Sarvan bələdiyyəsi (Borçalı)
Marneuli bələdiyyəsi — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli diyarında (Borçalı) inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Marneuli şəhəridir.
| Rayon | |||||
| Marneuli bələdiyyəsi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
|
41°29′14″ şm. e. 44°47′53″ ş. u. |
|||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Marneuli | ||||
| İcra başçısı | Kənan Ömərov [1] | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Sahəsi | 935[2][3] km² | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 130 600 (1.1.2014)[4] nəfər | ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| ISO kodu | GE-37 | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
|
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarix
[redaktə | mənbəni redaktə et]1929-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəfə rayon inzibati-ərazi bölgüsü təsis edildikdən sonra 1947-ci ilədək onun adı ləğv edilmiş bütöv qəzanın adını (Borçalı) daşımışdır.
Toponimlərin dəyişdirilməsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Əvvəlki adı | Dəyişdirilmə tarixi | Sonrakı adı |
|---|---|---|
| Sarvan kəndi | 13.02.1932 | Borçalı kəndi |
| Şüləver kəndi | 28.12.1932 | Şaumyan qəsəbəsi |
| Traubenberq kəndi | 18.02.1944 | Tamarisi kəndi |
| Borçalı kəndi | 18.03.1947 | Marneuli şəhəri |
| Borçalı rayonu | 18.03.1947 | Marneuli rayonu |
| Görarxı kəndi | 03.07.1959 | Algeti kəndi |
| Orconikidze kəndi | 02.02.2009 | Saimerlo kəndi |
Coğrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Marneuli rayonu Aran Borçalının Azərbaycan və Ermənistanla sərhədində yerləşir. Marneuli rayonunun sahəsi 935 km² - dir[5] . Ərazisinin 90%-i 350-600 metr mütləq hündürlüyə malik Marneuli ovalığında yerləşir. Ən hündür nöqtəsi 1416 metrə bərabər Qaradağ dağıdır. Rayonun ümumi torpaq fondu 83.479 hektardır.[6]
İqtisadiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sovetlər Birliyi dağıldıqdan sonra Marneuli iqtisadiyyatı dərin böhran keçirmişdir. Marneuli hazırda kəndə təsərrüfatı bölgəsi kimi tanınır. 2006-cı ildə Gürcüstanda istehsal edilmiş tütünün 78%-i, tərəvəzin 11%-i, bostan bitkilərinin 14%-i, ətin 4%-i bu bölgənin payına düşmüşdür.
Yerli özünüidarə
[redaktə | mənbəni redaktə et]İnzibati-ərazi bölgüsü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Marneuli rayonu inzibati ərazisinə görə 18 yerə bölünür
Əhali
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sayının dinamikası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sarvan (rəsmi olaraq "Marneuli") bələdiyyəsinin (2006-cı ilədək "rayon"u adlanırdı) əhalisi[4][7][8]:
| Tarix | Əhali | Tarix | Əhali | Tarix | Əhali | Tarix | Əhali | Tarix | Əhali | Tarix | Əhali |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 17.1.1939 sa. | 48 970 | 15.1.1959 sa. | 72 155 | 15.1.1970 sa. | 91 054 | 17.1.1979 sa. | 99 867 | 17.1.1989 sa. | 124 332 | 1.1.1991 r.t. | 126 200 |
| 17.1.2002 sa. | 118 221 | 1.1.2004 r.t. | 116 700 | 1.1.2005 r.t. | 117 900 | 1.1.2006 r.t. | 121 000 | 1.1.2007 r.t. | 121 800 | 1.1.2008 r.t. | 122 500 |
| 1.1.2009 r.t. | 123 500 | 1.1.2010 r.t. | 126 300 | 1.1.2011 r.t. | 128 100 | 1.1.2012 r.t. | 129 600 | 1.1.2013 r.t. | 129 800 | 1.1.2014 r.t. | 130 600 |
1 yanvar 2014-cü il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən rayon əhalisi 130.6 min nəfərdir.[4] Həmin tarixə əhalinin sıxlığı 1 km²-ə 139.7 nəfərdir. Sosial vəziyyətin çətinliyi səbəbindən yüksək emiqrasiyaya baxmayaraq (17 yanvar, 2002-ci il sayımına əsasən ümumi əhali 12 yanvar, 1989-cü il sayımı yekunlarına görə 6.111 nəfər və ya 4.92% azalmışdı) dövlət dəstəyi ilə gerçəkləşən immiqrasiyanın (xüsusən 2003-cü ildən etibarən tədricən etnik svanların, acarların, kartvellərin və Suriya ermənilərinin[9] köçürülməsi) təsiri ilə bələdiyyə əhalisi 1989-cu ildən 2014-cü ilə ötən 25 il ərzində azalmamış əksinə 10.2 min nəfər (8.48%) artmışdır.
Yerləşmə məskəni
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dini tərkibi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Etnik tərkibi
[redaktə | mənbəni redaktə et]2002-ci il siyahıyaalınmasına əsasən 71 kənddə (qeyd: gür.: g.ə. ულიანოვკა, l.ə. ulianovka kəndində əhali yaşamırdı) məskun əhalinin 86.40%-ini azərbaycanlılar, 7.80%-ini gürcülər, 5.20%-ini ermənilər, 0.20%-ini ruslar, 0.20%-ini urumlar, 0.20%-ini isə digərləri təşkil edirdi.[10]
| Gürcücə rəsmi adı | Azərbaycanca adı | Toplam əhali: hər iki cins |
Toplam əhali: kişilər |
Toplam əhali: qadınlar |
Azərbaycanlılar | Gürcülər | Ermənilər | Ruslar | Urumlar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| cəmi | cəmi | 94 526 | 46 665 | 47 861 | 86.40% | 7.80% | 5.20% | 0.20% | 0.20% |
| სადახლო (sadaxlo) | Sadaxlı | 9 486 | 4 750 | 4 736 | 97% | ||||
| ყიზილ-აჯლო (ğızıl-aclo) | Qızılhacılı | 7 124 | 3 596 | 3 528 | 98% | ||||
| ახყულა (algeti) | Məscidli Görarxı | 5 017 | 2 498 | 2 519 | 99% | ||||
| ყაჩაღანი (ğaçağani) | Qaçağan | 3 974 | 1 851 | 2 123 | 98% | ||||
| საბირქენდი (sabirkendi) | Sabirkənd | 3 713 | 1 912 | 1 801 | 100% | ||||
| ქეშალო (keşalo) | Keşəli | 3 322 | 1 694 | 1 628 | 100% | ||||
| კასუმლო (kasumlo) | Qasımlı | 2 921 | 1 437 | 1 484 | 99% | ||||
| აღმამედლო (ağmamedlo) | Ağammədli | 2 867 | 1 420 | 1 447 | 100% | ||||
| თაზაქენდი (tazakendi) | Təzəkənd | 2 230 | 1 104 | 1 126 | 100% | ||||
| წერეთელი (Sereteli) | Sereteli | 2 206 | 1 044 | 1 162 | 89% | ||||
| აზიზქენდი (azizkendi) | Əzizkənd | 2 170 | 1 065 | 1 105 | 100% | ||||
| დამია-გიაურარხი (damia-qiaurarxi) | Dəmyə Görarxı | 1 815 | 900 | 915 | 100% | ||||
| დიდი მუღანლო (didi muğanlo) | Böyük Muğanlı | 1 815 | 887 | 928 | 100% | ||||
| შულავერი (şulaveri) | Şüləver | 1 787 | 850 | 937 | 53% | 21% | 23% | ||
| ქვემო სარალი (kvemo sarali) | Aşağı Saral | 1 745 | 869 | 876 | 99% | ||||
| ქურთლარი (kurtlari) | Qurdlar | 1 711 | 839 | 872 | 100% | ||||
| ზემო ყულარი (zemo ğulari) | Yuxarı Qullar | 1 704 | 841 | 863 | 98% | ||||
| თამარისი (tamarisi) | Tamarisi | 1 690 | 817 | 873 | 88% | ||||
| თექალი (tekali) | Təkəli | 1 682 | 845 | 837 | 97% | ||||
| პირველი ქესალო (pirveli kesalo) | Birinci Kosalı | 1 622 | 801 | 821 | 100% | ||||
| მეორე ქესალო (meore kesalo) | İkinci Kosalı | 1 587 | 795 | 792 | 100% | ||||
| ლეჟბადინი (lejbadini) | Lecbəddin | 1 538 | 720 | 818 | 100% | ||||
| ორჯონიკიძე (orconikidze) | Saimerlo | 1 470 | 744 | 726 | 99% | ||||
| დაშთაფა (daştapa) | Daştəpə | 1 462 | 690 | 772 | 97% | ||||
| იმირი (imiri) | İmir | 1 445 | 708 | 737 | 93% | ||||
| ქაფანახჩი (kapanaxçi) | Kəpənəkçi | 1 383 | 711 | 672 | 100% | ||||
| კირიხლო (kirixlo) | Qırıxlı | 1 262 | 605 | 657 | 100% | ||||
| ამბაროვკა (ambarovka) | Ambarlı | 1 249 | 632 | 617 | 96% | ||||
| ბაიდარი (baidari) | Baydar | 1 236 | 636 | 600 | 100% | ||||
| მოლაოღლი (molaoğli) | Mollaoğlu | 1 180 | 593 | 587 | 100% | ||||
| ქირაჩ-მუღანლო (kiraç-muğanlo) | Kirəc-Muğanlı | 1 155 | 579 | 576 | 99% | ||||
| ზემო სარალი (zemo sarali) | Yuxarı Saral | 1 135 | 562 | 573 | 100% | ||||
| არაფლო (araplo) | Araplı | 1 118 | 548 | 570 | 100% | ||||
| ყირმიზქენდი (ğirmizkendi) | Qırmızıkənd | 1 072 | 524 | 548 | 19% | 78% | |||
| ილმაზლო (ilmazlo) | İlməzli | 1 033 | 520 | 513 | 100% | ||||
| ულაშლო (ulaşlo) | Ulaşlı | 859 | 432 | 427 | 100% | ||||
| ხოჯორნი (xocorni) | Xocornu | 842 | 397 | 445 | 21% | 78% | |||
| ახლო ლალალო (axlo lalalo) | Axlılələ | 805 | 415 | 390 | 100% | ||||
| ახალი მამუდლო (axali mamudlo) | Axlımahmudlu | 758 | 375 | 383 | 99% | ||||
| აჯიისქენდი (aciiskendi) | Haçıisəkənd | 750 | 366 | 384 | 100% | ||||
| წოპი (tsopi) | Sop | 746 | 351 | 395 | 62% | 34% | |||
| ახქერფი (axkerpi) | Ağkörpü | 742 | 352 | 390 | 96% | ||||
| კიროვკა (kirovka) | Mamay | 706 | 359 | 347 | 98% | ||||
| ქვემო ყულარი (kvemo ğulari) | Aşağı Qullar | 628 | 308 | 320 | 96% | ||||
| ნორგიუღი (norqiuği) | Norgyuğ | 567 | 253 | 314 | 22% | 63% | |||
| სეიდხოჯალო (seidxocalo) | Seyidqocalı | 527 | 263 | 264 | 100% | ||||
| ენიქენდი (enikendi) | Qayaqocalı | 492 | 245 | 247 | 100% | ||||
| ბეითარაფჩი (beitarapçi) | Bəytərəfçi | 483 | 241 | 242 | 100% | ||||
| კუშჩი (kuşçi) | Quşçu | 452 | 215 | 237 | 99% | ||||
| ხანჯი-გაზლო (xanci-qazlo) | Xancığazlı | 436 | 215 | 221 | 99% | ||||
| თაზაქენდი (tazakendi) | Təzəkənd | 433 | 224 | 209 | 99% | ||||
| ბაითალო (baitalo) | Baytallı | 400 | 191 | 209 | 100% | ||||
| პატარა ბეგლარი (patara beqlari) | Bala Bəylər | 395 | 185 | 210 | 100% | ||||
| სიონი (sioni) | Sioni | 351 | 179 | 172 | 62% | 33% | |||
| დამია (damia) | Dəmyə | 334 | 170 | 164 | 100% | ||||
| ხიხანი (xixani) | Xixani | 304 | 145 | 159 | 100% | ||||
| ახალი დიოკნისი (axali dioknisi) | Axali Dioknisi | 296 | 126 | 170 | 100% | ||||
| ალავარი (alavari) | Hallavar | 288 | 123 | 165 | 97% | ||||
| გულბაღი (qulbaği) | Güllübağ | 273 | 129 | 144 | 99% | ||||
| წერაქვი (tserakvi) | Serakvi | 248 | 132 | 116 | 93% | ||||
| ჩანახჩი (çanaxçi) | Çanaxçı | 235 | 110 | 125 | 100% | ||||
| ბურმა (burma) | Burma | 200 | 96 | 104 | 91% | ||||
| დიდი ბეგლარი (didi beqlari) | Böyük Bəylər | 200 | 92 | 108 | 100% | ||||
| ხუტორ-ლეჟბადინი (xutor-lejbadini) | Xutor-Lecbəddin | 177 | 78 | 99 | 100% | ||||
| ბუდიონოვკა (budionovka) | Metsamula | 163 | 80 | 83 | 34% | 55% | |||
| ოფრეთი (opreti) | Opreti | 158 | 71 | 87 | 9% | 8% | 78% | ||
| ახყულა (axğula) | Ağqula | 150 | 68 | 82 | 99% | ||||
| ხოხმელი (xoxmeli) | Xoxmeli | 81 | 35 | 46 | 95% | ||||
| ბურდაძორი (burdadzori) | Burdadzori | 58 | 25 | 33 | 91% | ||||
| ყუდრო (ğudro) | Qudro | 43 | 23 | 20 | 100% | ||||
| ჯანხოში (canxoşi) | Canxoş | 20 | 9 | 11 | 40% | 55% | |||
| ულიანოვკა (ulianovka) | Verxviani | 0 | 0 | 0 | ... | ... | ... | ... | ... |
Dil
[redaktə | mənbəni redaktə et]Nəqliyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mədəniyyət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hal-hazırda rayonda 87 dövlət, 1 qeyri-dövlət ümumtəhsil məktəbi; 4 orta ixtisas, 4 ali təhsil müəssisəsi; 67 kitabxana, 2 teatr, 2 muzey və "Algeti" adlı 1 teleşirkət fəaliyyət göstərir.
Sosial sfera
[redaktə | mənbəni redaktə et]KİV
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Справочник по региону: самоуправление: Муниципальные советы[ölü keçid]
- ↑ National Statistics Office of Georgia: ტომი I - საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები Arxivləşdirilib 2015-10-23 at the Wayback Machine
- ↑ მარნეულის მუნიციპალიტეტი: marneulis municipalitetis ganvitarebis strategia[ölü keçid]
- ↑ 1 2 3 National Statistics Office of Georgia: Population by Municipalities for the Beginning of the Year (Thousands) Arxivləşdirilib 2015-10-24 at the Wayback Machine. (official estimates)
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-07.
- ↑ საქართველოსა და სომხეთის საზღვრისპირა რეგიონებში[ölü keçid] მოსახლეობის და არასამთავრობო\სამოქალაქო ორგანიზაციების კვლევა რაოდენობრივი და თვისებრივი კვლევის ანგარიში მომზადებულია ქეა ინთერნეშენალისთვის კავკასიაში პროექტის საქართველოს მხარის პარტნიორი სამოქალაქო განვითარების სააგენტო(CiDA) აგვისტო-ოქტომბერი, 2009 თბილისი, საქართველო
- ↑ "Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Борчалинский район (перепись 1939 года)". 2013-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
- ↑ "Division of Georgia". 2021-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
- ↑ Yeni Musavat qəzeti Arxivləşdirilib 2022-09-28 at the Wayback Machine — Elşad Paşasoyun reportajı: Borçalı torpaqlarında Suriya erməniləri üçün qəsəbə salınır Arxivləşdirilib 2020-09-29 at the Wayback Machine. Yayınlanma tarixi: 23 May 2014 08:40Orijinal mətn (az.)
...Yol bələdçimizdən öyrəndik ki, Suriya erməniləri təkcə Qarabağa köçürülmür. Saakaşvili dövründə Yuxarı Saral və Aşağı Saralın arasındakı əraziyə, Sadaxlıya gedən yolun sağ-soluna Suriyadan gələn iş adamları köçürülüb. Onların ixtiyarına 80 ha torpaq verilib. Onlar dəvəquşu yetişdirilməsi üçün fermer təsərrüfatı yaratdıqlarını deyiblər və burada məskunlaşıblar. Ancaq 5 ildir fəaliyyətə başlasalar da, tikililərdə bir dənə də olsun dəvəquşu yoxdur. İrəvan və Gürcüstandan gələn ermənilər də bura toplaşıb. Onlar göbələk yetişdirirlər. Planlaşdırılır ki, erməni işçilərin burda yaşaması üçün əlavə 25 həyət evi tikilsin. Ancaq azərbaycanlılar hesab edir ki, burada məkrli niyyət var. İmkan düşən kimi ermənilər Sadaxlının dəhliz yolunu bağlayıb azərbaycanlı əhalini qovmaq istəyirlər. Ona görə də Marneulinin Saralı kəndi ilə Qırmızı körpü istiqamətində erməni qəsəbəsi salırlar. Məqsəd Qırmızı Körpüyə nəzarəti ələ keçirməkdir. Söhbət gəzir ki, azərbaycanlı və ermənilər arasındakı Təkəli prosesində də məqsəd Ermənistanla İpək yolu arasında əlaqə yaratmaqdır.
- ↑ National Statistics Office of Georgia: 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები Arxivləşdirilib 2016-03-28 at the Wayback Machine, გვერდი 212
- ↑ საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ing. National Statistics Office of Georgia): 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები Arxivləşdirilib 2016-03-28 at the Wayback Machine, გვერდი 212-215
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Gürcüstanda Azərbaycan toponimləri kütləvi şəkildə dəyişdirilir — Daim.az. Yayınlanma tarixi: 25.04.11 11:09 Arxivləşdirilib 2016-03-07 at the Wayback Machine
- Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Население Марнеули восприняло вопрос о приватизации с беспокойством[ölü keçid]
 | |
|---|---|
| Şəhərlər | |
| Qəsəbələr | |
| Kəndlər | Ağaməmmədli/Ağməmmədli • Ağqula • Ambarovka • Aran Sarvan • Araplı • Aşağı Saral • Bala Bəylər • Baydar • Baytallı • Bəytərəfçi • Böyük Bəylər • Böyük Muğanlı • Burma • Candar • Damiyə • Daştəpə • Dəmyə Görarxı • Əzizkənd • Haçıisəkənd • Hallavar • Hoçornu • Hüldərə • Xancığazlı • İlməzli • İmir • İmirqala • Qaçağan • Qasımlı • Qayaqocalı • Keşəli • Kəpənəkçi • Kirəç-Muğanlı • Qırıxlı • Qızılhacılı • Qurdlar • Kosalar • Qullar • Quşçu • Lecbəddin • Axlılələ • Mahmudlu • Mamey • Mollaoğlu • Məscidli Görarxı • Sabirkənd • Sadaxlı • Yuxarı Saral • Sarvan • Seyidqocalı • Sop • Tamaris • Təkəli • Təzəkənd • Ulaşlı |