siyasət ölkədəki katoliklərin rəhbərlik etdiyi xristian üsyanına – Kristeros müharibəsinə səbəb olmuşdur. Kalyes üsyanı uğurla yatırtmışdır və 1928-ci ildə, prezidentlik müddətinin sonunda Milli İnqilab Partiyasını (sonralar İnstitusional İnqilab Partiyası adlanır) qurmuşdur. O, prezidentlik dövründən sonra da, "maksimat" dövründə ölkənin ən güclü siyasətçisi olaraq qalmış və 1928-ci ildə prezident Obreqon öldürüldükdən sonra yenidən maliyyə naziri kimi hökumətdə iştirak etmişdir. O, qızıl standartını ləğv edən Kalyes qanununu qəbul etmişdir. Buna baxmayaraq, o, prezident Lasaro Kardenasın siyasətinə qarşı çıxdığına görə 1936-cı ildə ölkədən qovulmuş və 1941-ci ilə qədər ABŞ-da sürgündə yaşamışdır.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 Plutarco Elias Calles // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 Кальес Плутарко Элиас // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 1 2 "Plutarco Elías Calles". 2023-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-13.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Aguilar Camín, Héctor. "The Relevant Tradition: Sonoran Leaders in the Revolution." in Caudillo and Peasant in the Mexican Revolution. D. A. Brading, ed. Cambridge: Cambridge University Press 1980.
  • Brown, Lyle C. "The Calles-Cárdenas Connection." in Twentieth-Century Mexico. W. Dirk Raat and William H. Beezley, ed. Lincoln: University of Nebraska Press 1986, pp. 146–58.
  • Buchenau, Jürgen. Plutarco Elias Calles and the Mexican Revolution (Denver: Rowman & Littlefield, 2006). ISBN 978-0-7425-3749-1
  • Buchenau, Jürgen, and Cuauhtémoc Cárdenas. “Plutarco Elías Calles and Revolutionary-Era Populism in Mexico.” in Populism in Twentieth Century Mexico: The Presidencies of Lázaro Cárdenas and Luis Echeverría, edited by Amelia M. Kiddle and María L. O. Muñoz, (U of Arizona Press, 2010), pp. 38–57. online.
  • Dulles, John W.F. Yesterday in Mexico: A Chronicle of the Revolution, 1919–1936. Austin: University of Texas Press 1961.
  • Krauze, Enrique, Mexico: Biography of Power. New York: HarperCollins 1997. ISBN 0-06-016325-9
  • Lucas, Jeffrey Kent. The Rightward Drift of Mexico's Former Revolutionaries: The Case of Antonio Díaz Soto y Gama. Lewiston, New York: Edwin Mellen Press, 2010.
  • Weis, Robert. "The Revolution on Trial: Assassination, Christianity, and the Rule of Law in 1920s Mexico." Hispanic American Historical Review (May 2016), 96#2, pp. 319–353.
  • Young, Julia G. "The Calles Government and Catholic Dissidents: Mexico's Transnational Projects of Repression, 1926–1929." The Americas 70.1 (2013): 63-91. online
  • Buchenau, Jürgen. Calles y el movimiento liberal en Nicaragua. Boletín 9. Mexico: Fideicomiso Archivos Plutarco ElíasCalles y Fernando Torreblanca 1992.
  • Castro Martínez, Pedro. De la Buerta y Calles: Los límites politicos de la Amistad, Boletín 23. Mexico City: FAPEC 1996.
  • Horn, James. "El embajador Sheffield contra el presidente Calles." Historia Mexicana 20, no. 2 (oct 1970): 265–84.
  • José Valenzuela, Georgette E. La campaña presidencial de 1923–1924 en México, Mexico City: Instituto Nacional de Estudios Históricos de la Revolución Mexicana, 1998.
  • José Valenzuela, Georgette E. El relevo del caudillo: De cómo y por qué Calles fue candidato presidencial. Mexico City: El Caballito 1982.
  • José Valenzuela, Georgette E. "El viaje de Plutarco Elías Calles como president electo por Europa y Estados Unidos." Revista Mexicana de Sociología 57, no. 3 (1995): 191–210.
  • Krauze, Enrique. Reformar desde el origen: Plutarco Elias Calles. Mexico City: Fondo de Cultura Económica 1987.
  • Kubli, Luciano. Calles y su gobierno: Ensayo biográfico. Mexico City 1931.
  • Loyo Camacho, Martha Beatriz. Plutarco Elias Calles desde su exilio. Boletín 45. Mexico City: Archivo Fideicomiso Plutarco Elias Calles y Fernando Torreblanca 2004.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Plutarko Elias Kalyes ilə əlaqəli mediafayllar var.