sif. Zor gücü ilə həyata keçirilən, zorla olan, zora istinad edən. Zorakı çevriliş. Zorakı tədbir. Zorakı assimilyasiya.
◊ Zorakı ölüm hüq. – zor nəticəsində baş verən ölüm, qətl (təbii ölüm qarşılığı).
Zorakı cinayət
Zorakı cinayət və ya zorakılıq cinayətləri — cinayətkarın cinayətin qurbanına qarşı güc tətbiq etməsi və ya güc tətbiq etməklə hədələməsi ilə müşayiət olunan cinayət. Bu qrupa həm zorakılığın cinayəti başa çatdırmaq üçün bir vasitə kimi istifadə olunduğu, həm də zorakılığın cinayətin obyektiv cəhətini təşkil etdiyi cinayətlər, məsələn, qəsdən adamöldürmə və ya zorlama kimi cinayətlər daxildir. Zorakı cinayətlər silahla və ya silahsız törədilə bilər. Zorakı cinayətlərə, əsasən, hava gəmisini qaçırma, bank soyğunçuluğu, soyğunçuluq, ev oğurluğu, terrorizm, avtomobil oğurluğu, zorlama, adam oğurluğu, işgəncə, qəsdən adamöldürmə, banditizm, narkokartel və başqaları daxildir.
Dövlətlər arasında zorakı cinayətlərin statistikasının müqayisəsi adətən problemli olur, çünki dövlətlər cinayətlərin fərqli təsnifatını aparırlar. Müqayisənin etibarlı olması üçün müxtəlif yurisdiksiyalardakı oxşar hüquq pozuntularının müqayisəsi aparılmalıdır. Lakin çox zaman bu, mümkün olmur. Yurisdiksiyadan asılı olaraq zorakı cinayətlərə aşağıdakılar aid ola bilər: adamöldürmə, qəsdən adamöldürmə, zorlama, adam oğurlama. Dövlətlər həmçinin cinayətlərin qeydə alınmasında da fərqli sistemlərdən istifadə edirlər. Avstraliyada cinayət qurbanları ilə bağlı ilk milli sorğu 2008-09-cu illərdə keçirilmişdir.
Zorakı detektiv (film, 2015)
Zorakı detektiv- 2015-ci ildə Cənubi Koreyada istehsalı macəra, komediya janrında film. Film 24 sentyabr 2015-ci ildə təqdim edilmişdir. Filmin mövzusu "Qatardakı qıraq adamlar" filmindən götürülmüşdür.
Dae-man(Kvon Sanq-Vu) ölkənin ən qorxulu cinayətləri haqqında öz bloqunda yazan biridir. Ən böyük arzusu detektiv olmaq olan Dae-man bir neçə dəfə buna çalışsa da, bütün cəhdləri uğursuz olmuş və sonda komiks mağazası açmışdır. Bir gün ən yaxın dostu olan detektiv Jun-sunun üzərinə ağır bir cinayət böhtanı atılır və o həbs edilir. Dae-man isə dostunun günahsız olduğunu isbat etmək üçün araşdırmalara başlayır. Bu zaman o, detektiv Noh(Sunq Donq-İl) ilə birləşir və bu cinayətlə əlaqəli başqa cinayətlərin də olduğunu aşkara çıxarırlar.
Beynəlxalq Qeyri-zorakılıq Günü
Beynəlxalq Qeyri-zorakılıq Günü – BMT-nin qərarı ilə Mahatma Qandinin doğum günü olan 2 oktyabr tarixində qeyd olunur.
2007-ci il iyunun 15-də BMT Baş Assambleyasının qəbul etdiyi qərarla 2 oktyabr tarixi Beynəlxalq Qeyri-zorakılıq Günü kimi qeyd edilir. Qəbul olunmuş qətnamədə bu beynəlxalq günün məqsədi belə izah olunur: sülh, dözümlülük, anlayış və zorakılıqdan imtina mədəniyyətini təsdiq etmək.
Cinsi zorakılıq
Cinsi zorakılıq — cinsi xarakterli hədə-qorxu, zorakılıq və ya məcbur etmə, həmçinin cinsi ləzzətlər, cinsi təbiətin digər şifahi və ya fiziki təcavüzü (təcavüz məqsədilə qucaqlaşma, toxunma, təcavüz) müqabilində istənilməyən və ya yersiz bir mükafat vədi. Ən müasir qanuni kontekstlərdə cinsi təcavüz qanunsuzdur.
Bəzi ölkələrdə cinsi təcavüz, çağırış və cinsiyyətə əsaslanan aşağılayıcı şərhlər şəklində küçə cinsi təcavüzü qanunla cəzalandırılır (məsələn, Filippinlər Güvənli Məkanlar Qanununa görə cinayət təqibi və Fransa'da inzibati cərimələr).
İş yerində taciz, düşmən və ya təhqiramiz bir iş mühiti yaratdığı qədər tez-tez və ya şiddətli olduqda və ya mənfi iş qərarlarına səbəb olduqda (taciz qurbanının atəşə tutulması və ya vəzifəsindən alçaldılması kimi) və ya qurban qərar verdikdə qanunsuz ola bilər.. Təqib qurbanın meneceri, işçisi və ya müştərisi ola bilər. İş yerindəki cinsi təcavüz (küfr və ədəbsizlik şəklində və fiziki təcavüz şəklində) mütləq şəhvətdən qaynaqlanmır, əksinə güc ehtirasını söndürmək məqsədi daşıyır.
Qadın zorakılığına qarşı beynəlxalq mübarizə günü
Qadın Zorakılığına Qarşı Mübarizə Günü (ing. International Day for the Elimination of Violence against Women) — BMT Baş Assambleyasının qərarı ilə qeyd edilən gün.
BMT Baş Assambleyası 1999-cu ildə 25 noyabrı Qadın Zorakılığına Qarşı Mübarizə Günü elan edib. Qadın Zorakılığına Qarşı Mübarizə Gününün məhz 25 noyabrda qeyd edilməsi təsadüfi deyil. Bu, 1961-ci ildə Dominikan Respublikasında baş verən hadisədən qaynaqlanır. Həmin vaxt Dominikan prezidenti Rafael Truxilonun əmri ilə siyasi fəallardan olan 3 tibb bacısı vəhşicəsinə öldürülüb. Qadınların zorakılığa qarşı mübarizə simvolları ağ lentdir.
BMT baş katibi Pan Gi Mun bununla bağlı müraciətində bildirib ki, qadınlara qarşı zorakılıqdan qadınlarla bərabər ümumilikdə ailələr, körpələr və bütün cəmiyyət əziyyət çəkir: “Zorakılıq qadınlara öz potensiallarından istifadə etməyə icazə vermir, iqtisadi inkişafı məhdudlaşdırır”.
BMT cəmiyyətin bu problemə diqqətini cəlb etmək üçün noyabrın 25-də hökumətlərə, beynəlxalq təşkilatlara və QHT-lərə tədbirlər keçirməyi təklif edir.
Sosial işçilərə qarşı zorakılıq
Müştərilərin sosial işçilərə qarşı zorakılığı nadir baş verən hadisələrdən deyildir. Qərb ştatında lisenziyalı sosial işçilər üzərində aparılan araşdırmada, Rey (1996) Sosial işçilərə qarşı zorakılğın əsasən fəaliyyət yerlərində baş verdiyini müəyyənləşdirmişdir.
Griffin (1995) Sosial iş hallarının daha da mürəkkəbləşdiyini və yardım prosesinin daha çox zorakılıqla dolu sosial kontekstdə təmin edildiyini bildirmişdir
Cəmiyyət içərisində işləyən sosial işçilər ofisdə işləyən həmkarlarına nisbətən daha böyük təhlükə ilə üzləşirlər, çünki onlar tez-tez təhlükəli məhəllələrdə xidmət göstərirlər və əgər hər hansısa bir problem yaranarsa, dərhal dəstək göstəriləbilmir.
Newhill(1996) Amerika Birləşmiş Ştatlarının iki ştatında NASW (Sosial İşçilərin Milli Assosiasiyası) üzvləri arasında keçirilən sorğuda respondentlərin 59 faizinin zorakı müştərilərlə işləmək üzrə təlimlər keçdiyini müəyyən edib.
Bütün sosial işçilər risk altında olsalar da, araşdırmalar göstərir ki, daha gənc və daha az təcrübəli kadrlar daha çox müştəri hücumu riski altındadır.
Elmi ədəbiyyatda qadın və ya kişi sosial işçilərdən hansıların daha çox zorakılıq və təhdid riski altında olub-olmaması ilə bağlı ziddiyyətli fikirlər mövcuddur. Qadın sosial işçilər müştərilər tərəfindən edilən fiziki zorakılığa xüsusilə həssasdırlar. Tryon (1986) qadınların da kişi həmkarları kimi tez-tez fiziki hücumlara məruz qaldığını bildirmişdir.
Sosial işçilər ikinci dərəcəli və ya əvəzedici travma kimi tanınan şəfqət yorğunluğu (compassion fatigue) ilə üzləşə bilər. Şəfqət yorğunluğu prosesi, sosial işçilərin müştərilərinin əlamətlərini və simptomlarını yaşamalarının potensial psixoloji nəticəsidir.
Uşaqların cinsi istismardan və cinsi zorakılıqdan müdafiəsi haqqında Avropa Şurasının Konvensiyası
Uşaqların cinsi istismardan və cinsi zorakılıqdan müdafiəsi haqqında Avropa Şurasının Konvensiyası (ing. Council of Europe Convention on the Protection of Children Against Sexual Exploitation and Sexual Abuse) — uşaqların cinsi istismarını cinayət hesab edən hər hansı bir ölkənin imza üçün Avropa Şurası tərəfindən təklif olunan beynəlxalq bir müqavilə. Evdə və ya ailədə istismarın qarşısını almağı hədəfləyən ilk beynəlxalq müqavilə.
Konvensiyanı təsdiqləyən ölkələr, kontekstindən asılı olmayaraq, razılıq yaşına çatmamış uşaqlarla cinsi əlaqəni cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyi qəbul edirlər. Bundan əlavə, Konvensiya uşaq fahişəliklərinə cəlb edilməsi, məcbur edilməsi və ya istifadəsi (Maddə 19) və istehsal , təmin edilməsi, paylanması, əldə edilməsi, saxlanması, uşaq pornoqrafiyasına giriş əldə edilməsi üçün cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsinə borcludur. 20; cinsi xarakterli hərəkətlər edən bir uşağın şəkilləri və cinsi məqsədlər üçün bir uşağın cinsiyyət orqanlarının şəkilləri daxil olmaqla). Uşaqların cinsi istismarının qarşısını almaq üçün bir sıra tədbirlər təklif olunur.
Konvensiya 25 oktyabr 2007-ci ildə Lansarote şəhərində (Kanar adaları, İspaniya) bağlanmış və imzalanmışdır. Avropa Şurasına qatılan bütün ölkələr müqaviləni imzaladılar, aralarında sonuncusu Çexiya idi (İyul 2014). Konvensiya 5 dövlət tərəfindən təsdiqləndikdən sonra 1 iyul 2010-cu ildə qüvvəyə minmişdir.
Məişət zorakılığı
Məişət zorakılığı — bu anlayış barədə indi hətta körpə uşaqlarımız da bilir. Bəlkə də səbəb bu dövrümüzdə zorakılığın çox baş verməsidir. Əvvəllər də yəni, yüz il bundan əvvəl də zorakılıq olub, yüz il bundan sonra da olacaq və bu gün də aktual məsələlər sırasındadır. Zorakılıq sözünün mənası "hücum etmək" deməkdir. Qarşı tərəfi və ya tərəfləri öz istəyinə uyğun, öz mənafeyinə uyğun davranması üçün zorlayan, zor tətbiq edən deməkdir. Zorakılıq deyəndə əksəriyyətimizin beynində "döymək", "cinsi zorlama" və.s fiziki zorakılıq canlanır. Amma zorakılıq təkcə bunlarla məhdudlaşmır.
İqtisadi zorakılıq
İqtisadi zorakılıq — şəxsə iqtisadi ziyan vuran hər hansı hərəkət və ya davranış. Bu, əmlaka vurulan ziyan, maliyyə resurslarına, təhsilə və ya əmək bazarına çıxışın məhdudlaşdırılması və ya iqtisadi öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi (məsələn, alimentin ödənilməməsi) şəklində təzahür edə bilir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bunu daha böyük qruplar tərəfindən fərdlərə qarşı törədilən kollektiv zorakılıq forması kimi müəyyən edir. Bu termin adətən onu cinsi, psixoloji və iqtisadi zorakılığı özündə ehtiva etsin deyə fiziki gücdən istifadə və ya hədələmədən kənar zorakılığın daha geniş forması kimi qiymətləndirən feminist nəzəriyyə ilə əlaqələndirilir. Argentina qanunvericiliyində bu, məişət zorakılığının bir forması kimi müəyyən edilir.
Qeyri-zorakılıq
Qeyri-zorakılıq — şiddəti qəbul etməmək və hər hansı məqsədə çatmaq üçün zorakılıqdan istifadə etməkdən imtinadan ibarət dəyər sistemi, etik və sosial anlayış.
Qeyri-zorakılıq özünü fundamental dini, etik, fəlsəfi inanc və praqmatik siyasi strategiya kimi göstərə bilər.
Xristianlıqda zorakılıq etməmək əmrləri Dağdakı Xütbədə verilmişdir. Onlardan biri belə idi: “Kim səni sağ yanağına vursa, digər yanağını da ona çevir” (Mf. 5:39).
Buddizm, caynizm və hinduizmdə qeyri-zorakılıq anlayışı zorakılığın əksi olan və "canlı mövcudatlara zərər verməmək" mənasını verən ahimsa ideyasından irəli gəlir. Mahatma Qandinin ahimsa anlayışını qeyri-zorakılığın sinonimi kimi istifadə etdikdən sonra bu anlayış müasir Avropa mədəniyyətində bərqərar oldu. Bununla belə, ahimsa anlayışı Qandinin başa düşdüyü kimi, qeyri-zorakılığın aktiv, fəal tərəfini gizlədirdi. Qandi sonradan qeyri-zorakılığa dair fikirlərini ifadə etmək üçün hind fəlsəfəsində yeni “ satyaqraha ” konsepsiyasını işləyib hazırladı.
Cəmiyyətə və hökumətə vətəndaş təsirinin bir yolu olaraq, sosial transformasiyaya aparan mübarizə strategiyası, qeyri-zorakılıq Hindistanda Britaniya hakimiyyətinə qarşı onilliklər boyu davam edən mübarizədə Mahatma Qandi tərəfindən həyata keçirildi.
Heyvan zorakılığı
Heç bir heyvana əziyyət, işgəncə etmək, suda boğaraq və ya atəşdə yandıraraq öldürmək caiz deyildir. Heyvana işgəncə etmək, qeyri-müslim vətəndaşa işgəncə etməkdən daha böyük günahdır. Qeyri-müslim vətəndaşa əziyyət etmək də müsəlmana əziyyət etməkdən daha böyük günahdır. (Dürr-ül muxtar)
Məqsədsiz olaraq bir heyvanı öldürmək caiz deyildir. Axirətdə, “Onu nə üçün öldürdün?” deyə sorğuya çəkiləcəkdir. Heyvanları bir-biriylə döyüşdürmək də caiz deyildir. Heyvanların haqqına riayət etməli, onlara mərhəmət edilməlidir. Hədisi-şərifdə, “Mərhəmət et ki, mərhəmət olunasan!” buyuruldu. (Şirə)
Zərərli heyvanları öldürmək caiz olduğu kimi, dələ, porsuq kimi heyvanları dərisi və kürkü üçün, maral, ceyran kimi heyvanları əti üçün öldürmək də caizdir. Donuz xaric, əti yeyilməyən müxtəlif heyvanları pul qarşılığı müsəlman olmayanlara ixrac etmək də caizdir.
Uşaqlara qarşı zorakılıq
Uşaqlara qarşı zorakılıq — uşaqlara qarşı qəddarlıq və ya pis rəftar. Fiziki və/və ya emosional zorakılıq, cinsi zorakılıq, laqeydlik, laqeydlik və insan alveri və ya məsul şəxs kontekstində uşağın sağlamlığına, sağ qalmasına, inkişafına və ya ləyaqətinə faktiki ziyan vura bilən və ya nəticələnə bilən digər istismar formalarını ala bilər. əlaqə, etibar və ya güc. ÜST-ə görə, uşaq istismarı ömür boyu ciddi nəticələrə səbəb olan qlobal problemdir.
Uşağa qarşı fiziki zorakılıq böyüklər tərəfindən uşağa qəsdən döyülməsi, xəsarət yetirilməsi, zədələnməsi və ya şikəst edilməsidir. Fiziki zorakılığın əlamətlərinə xəsarət, psixoloji zərər və inkişaf qüsurlarına səbəb ola biləcək qançırlar, sıyrıntılar, qaynaqlar, yanıqlar, aşınmalar, yaralar, sınıqlar və kobud müalicə daxildir. Çox vaxt cismani cəza ilə fiziki zorakılıq arasındakı xətt bulanıq olur. Fiziki zorakılığı müəyyən edən mədəni normalar çox müxtəlifdir və həm peşəkarlar, həm də ictimaiyyət arasında hansı hərəkətlərin fiziki zorakılıq təşkil etdiyi barədə konsensus yoxdur. Bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, cismani cəzaya icazə verən mədəni normalar uşaqlara qarşı zorakılığa səbəb olur və bu normaları dəyişdirmək üçün kampaniya aparıblar. 1979-cu ildən 2023-cü ilə qədər 65 (65) ölkədə valideynlər tərəfindən fiziki cəza qadağan edilib.