Stepan Erzya

Stepan Dmitriyeviç Erzya (Nefyodov) (rus. Степа́н Дми́триевич Э́рьзя (Нефёдов); 27 oktyabr (8 noyabr) 1876[1] – 24 noyabr 1959, Moskva) ― Rusiya və Argentinada yaşamış Mordva heykəltəraşı. Erzya öz təxəllüs adını yerli etnik qrup olan erzya mordvalarından ilhamlanıb seçmişdir.

Stepan Erzya
Doğum tarixi 27 oktyabr (8 noyabr) 1876[1]
Vəfat tarixi 24 noyabr 1959(1959-11-24) (83 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Təhsili
  • Moskva Rəsm, Heykəltəraşlıq və Memarlıq Məktəbi[d]
Fəaliyyəti heykəltaraş, rəssam, vizual incəsənət rəssamı
Mükafatları "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

O, 27 oktyabr 1876-cı ildə Rusiya imperiyasının Simbirsk quberniyasının Alatır qəzasının Bayevo kəndində anadan olmuşdur. 1892-ci ildə ailəsi Alatıra köçdü; Stepan sənətə müxtəlif ikona çəkmə studiyalarında yiyələndi. 1893–1897-ci illərdə o, Kazanda yaşayırdı, orada ilk öncə dülgərlik emalatxanasında, sonra isə P. A. Kovalinskinin ikona çəkmə atelyesində işləmişdir. O dövrdə Erzya Volqa çayının sahilində yerləşən fərqli şəhər və kəndlərindəki kilsələri bəzəyirdi və Kazan İncəsənət Məktəbinə gedirdi.[2]

1902–1906-cı illərdə Moskva Rəssamlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq məktəbində oxudu, məktəbin tələbələrinin sərgilərində iştirak etdi. 1906–1914-cü illərdə İtaliyada və Fransada yaşadı. 1909-cu ildə Venesiya və Milanda və 1912-ci ildə Parisdə keçirilən sərgilərdə iştirak etmişdir.

1914-cü ildə Rusiyaya qayıtdı və 1918-ci ildə Yekaterinburqa köçdü və burada monumental sənət əsərlərini yaratdı. 1921-ci ildə Novorossiyskə, daha sonra Batumiyə köçdü. Orada yaşayarkən Lenin, Marks, Engels və Gürcüstanın bir çox mədəniyyət xadimlərinin portretlərini çəkdi. 1923-cü ildə o, Bakıda yaşamış və burada monumental janrda əsərlər yaratmışdır.

26 Bakı komissarının abidəsindəki Bakı fəhləsi heykəli (bürünc), Bakı, 1950-ci illər

1926-cı ildə Sovet hökuməti Stepan Erzyanı "Sovet incəsənəti biliklərini yaymaq üçün" xaricə göndərmə qərarını verir. O, bir daha Parisə səfər etdi. Qərb mətbuatından müsbət reaksiya aldığından, onun solo şoularına yenidən sponsorluq edildi.[3]

1927–1950-ci illərdə Buenos-Ayresdə çalışmış və orada Lenin, Musa, Tolstoy və Bethovenin portretlərini yaratmışdır.

Kiçik və qorxudulmuş bir millətin nümayəndəsi olan Erzya And dağlarını istiqlal müharibəsi qəhrəmanlarının abidələrinə çevirmək üçün bir layihə hazırladı. Yerli hakimiyyət orqanları onun planını təsdiqlədi, lakin həyata keçirilməsini maliyyələşdirə bilmədi.[4]

Argentinada olarkən, Erzia burada yetişdirilən bəzi artıq dərəcədə sərt oduncağların (prozopis və kverbraxo) işlənilməsi üçün metod icad etdi.

1950-ci ildə Sovet İttifaqına qayıtdı. 1956-cı ildə "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni ilə təltif edildi.

Stepan Erzya 1959-cu ildə Moskvada vəfat etdi və Mordoviyanın paytaxtı Saranskda dəfn edildi.[5] 26 iyun 1958-ci ildə Mordoviyanın paytaxtı Saranskda Mordoviya Stepan Erzya adına Vizual Sənətlər Muzeyi açıldı. Muzeydə Erzyanın müəllif olduğu 204 əsərdən ibarət kolleksiyası var.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Исаев Ю. Н. Chuvash encyclopedia (rus.). Чувашское книжное издательство, 2006. С. 2567. 2567 с. ISBN 978-5-7670-1471-X
  2. ↑ (Tatarca) Erzia Stepan/Эрьзя Степан // Tatar Ensiklopediyası. Kazan: Tatarıstan Elmlər Akademiyası. Tatar Ensiklopediyası İnstitutu. 2002.
  3. ↑ Russian culture navigator: "Russian Rodin" (It is 125 years since the birth of sculptor Stepan Erzia) Arxivləşdirilib 2007-09-30 at the Wayback Machine
  4. ↑ A Romance With Stone Arxivləşdirilib 2006-01-11 at the Wayback Machine
  5. ↑  (rus.) Биография Степана Эрьзи (Short Bio) Arxivləşdirilib 2006-06-04 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]