Pyorl-Harbora hücum

Pörl-Harbora hücum, yapon mənbələrində Havay əməliyyatı — Yaponiya İmperiyası silahlı qüvvələrinin Havay adaları qrupuna daxil olan Oahu adasında yerləşən ABŞ Sakit Okean Donanmasının Pörl-Harbor hərbi-dəniz bazasına 7 dekabr 1941-ci il tarixli gözlənilməz hücumu.

Pörl Harbora hücum
İkinci dünya müharibəsi
Pörl-Harbora hücumun əvvəlində yapon təyyarəsindən çəkilmiş foto. Mərkəzdəki partlayış "USS West Virginia" (Qərbi Virciniya) gəmisinin torpedo ilə vurulmasının nəticəsidir[1].
Tarix	7 dekabr 1941
Yeri	Pörl Harbor, Oahu adası, Havay adaları
Nəticəsi	ABŞ Sakit Okean Donanmasının məhvi
Münaqişə tərəfləri
Amerika Birləşmiş Ştatları Yaponiya İmperiyası
Komandan(lar)
Hazbend Kimmel Tuiti Naqumo
Tərəflərin qüvvəsi
8 xətt gəmisi 8 kreyser 30 minadaşıyan 4 sualtı gəmi 49 digər gəmi ~390 təyyarə 6 aviadaşıyıcı 2 xətt gəmisi 2 ağır kreyser 1 yüngül kreyser 9 minadaşıyan 8 yanacaqdoldurma gəmisi 23 sualtı gəmi 5 kiçikölçülü sualtı gəmi 414 təyyarə
İtkilər
4 xətt gəmisi batırılıb, 4-ü zədələnib 2 minadaşıyan batırılıb, 1-i zədələnib 1 minadüzən batırılıb 3 kreyser zədələnib 1 xətt gəmisi quruya oturub 188 təyyarə məhv edilib, 155-i müxtəlif dərəcədə zədələnib 2402 nəfər (o cümlədən 57 mülki şəxs) həlak olub 1282 nəfər (o cümlədən 35 mülki şəxs) yaralanıb 4 kiçik sualtı gəmi batırılıb, 1-i quruya oturub 29 təyyarə vurulub 55 pilot, 9 dənizçi həlak olub, 1-i yaxalanıb
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hücumun məqsədi ABŞ donanmasından gələn potensial təhlükəni aradan qaldırmaq və Yaponiya ordusuna bölgədə Böyük Britaniyaya və Niderlanda qarşı əməliyyatlarda fəaliyyət sərbəstliyi qazandırmaq idi. Hücum nəticəsində ABŞ-nin 12 döyüş gəmisi ciddi şəkildə zədələndi və ya batırıldı, 188 qırıcı təyyarəsi məhv edildi, 2403 ABŞ əsgəri və 68 mülki vətəndaş öldü. Buna baxmayaraq, Sakit Okean Donanmasının üç təyyarə daşıyıcı gəmisi, əsas tankerlər, sualtı qayıqlar və bazanın zavod gəmiləri limanda deyildi və heç biri zərər görmədi.

Meiji bərpasından sonra Yaponiya İmperiyası Avropa və Şimali Amerikanın gücləri ilə ayaqlaşmaq üçün "Fukoku Kyōhei" (Zəngin ölkə və güclü əsgər) siyasətini həyata keçirdi. Bu sürətli böyümə siyasətini həyata keçirmək üçün torpaqları genişləndirmək və təbii sərvətlər əldə etmək lazım idi.

Bu səbəbdən Yaponiya İmperiyası bir sıra hərbi əməliyyatlar həyata keçirdi. 1894-cü ildə Yaponların Tayvan üzərində nəzarəti ələ aldığı Birinci Çin-yapon müharibəsi və Yaponların Çin və Koreya yarımadasında torpaq qazanmasına səbəb olan 1904-cü ildə baş verən Rus-yapon müharibəsi bu əməliyyatların bir hissəsidir. Birinci Dünya müharibəsindən sonra Millətlər Liqası Yaponiyaya Uzaq Şərq və Sakit okean sularında Alman imperiyasının müstəmləkələri və koloniyaları ilə məşğul olmaq tapşırığını verdi. 1931-ci ildə Yaponiya mancurların vətəni olan Mancuda Mancuriyanı qurdu. Lakin başda ABŞ olmaqla Mancuriyada maraqları olan ölkələlər Mancuriyanı kukla dövlət olduğunu iddia etdilər.

Təxminən 1910-1930-cu illər arasında ölkə geniş və müasir bir donanma (dövrünün üçüncü ən böyük dəniz qüvvəsi) və ordu ilə hərbiləşdirildi. 7 iyul 1937-ci ildə Yaponiyanın 1-ci Piyada Alayı və Çin Milli Hökumətinin 29-cu ordusu ilə Marko Polo körpüsü ətrafında baş verən kiçik münaqişə iki dövlətin də sülh istəməsinə baxmayaraq, Çin-Yapon müharibəsinə səbəb oldu.

Millətlər Liqası, ABŞ, İngiltərə, Avstraliya və Niderland kimi dövlətlər Yaponiyanın Çinə hücumlarından narahat olmuş , xəbərdarlıq və diplomatik təzyiqlərlə cavab vermişdilər. 24 fevral 1933-cü ildə Yaponiya cavab olaraq Millətlər Liqasından çıxdı.

Yaponiyada "ABCD mühasirəsi" (America, Britain, China və Dutchun baş hərflərindən) termini meydana gəldi və millətçilik hissinin güclənməsinə kömək etdi. 1939-cu ilin iyulunda 1911-ci il ABŞ-Yaponiya ticarət paktını ləğv etməklə Yaponiya özünə qarşı təzyiqi artırdı. Yaponiya Çindəki hərbi kampaniyasını davam etdirdi və Nasist Almaniyası ilə Birinci Dünya müharibəsində rəsmi olaraq ləğv edilən "Anti-Komintern" sazişini imzaladı. 1940-cı ildə Yaponiya Nasist Almaniyası və Faşist İtaliya ilə "Berlin-Roma-Tokio oxu" dövlətlərini yaratmaq üçün üçtərəfli müqavilə imzaladı.

Yaponiyanın hərəkətləri ABŞ-nin metal qırıntıları və yanacaq embarqosuna səbəb olmasına və Panama kanalının Yapon gəmilərinə bağlanmasına səbəb oldu. ABŞ-nin reaksiyası ABŞ-dəki Yapon aktivlərini dondurmaq və yanacaq amborqosunu həyata keçirmək oldu. Benzin Yaponiya üçün çox vacib idi və öz sərvətləri çox az idi^[2]. Bununla yanaşı Yaponiyanın yanacaq idxalının 80% -i ABŞ-dən. Aydındır ki, donanma idxal olunan yanacaq ehtiyatlarına güvənirdi.

Diplomatik danışıqlar 26 noyabr 1941-ci il tarixdə Baş nazir Hideki Tojonun kabinetinə ultimatum olaraq Hull notası ilə başa çatdı. Yaponiya, ABŞ-nin və İngiltərənin istəklərinə - Çindəki münaqişələri dayandırmaq və Çindən çıxmaqla - genişlənmə siyasətini davam etdirmək arasında qərar verməli idi. Yaponiya geri çəkilsə, beynəlxalq mühitdəki nüfuzlu mövqeyini itirməli idi. Üstəlik, milli təhlükəsizliyə qarşı bir təhdid olaraq, Sakit okean və ya Şərqi Asiya və Yaponiya ətrafındakı qərb güclərinin nəzarətində bir təsir sahəsinin olacağından narahat idi. İmperator Hirohito artıq bəzi hərbi tədbirlər görmüş və onları səfərbər etmək qərarına gəlmişdi. Növbəti addım ABŞ, İngiltərə və Hollandiya ilə döyüşdü. Əslində Nasist Almaniyası və Faşist İtaliya ilə Berlin-Roma-Tokio oxu Paktının imzalanması Yaponiyanın Berlin-Roma-Tokio oxu gücləri ilə birlikdə "Müttəfiq Güclər" ilə mübarizə aparması demək idi. Bu hücumun baş vermə ehtimalı var idi və amerikan komandirlərə xəbərdarlıq edildi. Ancaq yaponlar üçün belə bir işə cəhd göstərməyin qeyri-mümkün olduğu düşünülürdü.

4 sentyabr 1941-ci ildə İmperator tərəfindən Pörl-Harbora edilən hücumun nəzərdə tutan İmperator Konfransı, Yaponiya Nazirlər Kabinetinin İmperator Baş qərargahında Pörl-Harbora hücum planlarını müzakirə edildi və qərar verildi:

İmperatorluğumuz özünü qorumaq məqsədi ilə müharibə hazırlıqlarını tamamlayacaq və əgər lazım gələrsə ABŞ, İngiltərə və Hollandiya ilə mübarizə aparmaq əzmindədir. İmparatorluğumuz ABŞ və İngiltərəyə qarşı mümkün olan bütün diplomatik tədbirləri görəcək və hədəflərimizə bu şəkildə çatmağa çalışacağıq. Oktyabr ayının ilk ongünlüyündə tələblərimiz yerinə yetirilməyəcəyi təqdirdə dərhal ABŞ, İngiltərə və Hollandiya ilə müharibəyə başlamağa qərar verəcəyik.

Yaponiya, admiral Andrev Kunninqhamın İsgəndəriyyədəki İngilis bazasından çıxan təxminən 20 köhnəlmiş cüt qanadlı təyyarə (Fairey Swordfish) ilə İtalyan müharibə donanmasının yarısını məhv edən əməliyyatdan təsirləndi. Admiral Isoroku Yamamoto Kunninqhamın möhtəşəm manevrlərindən daha böyük və daha yaxşı dəstəklənən döyüş donanmasını İtaliyaya göndərdi. Beləliklə, "Böyük Şərqi Asiya Cəbhəsinə Dəstək Qalxanı" yaranacaq və müdafiə oluna bilən bir tampon Hollandiya Şərqi Hindistanın neft ehtiyatlarını ələ keçirəcəkdir. Ən əsası, nümayəndə heyəti Kunninqhamın "boffins" adlandırdığı gizli, dayaz üzən torpedo ilə Yaponiyaya qayıtdı.

Bundan əlavə, bəzi yapon strateqləri 1932-ci il hərbi dəniz təlimləri (Havayın işğalı mövzusu) zamanı ABŞ admiralı Harri Yarnellin əməliyyatlarından təsirlənmişdi. Yarnell, hücum edən donanmanın komandiri idi, təyyarə daşıyıcılarını sərt dənizdə Ohau'nun şimal-qərbinə çəkdi və "hücum" təyyarələrini 7 fevral 1932-ci ilin səhəri havalandırdı. Əməliyyatı izləyən müfəttişlər Yarnellin hücum donanmasının hücumdan 24 saat ərzində donanmanı yerləşdirə bilməyən müdafiə hissələrinə ciddi zərbə vuracaqlarını bildirdi. Dövrün ABŞ şərti hərbi dəniz doktrinası (və digər donanma ideyaları) Yernellin strategiyasını gerçək dünyada icra edilə bilməyəcəyini bildirdi və Pörl-Harbordakı donanma tərəfindən hər hansı bir hücumun aradan qaldırıla biləcəyinə inanırdı.

1941-ci ilin əvvəlində Yamamato Hull Nota ilə təltif edildikdə, Hərbi Dəniz Qərargahındakı təzyiqlə (istefa və qovulma təhlükəsi ilə birlikdə) ABŞ-yə qarşı vuruşacağını düşünərək rəsmi planlar və təlimlərə başlamağa icazə verərək, əvvəlcədən edilən bir hücum haqqında xəbərdarlıq etdi. Yuxarıda göründüyü kimi, yayda baş verən hadisələr nəticəsində imperator konfransında (imperatorun iştirakı ilə) ilkin təsdiq alındı ​​və növbəti hücumun təsdiqi noyabr ayında İmperator konfransında oldu.

Pörl-Harbor hücumunun əsas məqsədi Amerikanın Sakit okean bölgəsindəki hərbi gücünü zərərsizləşdirmək idi, ancaq müvəqqəti olaraq, meydanı genişləndirmək yaxın koordinasiya ilə müxtəlif ölkələrə edilən hücumun bir hissəsi idi. Yamamato, uğurlu bir hücumun Yaponiyaya təqribən bir il vaxt qazandıracağını və ABŞ donanmasının bərpa olunana qədər Yaponiyanın sərbəst hərəkət etməsinə şərait yaradacağını düşünürdü. Pörl-Harbora edilən hücuma hərbi dəstək üçün ilkin planlar 1941-ci ilin iyununda başladı və İmperator ilə Dəniz Qüvvələri fraksiyalarının müzakirələri nəhayətki təsdiq edildi. Planlaşdırılan hücum əsasən torpedalar idi, lakin o zamanın silahları havadan atılmaq üçün dərin suya ehtiyac var idi. Pörl-Harbor dayaz kanallardan ibarət idi və bu çox ciddi problem idi. 1941-ci ilin yayından sonra Yaponiya dayaz sulara atıla bilən dəyişdirilmiş torpedo dəyişiklikləri və sınaqları etdi. Tədqiqatlar, hücum zamanı ABŞ gəmilərinə ən böyük zərər verən Tip 95 Torpedonun hazırlanması ilə nəticələndi. Yapon silah texnikləri, həmçinin 356 və 381 mm-lik hərbi donanma topları üçün xüsusi zirehli pirsinqlər istehsal etdilər. 10000 metrdən (3000 m) atıldıqda zirehli gəmi göyərtəsini dəlib keçmək gücünə malik idi.

26 Noyabr 1941-ci ildə Admiral Juichi Nagumo komandanlığı altında altı təyyarə daşıyıcı gəmi radio səssizliyi əmri ilə Kuril adalarındakı Hitokappu körfəzini tərk etdi. 2 dekabr 17: 30-da Birləşmiş Donanmanın flaqmanı Nagato döyüş gəmisindən 676-10 nömrəli təcili və gizli şifrəli əmr göndərildi: "Nii Taka Yama Nobore Hito Futa Maru Haçi" (ニイタカヤマノボレ )". Bu 'müharibə 8 dekabr saat 00:00-da başlayacaq' deməkdi.

Hücum edən aviadaşıyıcılar: "Akagi", "Kaga", "Söryü", "Hiryu", "Şakaku" və "Zuikaku". İki sürətli döyüş gəmisi, iki ağır kreyser, bir yüngül kreyser və üç sualtı qayıq əməliyyat qrupunu müşayiət etdi. Təyyarə daşıyıcıları ümumilikdə 423 Mitsubişi Type 0 "Zero" qırıcı təyyarəsi, Nakajima Type 97 "Kate" torpedo bombardmançı və Achi Type 99 "Val" pike bombardmançısını daşıyıblar. Yaponiyanın əməliyyat qrupu təyyarə gəmisi bazasında hücum edən hava qüvvələri baxımından əvvəlki qüvvələrdən daha böyük idi. Donanmanı yanacaqdoldurmaq üçün səkkiz tanker müşayiət edirdi. Bundan əlavə, "irəli qüvvə" 20 sualtı qayıq və 5 iki nəfərlik Ko-hyoteki tipli sualtı qayıqla kəşfiyyat toplamaq və hücum zamanı qaça biləcək hər hansı bir ABŞ gəmisini batırmaq üçün vəzifələndirilmişdir.

Havay əməliyyatına qatılan Səfərbərlik bölüyü:

• Birinci Hərbi Dəniz Donanması: (Baş komandir; Vitse-admiral Çuiçi Naqumo, Qərargah rəisi; Kontr-admiral Ryunosuke Kusaka) Zero x 78, Tip 97 x 129 ve Tip 99 x 143
• Birinci Aviasiya Donanması: aviadaşıyıcı "Akagi", aviadaşıyıcı "Kaga"(Baş komandir; Vitse-admiral Çuiçi Naqumonun birbaşa əmrində)
• İkinci Aviasiya Donanması: (Kontr-admiral Tamon Yamaguçi) aviadaşıyıcılar "Söryu" və "Hiryu"
• Beşinci Aviasiya Donanması: (Kontr-admiral Çuçi Hara) aviadaşıyıcılar "Zuikaku" və "Şokaku"
• Üçüncü Donanma: (Baş komandir Guniçi Mikava) aviadaşıyıcılar "Hiei" və "Kirişima"
• Səkkizinci Donanma:(Kontr-admiral Hiroki Abe) Ağır Kreyser "Tone" və "Çikuma"
• Torpedo Donanması:(Kontr-admiral Sentaro Omori) Kreyser "Abukuma"
• Eskadrilya Donanması:(Palkovnik Yoşito Miyasaka) Eskadrilyalar "Kagero", "Şiranui", "Akigumo", "Kasumi" və "Arare"
• Birinci təchizat dəstəsi:(Palkovnik Naomasa Ofuji): Tankerlər "Kyokuto-Maru", "Şinyo-Maru"
• İkinci təchizat dəstəsi: Tankerler "Toho-Maru", "Toei-Maru" və "Nihon-Maru"
• Xüsusi Məqsədli Sualtı: 'Tokuşu-Senkotei 'Kohyoteki' x 5

• Paralel bombardmançılar birliyi: Təyyarə Tip 97 ('80 no.lu 5' 800 kilo bombası) x 49

Komandir: Mitsuo Fuçida; 4 komanda ("Akaqi"dən Polkovnik Mitsuo Fuçida, "Kaqa"dan Takaşi Haşiguçi, "Söryu"dan Heijiro Abe, "Hiryu"dan Tadaşi Kusumi) Hədəf: Döyüş gəmiləri, Aviadaşıyıcılar, Kreyserlər

• Torpedo bombardmançılar birliyi: Təyyarə Tip 97 (91 tip Hava Torpidosu) x 40

Komandir: Polkovnik Şigeji Murata; 4 komanda ("Akaqi"dən Şigeji Murata, "Kaqa"dan Ryoiçi Kitajima, "Söryu"dan Tsuyoşi Naqai, "Hiryu"dan Heita Muramatsu) Hədəf: Döyüş gəmiləri, Aviadaşıyıcılar, Kreyserlər

• Hava üstünlüyünün qorunması üçün birlik

Komandir: Polkovnik Şigeru İtaya; 6 komanda("Akaqi"dən Polkovnik Şigeru İtaya, "Kaqa"dan Toşio Şiga, "Söryu"dan Masaharu Kanba, "Hiryu"dan Kiyokuma Okajima, "Zuikaku"dan Masao Sato, "Şokaku"dan Tadaşi Kaneko) Hədəf: Hickam aviabazası, Viheeler aviabazası, Kaneohe aviabazası.

• 
  Guniçi Mikava
• 
  Kontr-admiral
  Tamon Yamaquçi
• 
  Kontr-admiral
  Hiroki Abe
• 
  Kontr-admiral
  Ryunosuke Kusaka
• 
  Palkovnik-leytnant
  Minoru Genda
• 
  Aviadaşıyıcı
  Hiryu
• 
  Aviadaşıyıcı
  Soryu
• 
  USS
  Nevada BB-36
• 
  Aviadaşıyıcı
  "Akaqi"
• 
  Aviadaşıyıcı Zuikaku
• 
  Sualtı
  qayıq
• 
  Aviadaşıyıcı
  "Kaqa"
• 
  Aiçi
  Tip 99 "Val"
• 
  Mitsubişi
  Tip 0 "Zero"
• 
  Curtiss P-40
  "Warhawk"
• 
  Boeing B-17C
  "Flying Fortress"
• 
  USS Arizona
  BB-39
• 
  Qərbi Virciniya
  BB-48
• 
  USS Kaliforniya
  BB-44
• 
  USS Pennsylvaniya
  BB-38

1924-cü ildə general Billi Mitçell 324 səhifəlik Pörl-Harbora mümkün hava hücumu ilə əlaqədar Yaponiyanın müharibə xəbərdarlığını bazalarına, komandanlığına təqdim etdi. Amerika Birləşmiş Ştatları mülki və hərbi kəşfiyyat qüvvələri, yay boyunca ənənəvi yapon hücumu haqqında məlumat topladılar və bu əlaqə hücumdan əvvəl dağıldı. Onların heç biri Pörl-Harbora hücumu xüsusi olaraq təsvir etmədi. Yerli mətbuat, o cümlədən Havay qəzetləri, yaz və payız aylarında bunu Sakit okean bölgəsində yaymışdır. Noyabr boyu Havayadakı ordu və donanma üçün bütün Sakit okean əmrləri, yaponlarla son müharibə barədə açıq xəbərdarlıq etdi. Hücum günü General Marşall, xüsusilə Pörl-Harbora bir hücumdan çox tez qorxduğu barədə bir mesaj göndərdi. Havayda yaxınlaşan hücumun bəzi əlamətləri var idi, lakin heç biri yerli müdafiə hazırlığına səbəb olmadı. Hər hansı bir həyəcan vəziyyəti yaratsaydı, hücum daha böyük müqavimət və bəlkə də daha az ölüm və zərər səbəb olardı. Əslində hücum Pörl-Harboru hazırlıqsız tutdu. Zenit silahları doldurulmamışdı, silah-sursat kilidlənmişdi, sualtı qayıqlara qarşı mexanizmlər (məsələn, sualtı şəbəkələr) yerləşdirilməmişdi, müşahidə təyyarələri ilk atəşdə havada deyildi.

ABŞ-nin hərbi radio kəşfiyyatı və donanma kəşfiyyat idarələrinin OP-20-G radio kəşfiyyat bölməsi yapon diplomatik trafikinə daxil olmuş və Yaponiyanın bir çox strateji və taktiki qeyri-hərbi məlumat kodlarını ələ keçirmişdi. Bu kəşfiyyat məlumatının yayılması olduqca nizamsız və çaşdırıcı idi və heç bir yapon hərbi hərəkəti haqqında məlumat vermədi. Mükəmməl olaraq, məlumatlar parçalanmış, ziddiyyətli və ya kifayət qədər dağınıq idi. Xəbərdarlıqlar 1941-ci il noyabrın sonlarında müharibə gözləntisi daxil olan Sakit okeandakı Amerika komandirlərinə göndərildi. Yeni Yapon hücumlarına işarə edən məlumatların inkişafına baxmayaraq, xüsusilə Pörl-Harbor haqqında heç bir məlumat yox idi.

Amerikalı komandirlərə hava-su torpedoları üzərində aparılan sınaqlar və tədqiqatlar barədə xəbərdarlıq edilmişdi, lakin məsul şəxslərdən heç biri yeni təhlükələri sezmədilər. Pörl-Harborun torpedo hücumuna qarşı dayaz su kimi təbii müdafiəyə sahib olduğunu düşünən Hərbi Dəniz Qüvvələri adi əməliyyatlar və aşağı prioritetlər etdi və torpedo torları maneə yaratmadı. Uzun mənzilli, itkin düşmüş, uzun mənzilli təyyarələrə, uzun kəşfiyyat patrullarına (donanmanın dəniz təyyarələri və ordu hava bombardmançılarının rəhbərliyi ilə) tələb düzgün müdafiə üçün lazımi şəkildə təyin edilməmişdir və sonradan bunun mümkün olduğu görüldü. Hücum zamanı Pörl-Harborunu qorumaq üçün məsul olan ordu hər hansı həyəcan vəziyyətindən daha çox təlim rejimində idi, portativ zenit silahları anbarlara yerləşdirilmişdi, silahlar müxtəlif arsenallarda kilidlənmişdi. Şəxsi torpaq mülkiyyətçilərinin narahatlığından qorxan məmurlar silahları Pörl-Harbor ətrafındakı xüsusi ərazilərdə paylamamışdılar.

Yaponların hücumu ABŞ-la danışıqlar kəsildikdən 30 dəqiqə sonra başlamalı idi. Yaz aylarında Vaşinqtondakı Yapon Səfirliyinin diplomatları, Yapon Səfiri Admiral Nomura Kisisaburo və xüsusi nümayəndəsi Saburo Kurusu tərəfindən qurulmuş və ABŞ-nin Yaponiyanın Hind-Çinə qarşı hərəkətinə reaksiya verməsi ilə bağlı hökumət bölmələri ilə danışıqlar aparmışlar.

19 Noyabr 1941-ci ildə Yaponiyanın beynəlxalq əlaqələri pozulmuş və rabitə təmin olunmadığı təqdirdə xarici nümayəndələr "Külək mesajı"nın girişinə qərar verildi. Üç növ "Külək Kodları" var və İngiltərə və Hollandiyaya qarşı qaçılmaz bir müharibə vəziyyətində "Nishi no kaze hare"(Qərb küləyi açıq havada), ABŞ-yə qarşı "Higaşi no kaze ame" (Şərq küləyi) və SSRİ-yə qarşı isə "Kitano kaze kumori"(Şimal külək buludu). 28 Noyabr 1941-ci ildə ABŞ bu koddan xəbərdar oldu. 7 dekabr 1941-ci ildə nəşr olunan Külək Kodu nədənsə "Qərb küləyi açıq havada" idi. Hücumdan bir neçə gün əvvəl Tokiodakı Xarici İşlər İdarəsindən səfirliyə planlaşdırıldığı kimi Vaşinqton vaxtı və günorta saat birdə sonra Dövlət Katibi Cordell Hulla verilmək üçün mesajlar göndərildi. Mesajın son hissəsi hücumdan qısa bir müddət əvvəl gəldi, lakin deşifrə və yazma gecikmələri səbəbindən səfirlik əməkdaşları mesajı təyin olunmuş vaxtda çatdıra bilmədilər. Son hissə, danışıqların kəsilməsi Dövlət Katibi Cordell Hulla hücumdan bir neçə saat sonra təslim edildi.

Açıqcası xəbərdarlıq hücumun bitməsindən bir neçə saat sonra gənc yapon-amerikalı gənc tərəfindən Pörl-Harborda General Valter Şorta çatdırıldı. Gecikmənin səbəbi deşifrə edildikdən və tərcümə edildikdən sonra General Corc Marşalla çatdırılmasının hərbçilərin rabitə sahəsində hərbi imkanlardan istifadədə bacarıqsızlığından irəli gəlirdi. Hücumla bağlı qurultaydakı çıxışları sübut olaraq qəbul edən Yaponiya hökumətinin Pörl-Harbora edilən hücumun müvəffəqiyyətini eşitmədən müharibə elan etmədiyini göstərir. İkitərəfli müharibə elanı hücumdan 10 saat sonra ABŞ-nin Tokiodakı səfiri Cozef Qrevə çatdırıldı.

8 dekabr 1941-ci ildə səhər saat 7-də Yaponiyanın NHK radiosu müharibənin başladığını bildirdi:

Təcili xəbərləri təqdim edirəm. Təcili xəbərləri təqdim edirəm. Baş Qərargahın Ordu və Dəniz Qüvvələri, səhər 6-da elan etdi, İmperator Quru və Dəniz qoşunları, ayın 8-də gecə yarısında Qərbi Sakit okeanda ABŞ və Britaniya orduları ilə müharibə etdi.

Vitse-admiral Çuiçi Nagumo hücumu iki dalğa şəklində icra etmək qərarına gəldi. Üçüncü dalğa pilotlar tərəfindən təklif olunsa da, Nagumo bundan imtina etdi. Birinci dalğa, 49 bombardmançı, 40 torpedo, 43 döyüş təyyarəsi ibarət idi və Oahunun şimalından başladı və komandanlıq podpolkovnik Mitsuo Fucida idi. İkinci dalğa 54 bombardmançı, 78 pique bombardmançı və 35 qırıcı təyyarədən (cəmi 167 təyyarədən) ibarət idi və demək olar ki, eyni ərazidən başladı. Bundan əlavə limandan qaçmağa çalışan gəmiləri vuracaq sualtı qayıqlar tərəfindən dəstəklənirdi. Hücum edən qüvvənin yeri, Şərqi Sakit okeana qayıtmaq üçün köçməyincəyə qədər məlum deyildi və Oahudan cənubda bir sıra araşdırmalar aparıldı. Hava zərbəsi üçün cəmi 350 təyyarə təşkil edildi, qalan 91-i isə hücum zamanı aviadaşıyıcıların qorunması üçün ayrıldı. Hücumu həyata keçirən təyyarələr eyni vaxtda müxtəlif yerlərdən hədəflərinə çatırdı. İlk hücumda ən asan zərər görən torpedo bombardmançıları, ardınca pike və tarla bombardmançıları iştirak etdilər.

İkinci Dünya müharibəsində ilk amerikan atəşi və ilk ölümlər Havay vaxtı ilə saat 6:37-də USS Vard (DD-139) liman girişində bir patrul qayığı ilə sualtı qayığa hücum edərkən baş verdi. Hücum başladıqdan sonra beş Kohyoteki sinifli sualtı qayığa Amerika gəmilərini batırmaq tapşırıldı və onlardan heç biri, sonradan tapılan dördü də daxil olmaqla geri qayıtmadı. Sualtı qayıqlarını tərk edən 10 dənizçidən doqquzu öldü və onlardan yalnız biri Kazuo Sakamaki İkinci Dünya müharibəsində ilk yapon döyüş əsiri olaraq tutuldu. 1999-cu ildə ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələri İnstitutunun foto təhlili göstərdi ki, sualtı qayıqlardan biri limana uğurla daxil olub. Bu sualtı qayığın son yeri məlum deyil.

Hücumların ilk dalğası İmperator Dəniz Qüvvələri Hərbi Hava Qüvvələrinin Polkovnik-leytenantı Mitsuo Fuchida tərəfindən əmr edildi. Hücumun səhəri, hələ rəsmi olaraq müəyyənləşdirilməmiş uzun müddətdir fəaliyyət göstərən Ordu Opana Nöqtəsi radar stansiyası yapon təyyarələrini aşkarladı, ancaq xəbərdarlıq yalnız qismən aktiv olan kəşfiyyat mərkəzindəki təcrübəsiz məmur tərəfindən qarışdırıldı. Əməliyyatçılar əvvəllər heç görmədiyi qədər böyük bir siqnal aldıqlarını bildirsələr də, müşahidə məmuru müşahidəyə çıxan altı B-17-nin bazaya gəldiyini düşündü. Bundan əlavə, bəzi ticarət gəmilərinin əvvəlki günlərdə qeyri-müəyyən radio trafikinə dair məlumatları ola bilərdi.

Hava hücumu adaya yaxınlaşanda ABŞ-nin bir neçə təyyarəsi vuruldu və nəhayət biri xəbərdarlıq siqnalı göndərdi. Atəş başlayanda digər xəbərdarlıqlar hələ də davam edir və ya təsdiqini gözləyirdi. Bu erkən xəbərdarlıqların vaxtında mükəmməl qəbul olunmasına baxmayaraq təsirli olacağı müəyyən deyildi. Ordu Hərbi Hava Qüvvələri Yaponların Pörl-Harbora hücumundan 10 saat keçməsinə baxmayaraq, Filippində Yaponların nəticələri Pörl-Harbor ilə demək olar ki, eyni idi.

Yapon təyyarələri iki istiqamətdən hücum etdi və 353 təyyarə Oahuya çatdı. Havay vaxtı ilə saat 7:19-da (Yaponiya vaxtı ilə 3:49-da) Polkovnik-leytenant Mitsuo Fuçida, bütün növ təyyarələrə "Ümumi hücum" mənasını verən "To To To" əmrini verdi və saat 7:53-də biz sürpriz hücum etməyə başladıq mənasını verən "Tora Tora Tora" şifrəsini bildirdi. Səhər 7:55-də Viheller Hava bazasına 250 kq-lıq bombanın atılmasıyla hücum başladı. Ən böyük və əsas qırıcı bazası olan "Hickam" hava bazasına bombardmançılar hücum etdi. 170 təyyarə ikinci istiqamət üzrə "Bellovs" bazasına və Ford adasına hücum etdi. Qaynaqlarda keçən tək müqavimət bir neçə P-36 Şahin və P-40 Varhavkın və donanmanın zenit atəşi idi.

Amerika gəmilərindəki əsgərlər bomba partladılması və "atəş, qaçmaq", "hamı göyərtəyə hücum altındayıq" səsləri ilə oyandı. Hazırlıqların, kilidlənmiş arsenallar, təxribata qarşı qanadda park edilmiş təyyarələr, yüksək həyəcan siqnallarının olmamasına baxmayaraq, bir çox Amerika əsgəri müharibənin şüuru ilə xidmət edirdi. Admiral İsaak C.Kidd və kapitan Franklin Van Valkenburq Arizona körpüsünə atladılar və gəminin müdafiəsinə rəhbərlik etdilər. İkisi də zireh dəlici bombanın əsas silah qüllələrindən birinin arsenalını partladması nəticəsində öldü. Ölümlərindən sonra hər ikisi "Şərəf Medalı" ilə təltif edildilər. Kiçik leytenant Joe Taussiq USS Nevada gəmisi (BB-36) ilə hücum əsnasında ölümün soyuqanlılığı ilə irəliləyirdi. Kreyserlərdən biri göyərtəsində yalnız 4 hərbçi ilə irəliləyirdi. Bu gəmi komandiri tərəfindən tutulmadan dörd gün ərzində üzdü. Qərbi Virciniya komandiri kapitan Mervyn Bennion öz adamlarına Tennessinin göyərtəsindəki partlayışdan sonra ətrafa yayılan qəlpələrlə kəsilənə qədər komandanlıq etdi. İlk vurulan təyyarəni USS Tautog (SS-199) sualtı qayığı vurdu. Yəqin ki, ən məşhur müdafiə Doris "Dorie" Millerin Qərbi Virciniyadakı heç təlim görməmiş afroamerikalı aşpazın gəmi bombalanarkən bir yapon təyyarəsini vurmasıdır. Hərbi Dəniz Xaçına layiq görülmüşdür. Cəmi 14 dənizçi "Şərəf Medalı" ilə təltif edilmiş, hücum zamanı ərazidə olan digər əsgərlər xüsusi hərbi medal olan "Pörl-Harbor Xatirə Medalı" ilə təltif olunmuşdular.

Hücum başlayandan 90 dəqiqə sonra başa çatdı. 2403 amerikalı öldürüldü (onlardan altmış səkkizi mülki vətəndaşlar idi) və 1178 nəfər yaralanmışdı. Beşi zirehli olmaqla on səkkiz gəmi batmışdı. Amerika itkilərinin təxminən yarısı, 1.102 nəfər "Arizona"da baş verən partlayış və batma səbəb olmuşdu. Bir bombardmançı tərəfindən buraxılan 40 sm-lik top "Arizona"nın iki zirehli göyərtəsini dəlib keçmiş, öndəki əsas topun cəbhəxanasını partlatmış və onun batmasına səbəb olmuşdu^[3]. Nevada limanı tərk etməyə çalış, ancaq liman girişini bağlamaq ehtimalı olduğuna görə sahilə yönəldilmişdi. Onsuz da gəmi bombardımançı tərəfindən zədələnmişdi və yolda bir çox yapon qırıcısının hədəfinə çevirilmişdi.

"Kaliforniya" iki qırıcının hədəfinə çevirlsədə ekipaj onu üzdürməyə müvəffəq oldu, lakin daha sonra onlara gəmini tərk etmək əmiri verildi. "Arizona" və "Qərbi Virciniya"dan sızan yanacaq yavaş-yavaş ona döğru irəliləyirdi və bu yəqin ki, işləri daha da pisləşdirəcəkdi. Silahsız hədəf "Yuta" iki torpedo tərəfindən vurulmuşdu. "Qərbi Virciniya" yeddi torpedo tərəfindən vuruldu və yeddinci sükanı parşaladı. "Oklahoma" dörd torpedo tərəfindən vuruldu. "Merilend" iki 40 sm-lik mərmi ilə vuruldu, lakin ciddi zərər görmədi.

Yaponlar döyüş gəmilərinə (oradakı ən böyük gəmilərə) diqqət etsələr də, digər hədəfləri göz ardı etmədilər. Yüngül kreyser "Helena" vuruldu və partlayışın təsiri ilə yanındakı mina gəmisi "Oqlala" da partladı. Quru hovuzlardakı iki eskadrilya yanacaq çənlərinə dəyən bomba ilə məhv edildi. Sızan yanacaq okeanın səthinə yayıldı və alovlandı. Nəticədə ətrafdakı gəmilər də yanmağa başladı. Yüngül kreyser "Honolulu" zərər gördü, lakin vəzifəsini davam etdirdi. "USS Cassin" qəzaya uğradı və "Downes" ciddi şəkildə zərər gördü. Təmir gəmisi "Vestal" "Arizona"nı sahilə çəkildiyi zaman "Arizona"nın partlaması nəticəsində ağır zədələndi.

Demək olar ki, 188 Amerika təyyarəsi havada məhv edilmiş və 155 təyyarə yerdə olarkən vurulmuşdu, təxribatdan asan qorunmaq üçün qanad qanadında park edilmişdilər və bu onların məhvini sürətləndirmişdir. Əlli beş yapon pilotu və doqquz sualtı qayıqçı hücum zamanı öldü. 441 yapon təyyarəsindən (hücumda 350-si iştirak etmişdi) 29-u (ilk dalğada doqquz, ikinci dalğada iyirmi) itkin düşdü, yetmiş dördü də pulemyot və artilleriya zərbələri aldı, iyirmidən çox təyyarə zədələnmədən qayıtmışdı.

Bəzi yüksək rütbəli zabitlər və pilotlar yanacaq tankerlərinə hücum etmək üçün Naqumonu təhrik etdilər. Birləşmiş Ştatlar müharibədən əvvəl yanacaq çənlərinin zəifliyini nəzərdən keçirdi və Yaponların hücumundan əvvəl gizli şəkildə bombaya davamlı Red Hill yanacaq anbarının tikintisinə başlamışdı. Bu binaların sökülməsi Amerika Qərbi Dəniz Qüvvələrinə böyük çətinlik törətdi. Bəzi hərbi tarixçilər bu yanacaq anbarlarının və təmir sexlərinin sökülməsinin bir neçə döyüş gəmisindən daha çox Amerika Birləşmiş Ştatları Donanmasına daha çox ziyan vuracağına inanırlar. Nagumo nədənsə üçüncü dalğadan imtina etdi:

• Zenit vuruşu birinci dalğa ilə müqayisədə ikinci dalğada daha təsirli oldu və ikinci dalğada iki və ya üç yapon təyyarəsinin itməsi və amerikalıların tamamilə müdafiə vəziyyətinə keçməsi üçüncü dalğanın hazırkı dalğadan daha çox müqavimətlə qaşılaşacağını göstərirdi.
• İlk iki hücum əvvəllər hazırlanmış təyyarələrlə edildi, buna görə üçüncü hücum üçün təyyarələrin yenidən hazırlanması müəyyən zaman alacaqdı və amerikalılara Naqumonun qüvvələrini tapmağa və hücum etməyə imkan verəcəkdi.
• Yapon pilotları Pörl-Harbordakı dəstək və sahil hissələrinə hücum etmək üçün təlim keçməmişdilər bu cür hücum bir neçə qrup liderinin təzyiqinə baxmayaraq vaxt alacaqdı.
• Yanacaqdoldurma məntəqələri Pörl-Harborun şimalında və əlçatmaz bir yerdə idi.
• Üçüncü dalğanın hücum vaxtı yəqin ki, hücum təyyarələrinin hava qaralddıqan sonra geri qayıdacağını göstərdi və 1941-ci ildəki ehtimallarla aviadaşıyıcılarda gecə əməliyyatları təkcə yaponlar üçün deyil heç kim üçün mümkün olmayacaq iş idi.
• İkinci dalğa əslində "Amerika Sakit Okean Donanmasının ləğvi" missiyasını tamamladı.
• Yaponlar daxili dənizdən Havay adalarına qədər gözə görünmədən gəlmələri üçün çox şanslı idilər. Həmçinin Birləşmiş Ştatların sualtı qayıqlarının təhlükəsi də davam edirdi.
• Aviadaşıyıcılara neft və digər qaynaqlara nəzarət etmək üçün hücuma məruz qalan "Cənubi Mənbə Bölgəsi" ndə (Filippin, Şərqi Hindistan) Yaponiyanın hücumlarını dəstəkləmək üçün ehtiyac var idi.

Hücumun ardından Pörl-Harbora daha bir neçə kiçik miqyaslı hücumlar edildi. 24 fevral 1942-ci ildə Nişino Kozonun komandanlığı altında I-17 sualtı qayığı Kaliforniyanın Santa Barbara yaxınlığındakı "Ellwood" emal zavodunu top atəşinə tutmuşdur^[4]. 1942-ci ilin mart ayında "Midway" axınına hazırlaşmaq üçün Marşall adalarında iki Yapon Kawanishi Type 2 "Emily" dəniz təyyarəsinə "Ten-ten" təmir göyərtələrini bombalamaq əmri verilmişdir. Pis görmə şəraiti əməliyyata pis təsir etdi və bombalar bir neçə mil kənara düşdü və hədəfi vura bilmədi^[5].

Hücum başlamazdan 90 dəqiqə əvvəl (8 dekabr 1941-ci il) Yaponiya İngilis Malayziyasını işğal etdi. Bunun ardınca Honkonqun yeni bölgələrində, Filippində, Tayland və Uels Şahzadəsi adalarında gəmilər hava hücumu ilə batırıldı. 8 dekabr 1941-ci ildə ABŞ Konqresi Montanlı Respublikaçı Jeannette Rankinin əleyhinə səs verməsinə baxmayaraq Yaponiyaya müharibə elan etdi. Birləşmiş Ştatlarla əlaqələrin kəsilməsi, baş verən hadisələrin xaincəsinə təşkil olunması, notanın gec verilməsi ABŞ-yə qarşı təhqir hesab olunur^[6].

Ruzvelt həmin gün müharibə bəyannaməsini imzaladı və əvvəlki günün "rüsvayçılıq günü" olduğunu söyləyərək konqresin hisslərinə xitab etdi. Hərbi səfərbərliyə diqqət yetirməyə davam edən Amerika hökuməti müharibə iqtisadiyyatı yaratmağa başladı. Pörl-Harbora edilən hücum bölünmüş milləti birləşdirdi. İctimai rəy 1941-ci ildə müharibəni dəstəkləsə də, əhəmiyyətli dərəcədə çox insan müharibə əleyhinə idi, lakin hücum bütün amerikalıları yaponlara qarşı birləşdirdi, çünki müttəfiq qüvvələr Kasablanka konfransında "Berlin-Roma-Tokio oxu"nun qeyd-şərtsiz təslim edilməsinə qədər müharibəni davam etdirməyə qərar verdilər. Bəzi tarixçilər hesab edir ki, yanacaq anbarları və gəmiqayırma zavodları məhv edilsə də ABŞ-ni yuxudan oyatdı. ABŞ iqtisadiyyatı və hərbi imkanları həm Sakit, həm də Atlantik cəbhələrinə yönləndirildi.

Hücumun müharibə elan etmədən vəhşicəsinə olaraq qəbul edilməsi, ABŞ-dəki yapon əsilli amerikalılar da daxil olmaqla Birləşmiş Ştatların qərbinə köçən yaponların təxribat və casusluq etdiyi iddiaları meydana gəldi. 1942-ci ilin fevralında Ruzvelt Amerika Birləşmiş Ştatlarının 9066-cı il inzibati sərəncamını imzaladı, bu da amerikalı yaponların hamısının həbsi və tutulması idi.

Nasist Almaniyası və Faşist İtaliya, Yaponiyanın hücumundan dörd gün sonra, 11 dekabrda ABŞ-yə müharibə elan etdilər. Əslində, Hitler və Mussolininin Üçlü İttifaq Paktının ortaq müdafiə şərtləri arasında Amerikaya müharibə elan etmək öhdəliyi yox idi^[7]. Eyni zamanda, 1937-ci ildən bəri Avropa və Amerika liderləri arasındakı münasibətlər getdikcə pisləşirdi. 1941-ci ilin əvvəlində almanlar, ABŞ-nin Kontinental Avropaya qoşun yeritmək planlarının olduğunu öyrəndi. Hitler ABŞ ilə müharibənin qaçılmaz olduğunu düşünürdü və buna yəqin ki, Pörl-Harbor hücumu və Franklin Ruzvelt hücumdan sonrakı Avropa münasibətlərinə dair açıqlamaları təsir etdi. Ancaq bu qərar böyük bir strateji səhv idi və Amerika xalqını qəzəbləndirdi. Yaponiyanın diqqəti Sakit okean cəbhəsinə yönəldi. Bu həm də amerikalıları əzmək və Cənub-Şərqi Asiyadan Orta şərqə qədər ingilislərə köməkçi qüvvələri zəiflətməklə SSRİ-yə qarşı ikinci cəbhə aşmaq idi.

Yaponiya cəmiyyətini Amerika ilə müharibəyə hazırlamaq üçün imperiya hökumətinin təbliğatına baxmayaraq, bir çox yaponların Amerikaya və müttəfiq dövlətlərin müharibəyə girməsi xəbəri Yaponiya ictimaiyyətində təəccüb və qorxu effekti yaratdı. Buna baxmayaraq, yapon xalqı, hökumətlərinin 1945-ci ildə təslim olana qədər hücum qərarını qəbul etdi və dəstəklədi. Yamamato üçüncü hücum dalğasını başlatmadığına, aviadaşıyıcıları və yanacaq anbarlarını məhv etmədiyinə görə Naqumoya qəzəbləndi^[8].

Dövrün yapon milli liderləri, Yaponiyanın Çinə hücumu ilə Yapon-Amerika münasibətlərinin pozulduğuna və ABŞ ilə müharibənin qaçılmaz olduğuna inanırdılar. 1942-ci ildə Saburo Kurusu "Böyük Şərqi Asiyada qaçılmaz müharibə tarixi" ndə ABŞ-dəki rəsmi səfirə müraciət etdi^[9]. Döyüşün səbəbinin Vaşinqtonun Yaponiyaya qarşı uzun müddətli düşmənçiliyi olduğunu söylədi. Pörl-Harbora hücum Amerika Birləşmiş Ştatlarının verdiyi ultimatum "Hull Nota"sı səbəbindən oldu və sürpriz hücum xəyanətkar deyildi, çünki Yaponiya-Amerika münasibətləri pozulduqdan bəri gözlənilməli idi. Müharibənin qaçılmaz fərqinə baxmayaraq, bir çox yapon Pörl-Harbor hücumunun ABŞ-nin taktiki müvəffəqiyyətinə baxmayaraq ABŞ-nin qarşısını almağa yönəlmiş bir strategiya olduğunu düşünürlər. Bir köşə yazarı hücuma tərif olaraq:

Pörl-Harbora edilən hücum parlaq bir taktika idi, amma strategiyanın bir hissəsi polad qədər sərt və albalı çiçəkləri qədər gözəl bir ruhun maddi baxımdan zəngin Birləşmiş Ştatları məğlub edəcəyi inancına əsaslanır. Bu strategiya çökdü, ardınca Yaponiyanın "Final" məğlubiyyəti oldu.

İkinci Dünya müharibəsi illərində ilk baş nazir olan Hideki Tojo yazır:

Bu gün düşündüyümüz zaman arbora edilən Pörl-Harbora hücum, göydən gələn bir nemət kimi görünən bir sürpriz bir müvəffəqiyyət olmalıdır.

Dəniz Qüvvələri Komandiri Isoroku Yamamoto, müharibə ehtimalları əsnasında:

Yaponiya və ABŞ arasında düşmənçilik baş verdikdə, Guam və Filippini almaq yetərli deyil, Havay və San-Fransisko da alınmalıdır. Vaşinqtona qədər getməli və Ağ Evdə saziş imzalamalıyıq. Görəsən siyasətçilərimizin (yapon-amerika müharibəsi haqqında yüngül danışanlar) nəticəyə inamları varsa lazımi qurban verməyə hazırdılarmı?

Hücumun məqsədi ABŞ donanmasından gələn potensial təhlükəni aradan qaldırmaq və Yaponiya ordusuna bölgədə Böyük Britaniya və Niderlanda qarşı əməliyyatlarda fəaliyyət sərbəstliyi qazandırmaq idi. Əməliyyat yapon vitse-admiralı Tuiti Naqumonun rəhbərliyi altında, 6 aviadaşıyıcı gəmidən qalxan 353 təyyarə vasitəsilə iki ayrı dalğa şəklində həyata keçirildi.

Bu döyüşün tarixi dəyişdirən təsirləri oldu. Yaponiya Donanmasının ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrində aviadaşıyıcılarını batıra bilməməsi zərbənin hərbi ölçüsünü əhəmiyyətsiz etdi. Üstəlik, aviadaşıyıcıları batırmış olsalar da, bu, Yaponiyaya çox da kömək etməyəcəkdi. Hücum Birləşmiş Ştatları və onun nəhəng sənaye iqtisadiyyatını İkinci Dünya müharibəsinə istiqamətləndirdi və ABŞ müttəfiqlərinə Almaniya, İtaliya və Yaponiyanı məğlub etmək üçün çoxlu silah və sursatla kömək edərək 1945-ci ildə qəti məğlubiyyətə təsir etdi. Böyük Britaniyanın baş naziri Vinston Çörçill, Pörl-Harbor hücumunun ABŞ-ni müharibəyə daxil etdiyini eşitdikdən sonra yazdı:

Duyğular və həyəcanlarla dolduqdan sonra yatağıma getdim və şükür yuxusu ilə yatdım.

Müttəfiqlərin müharibədə qalib gəlməsi və ABŞ-nin dünyada dominant bir gücə çevrilməsi beynəlxalq siyasəti dəyişdirdi və bu gün də təsir göstərməkdədir. Hərbi tarix baxımından Pörl-Harbor aviadaşıyıcıların dəniz döyüşündə əhəmiyyətini ortaya qoydu və bu gəmilər donanmanın ən vacib hissəsinə çevirildi. Ancaq bu məsələ müharibələrdən (Coral Dəniz müharibəsi və Midway müharibəsi) sonra dünya dəniz qüvvələrinə aydın oldu.

Pörl-Harbora edilən hücum və sonrakı Sakit okean müharibəsi, yaponlara, yapon-amerikalılara və oxşar fiziki asiyalılara qarşı şübhə, ədavət və nifrət oyandırdı. Hücum əlaltdan edilmiş kimi görünməklə bərabər "xain" və "məkrli hücum" kimi qəbul edildi.

Hücum eyni zamanda Amerika-Yapon film Tora! Tora! Tora! (1970) və Amerika filmi Pörl-Harbor (2001) və bir neçə yapon istehsalı filmin istehsalına səbəb oldu.

• İkinci dünya müharibəsində Sakit okean cəbhəsi
• Pörl Harbor (film, 2001)

Pörl-Harbor anma komitəsi

Pörl-Harbordan çıxarılan dərs

pearlharbor.org

Döyüş əmri

Pörl-Harbor hücumu

Pörl-Harbor hücum xəbərləri