Snob effekti

Snob effekti — mikroiqtisadiyyatda bir fenomen, digər istehlakçıların tələbinin miqdarının dəyişməsinə cavab olaraq bir istehlakçı tərəfindən mallara olan tələbin miqdarının əks istiqamətdə dəyişməsini əks etdirir.

Gəlir səviyyəsi daha yüksək olan snob, aşağı gəlir səviyyəsi olan başqalarının almadığını almağa çalışır^[1]. Onun vəzifəsi kütlədən fərqlənmək, özünəməxsusluğunu vurğulamaqdır^[2]. Hər hansı bir məhsul kateqoriyasına tələbat nə qədər çox olarsa, belə bir alıcının onu almaq ehtimalı bir o qədər azdır.

Snob effekti digər mikroiqtisadi modellərin əksəriyyəti ilə ziddiyyət təşkil edir, çünki tələb əyrisi adi malların tipik mənfi yamacından daha çox müsbət meylə malik ola bilər.

Öz mənasında bu təsir “imitasiya effektinin” əksidir. Belə istehlakçıların (snobların) zövqləri digər insanların bu kütləvi mallara olan tələbindən tərs asılıdır. Snoblar istehlak mallarından^[3] istifadə etmək istəmirlər, lakin qeyri-adi, bahalı və ya unikal mallara sahib olmaq istəyirlər. Bu məhsullar adətən yüksək iqtisadi dəyərə malikdir, lakin praktiki dəyəri azdır. Məhsul nə qədər az olsa, onun snob dəyəri bir o qədər yüksək olar. Belə mallara misal olaraq nadir sənət əsərləri, dizayner geyimləri və idman avtomobillərini göstərmək olar.^[4] Lakin bu növ mallara üstünlük verilməsi heç də həmişə snobçuluqdan xəbər vermir. Məsələn, insan xüsusi tikiş texnikasına və parçanın davamlılığına görə dizayner paltarlarına üstünlük verə bilər.

Snob effekti məhsulun qiyməti qalxdıqda ona tələbin artmasında özünü göstərir; prestijli tələb anlayışı ilə bağlı, alıcının fikrincə, onun yüksək sosial vəziyyətini, böyük maliyyə imkanlarını və s.

Qiymətin P₀-dan (ilkin qiymət) P₁-a düşməsi ilk növbədə belə istehlakçının malın istehlakını q₀-dan artırmağa vadar edəcək. (ilkin istehlak) q ₁, lakin, nə zaman bir məhsula bazar tələbinin əhəmiyyətli dərəcədə artması, snob istehlakçı məhsulun istehlakını q' səviyyəsinə qədər azalda bilər. Qrafikdə belə bir məhsulun snob tərəfindən istehlakı (tələbi) d_c sətri ilə təsvir edilmişdir.