Rusiya-Ukrayna müharibəsi

Bu məqalə 2014-cü ildən davam edən müharibədən bəhs edir. 2022-ci ilin fevralından bu yana davam edən müharibə üçün Rusiya–Ukrayna müharibəsi (2022–hal-hazırda) məqaləsi ilə tanış olun.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi
2022-ci il tarixindəki vəziyyətpx
Tarix 20 fevral 2014-cü il-indiyədək
Yeri Ukrayna Ukrayna
Səbəbi Ləyaqət inqilabı, Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dağılması
Nəticəsi Rusiya tərəfindən işğal edilmiş Ukrayna torpaqlarının ilhaqı referendumu
Münaqişə tərəfləri

Rusiya Rusiya, DXR LXR Belarus

Ukrayna Ukrayna

Komandan(lar)

Volodimir Zelenski

Tərəflərin qüvvəsi

bilinmir

bilinmir

İtkilər

Hesabatlar geniş şəkildə dəyişir, lakin minimum on minlərlədir.

Hesabatlar geniş şəkildə dəyişir, lakin minimum on minlərlədir.

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Rusiya–Ukrayna müharibəsi
Əsas məqalələr
Əlaqəli məqalələr

Rusiya–Ukrayna müharibəsi — 2014-cü ilin fevral ayından Rusiya (Ukraynadakı rus separatçıları ilə birlikdə) və Ukrayna arasında davam edən müharibə. Ukraynanın Ləyaqət İnqilabından sonra Rusiya Krımı Ukraynadan ilhaq etdi və Donbasda Ukrayna hökumət qüvvələrinə qarşı müharibədə rusiyayönlü separatçıları dəstəklədi. Münaqişənin ilk səkkiz ilində gedən döyüşlərə dəniz insidentləri, Rusiya-Ukrayna kibermüharibəsi və artan siyasi gərginlik də daxildir.[1][2]

2014-cü ilin əvvəlində rusiyayönlü Ukrayna prezidenti Viktor Yanukoviç Avropayönlü Avromeydan və Ləyaqət İnqilabı nəticəsində vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. Yanukoviçin devrilməsindən və Rusiyaya sürgün edilməsindən qısa müddət sonra Ukraynanın şərq və cənub vilayətlərində rusiyapərəst iğtişaşlar başladı. Eyni zamanda, adı açıqlanmayan rus qoşunları Krıma daxil olub və strateji mövqelərə və infrastruktura, o cümlədən hökumət binalarına nəzarəti ələ keçirib. Rusiya Krımın statusu ilə bağlı referendum'dan sonra Krımı ilhaq etdi.[3] 2014-cü ilin aprelində Ukraynanın şərqindəki Donbas bölgəsindəki rusiyapərəst separatçılar Rusiyanın əhəmiyyətli və gizli dəstəyi ilə Donetsk Xalq Respublikası və Luqansk Xalq Respublikasının yaradıldığını elan etdilər. Ukraynanın 2014-cü ilin sonunda separatçıların nəzarətində olan əraziləri geri almaq cəhdləri uğursuz alındı ​​və Donbass müharibəsi'nə səbəb oldu. Rusiya iştirakını inkar etməyə davam etsə də, rus qoşunları elan olunmamış müharibədə birbaşa iştirak edirdi. 2015-ci ilin fevralında həm Rusiya, həm də Ukrayna münaqişəni sona çatdırmaq məqsədilə Minsk razılaşmaları imzalasa da, sonrakı illərdə heç vaxt tam icra olunmayıb. Donbasdakı müharibə Ukrayna və Rusiya qüvvələri arasında şiddətli, lakin statik münaqişəyə çevrildi, tez-tez qısamüddətli atəşkəs əldə edildi, lakin davamlı sülh olmadı və ərazi nəzarətində az dəyişiklik oldu.[4][5]

2021-ci ildən başlayaraq Rusiya Ukrayna ilə sərhədi yaxınlığında, o cümlədən qonşu Belarus daxilində böyük hərbi varlıq yaratdı. Rusiya prezidenti Vladimir Putin NATO-nun genişlənməsini tənqid edib və Ukraynanın heç vaxt hərbi alyansa qoşulmasına qadağa qoyulmasını tələb edib. O, həmçinin irredentist fikirlər səsləndirib və Ukraynanın mövcud olmaq hüququnu şübhə altına alıb. 21 fevral 2022-ci ildə Rusiya Donetsk Xalq Respublikası və Luqansk Xalq Respublikasını müstəqil dövlət kimi rəsmən tanıdı. Üç gün sonra Putin televiziya ilə yayımlanan veriliş zamanı Ukraynada “xüsusi hərbi əməliyyat” elan etdi və bu, Ukraynaya genişmiqyaslı işğalın başlanğıcı oldu. İşğal beynəlxalq səviyyədə pisləndi və bu, bir çox ölkələrin Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməsinə və mövcud sanksiyaların gücləndirilməsinə səbəb oldu.[6][7] Rusiya 2022-ci ilin aprelin əvvəlində şiddətli müqavimət fonunda Kiyevi ələ keçirmək cəhdindən əl çəkdi. Ukraynanın cənub və şimal-şərqdəki əks-hücumları avqust ayından bəri əhəmiyyətli əraziləri geri alıb. Sentyabrın sonlarında Rusiyanın Cənubi və Şərqi Ukraynanı özünə birləşdirməsi baş verdi və geniş qınaqla qarşılandı. Davam edən genişmiqyaslı müharibə böyük bir qaçqın böhranı və on minlərlə insanın ölümü ilə nəticələndi. Müharibədə azərbaycanlılar da iştirak edirlər.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Vasylenko, Volodymyr. "On assurances without guarantees in a 'shelved document'". The Day. 15 December 2009. 29 January 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 March 2022.
  2. ↑ Harahan, Joseph P. "With Courage and Persistence: Eliminating and Securing Weapons of Mass Destruction with the Nunn-Luger Cooperative Threat Reduction Programs" (PDF). DTRA History Series. Defense Threat Reduction Agency. 2014. ASIN B01LYEJ56H. 28 February 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 7 March 2022.
  3. ↑ "Istanbul Document 1999". Organization for Security and Co-operation in Europe. 19 November 1999. 1 June 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 July 2015.
  4. ↑ Wiegrefe, Klaus. "NATO's Eastward Expansion: Is Vladimir Putin Right?". Der Spiegel. 15 February 2022. ISSN 2195-1349. 2 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 February 2022.
  5. ↑ Hall, Gavin E. L. "Ukraine: the history behind Russia's claim that Nato promised not to expand to the east". The Conversation. 14 February 2022. 15 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 March 2022.
  6. ↑ Leung, Rebecca. "Yushchenko: 'Live And Carry On'". CBS News. CBS. 11 February 2009. 25 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 April 2020.
  7. ↑ "Study: Dioxin that poisoned Yushchenko made in lab". Kyiv Post. London: Businessgroup. Associated Press. 5 August 2009. ISSN 1563-6429. 31 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 January 2022.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Rusiya-Ukrayna böhranı (2021-2022)