I
сущ.
1. истор. область (административно-территориальная единица, обычно окраинная, в России до 1917 года)
2. периферия (местность, находящаяся вдалеке от столицы или крупного культурного центра); провинция
II
прил. периферийный, провинциальный. Əyalət şəhəri провинциальный город
Kanadanın Əyalət və Əraziləri
Kanadanın əyalət və əraziləri – Kanada inzibati ərazi bölgüsünə görə əyalət və ərazilərdən ibarətdir. Ölkə 10 əyalət və 3 əraziyə bölünür.
Kanadada Kanada Konstitusiyasının yurisdiksiyası altında sub-milli inzibati ərazi vahidləri olan 10 əyalət və 3 ərazi var. 1867-ci ildə Kanada Konfederasiyasında Britaniya Şimali Amerikasının üç əyaləti - Nyu-Bransuik (New Brunswick), Yeni Şotlandiya (Nova Scotia) və Kanada əyaləti (Konfederasiyadan sonra Ontario və Kvebekə bölündü) federasiya yaratmaq üçün birləşərək növbəti, yəni XX əsrdə tam müstəqil ölkəyə çevrildi. Tarix ərzində ərazilər və əyalətlər əlavə edildiyi üçün Kanadanın beynəlxalq sərhədləri bir neçə dəfə dəyişdi və onu ərazisinə görə dünyanın (Rusiyadan sonra) ikinci ən böyük ölkəsinə çevirdi.
Kanada əyaləti ilə ərazi arasındakı əsas fərq odur ki, əyalətlər öz güc və səlahiyyətlərini 1867 Konstitusiya Aktından (əvvəllər 1867 Britaniya Şimali Amerikası Aktı adlanırdı) götürürlər. Halbuki ərazilər isə hökumətləri Kanada Parlamenti tərəfindən onlara verilən səlahiyyətlərlə qanunvericiliyə uyğun yaradılan federal ərazilərdir. Konstitusiya Aktından irəli gələn səlahiyyətlər, yalnız, həyata keçirmək üçün Kanada Hökuməti (federal hökumət) və əyalət hökumətləri arasında bölünür. Federal hökumət və əyalətlər arasında səlahiyyət bölgüsündə dəyişiklik konstitusiya dəyişikliyi tələb edir. Halbuki ərazilərə təsir edən oxşar dəyişiklik Kanada Parlamenti və ya hökumət tərəfindən birtərəfli qaydada həyata keçirilə bilər.
Əyalət
Vilayət (ərəb. ولاية — vilayət) , valilik — valinin təyin olunduğu əyalət. Və ya əyalət (ər. يالة) — bir sıra dövlətlərdə inzibati-ərazi vahidi.
Sözün mənşəyi latın dilindən «provincia» gəlir. Qədim Romada, bu, Apennin yarımadasının xaricində yerləşən və Roma qubernatorları tərəfindən idarə olunan Romaya tabe olan ərazilərin adı idi, yəni xarici ərazilər
"Provincia" sözü, ehtimal ki, latınca pro- ("adından") və vincere ("nəzarəti ələ keçirmək") sözlərindən qaynaqlanır. Beləliklə, vilayət, Roma hakimləri adından Roma hakimliyi tərəfindən idarə olunan bir ərazi idi. Roma İmperiyası da vilayətlərə bölünmüşdür.
Latın «provincia» yaxın sözlər Argentina, Kanada, Belçika, İspaniya, İndoneziya və bəzi digər əyalətlərdə və ölkələrdə ərazi bölgüsünü göstərir.
Bir çox əyalətdə və ölkədə əyalət nisbətən böyükdür, əyalət qanunverici orqanlarındakı təmsilçilərini ərazi bölgüsü ilə seçir (bir çox ingilisdilli əyalətlərdə və ölkələrdə bir rayon kimi).
Bali (əyalət)
Bali — İndoneziya əyaləti və Kiçik Sunda adalarının qərb tərəfi. Yavanın şərqində və Lombokun qərbində yerləşən əyalətə Bali adası və bir neçə daha kiçik qonşu adalar, xüsusən Nusa Penida, Nusa Lembonqan və Nusa Ceninqan daxildir. Əyalətin paytaxtı Denpasar, Kiçik Sunda adalarının ən sıx olduğu və Şərqi İndoneziyadakı Makasardan sonra ikinci ən böyük şəhərdir. Bali İndoneziyada əhalinin 83,5% -i Bali Hinduizminə sadiq qalan yeganə hindu əyalətidir.
== İstinadlar ==
== Xarici linklər ==
Bali // Britannika Ensiklopediyası. 3 (XI). 1911.
Mitte (əyalət)
Mitte (alm. Mitte — «mərkəz») — 2001-ci ildən bəri mövcud sərhədlərdə olan Berlinin mərkəzi inzibati bölgüsü. Əyalət üç keçmiş müstəqil rayon Mitte, Tierqarten və Toyun birləşməsi ilə Berlinin inzibati bölgüsünün genişmiqyaslı islahatı zamanı formalaşmışdır. İslahat həmçinin əyalətlərdəki rayonları da əhatə etdi və keçmiş Mitte rayonu eyni adlı yeni əyalət statusu aldı.
Bundestaq, Bundesrat və federativ hökumət təşkilatlarının əksəriyyəti Mitte əyalətində yerləşir.
01 Əyalət Mitte
0101 Mitte (əvvəl — müstəqil rayon)
0102 Moabit (əvvəl — rayon Tirqarten)
0103 Qanzafirtel (əvvəl — округ Tirqarten)
0104 Tirqarten (əvvəl — rayon Tirqarten)
0105 Veddinq (əvvəl — rayon Veddinq)
0106 Qezundbrunnen (əvvəl — rayon Veddinq)
Admiralspalast
Aleksanderplats
Berlin teleqülləsi
Berlin kafedralı
Bradenburq qapısı
Bradenburq muzeyi
Podevils sarayı
Saray meydanı
Saray körpüsü
Jandarmenmarkt
Qırmızı ratuşa
Çətənə muzeyi
Ada muzeyi
Nikolaifirtel
Postdam meydanı
Reyxstaq
Unter-den-Liden
Razılaşma Şapeli
Tsionskirxe
Vikianbarda Mitte əyaləti ilə əlaqəli mediafayllar var.
Pattani (əyalət)
Pattani(tay ปัตตานี) — Tailandın cənubunda əyalət. Yala, Narathivat,Sonqkhla əyalətləri ilə qonşudur.Malay yarımadasında yerləşir. Şimalda Siam körfəzinə birləşir.
Pattani—Tailandın 4 əyalətindən biridir. Əhalisi əsasən müsəlman malaylardan ibarətdir.
Qroninqen (əyalət)
Xroninqen — Niderlandın əyalətlərindən biri. Ölkənin ən quzeyində yerləşən əyalətin paytaxtı Xroninqen şəhəridir.
Raquza (əyalət)
Raquza (it. Provincia di Ragusa, sic. Pruvincia di Rausa) — İtaliyanın inzibati bölgüsündə, Siciliya muxtar regionuna aid əyalətdir. Sirakuza əyalətinin inzibati mərkəzi Raquza şəhəridir.
Əyalətin sahəsi 1.614,02 km²olub, şimalda Kataniya əyaləti, şərqdə Sirakuza, qərbdə Kaltanissetta əyaləti və cənubda isə Aralıq dənizi suları ilə əhatələnmişdir. Əyalət 1927-ci ildə təsis edilmişdir.
Sirakuza (əyalət)
Sirakuza (it. Provincia di Siracusa, sic. Pruvincia di Sarausa) — İtaliyanın inzibati bılgüsündə, Siciliya muxtar regionuna aid əyalətdir. Sirakuza əyalətinin inzibati mərkəzi Sirakuza şəhəridir.
Sirakuza əyaləti Siciliya adasının cənub-şərqində İon dənizinin sahilləri boyunca yerləşmişdir. Əyalətin kontinental hissəsini İbley dağları tutur. Ən yüksək nöqtəsi Monte-Lauro zirvəsi olub, dəniz səviyyəsindən 986 m hündürlükdə qərar tutmuşdur.
Əyalətin sahəsi 2109 km²olub, Siciliya adasının 8,2 %-ni təşkil edir. Əyalət şimalda Kataniya əyaləti, qərbdə Raquza əyaləti və şərqdə isə İon dənizi suları ilə əhatələnmişdir.
Əyalətin şimal hissəsi Siciliyada ən iri şay sayılan Simento çayı vadisinə aiddir.
Viktoriya (əyalət)
Viktoriya – Avstraliyanın cənub-şərqində yerləşən əyalət. Viktoriya Avstraliyanın ən kiçik əyaləti olmasına baxmayaraq, ən çox əhalinin yaşadığı əyalətdir. Viktoriyanın əsası 1800-cü illərdə qoyulmuşdur. Kəndlilər bu ərazidə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olurdular. Əyalətdə qızılın kəşf olunması, qızıl həyəcanına səbəb olmuş və Viktoriyanın əhalisi sürətlə artmağa başlamışdır. 2005-ci ilə olan məlumata görə Viktoriya əyalətində 5 milyon nəfər yaşayır. Əyalətin mərkəzi olan Melburn şəhərində Viktoriya əhalisinin 70% yaşayır. Melburn Avstraliyanın ən böyük və ən inkişaf etmiş bir neçə şəhərindən biridr.
Xroninqen (əyalət)
Xroninqen — Niderlandın əyalətlərindən biri. Ölkənin ən quzeyində yerləşən əyalətin paytaxtı Xroninqen şəhəridir.
Ştiriya (əyalət)
Ştiriya — Avstriyanın federal əyaləti. Ştiriyanın inzibati mərkəzi Qrasdır.
Ştiriya Avstriyanın Sloveniya ilə həmsərhəd olan federal əyalətidir və o, orta əsr qalalarının çoxluğuna və "Göllər şəhəri"Zaltskammerguta görə məşhurdur. Antik qalalar və monastrlar əyalətin ərazisi boyu səpələnmişdir. Burada got kilsəsi ilə ən böyük barokko qəsri Rigersburg, cəngavər zalı və orta əsr silahlarının kolleksiyası , Renesans dövrü qalası Herbershtajn (XIII–XVII əsrlər) Siah-yaraq müzeyi və ailə portretləri zalı;ziyarət kilsəsi Mariatsell(1157) , gümüş mehrablı kiçik kilsə (1727) və XIII əsrin möcüzəvi heykəli Nojburg-an-der-Mjurtsdakı keçmiş Sistersian abbatlığı , Foreydəki Avqust monastrı (11630) Reyndə ən qədim Avstriya Sisterian monastrı (1129), və ya Gessdəki Benedikt monastrı (1000) və digər tarixi və memarlıq abidələri vardır.
Lleida (əyalət)
Lleida əyaləti və ya Lérida əyaləti (katalanca: Lleida) İspaniyanın Kataloniya muxtar vilayətində yerləşən bir əyalətdir. Əyalətin mərkəzi isə əyalətə adını vermiş olan Lérida şəhəridir.
Barisal (əyalət, Banqladeş)
Barisal (Benqal dilində: বরিশাল বিভাগ) — Banqladeşin cənubunda əyalət. 1797-ci ildə təşkil olunmuşdur. Əvvəlki adı Bakercanci, ölkənin inzibati ərazisinə daxil olan 8 əyalətdən biridir. İnzibati mərkəzi — ölkənin şimalındakı Dəkkə şəhəri ilə cənub-şərqində yerləşən Çittaqonq şəhərini əlaqələndirən avtomobil yolunun üzərində yerləşən Barisal şəhəridir. Son onilliklərdə yeni körpülərin tikilməsi hesabına yol kommunikasiyası xeyli yaxşılaşmışdır.
== Səciyyəvi cəhətləri ==
Əyalətin sahəsi — 13 225,2 km²-dir. 2001-ci il siyahıya alınmasına görə əyalətin əhalisinin sayı 8 325 666 nəfərdir. Yaşlı əhalinin savadlılıq səviyyəsi 35,25 faizdir, bu isə Banqladeş üzrə orta səviyyədən (43,1%) aşağıdır. Ölkə əhalisinin 50,67 faizini kişilər, 49,33 faizini qadınlar təşkil edirlər. Əhalinin dini tərkibi: müsəlmanlar — 88,06 %, induizm dininə və digər dinlərə sitayiş edənlər — 11,94 %,
== İnzibati ərazi bölgüsü ==
Barisal əyaləti 6 dairədən ibarətdir.
Ərdəbil Əyalət Liqası
Ərdəbil Əyalət Liqası — Ərdəbil ostanının futbol liqası.
İran milli futbol liqalarından biridir. Ərdəbil ostanındakı futbol klubları iştirak edir. İran futbol piramidasında III Diviziyondan sonrakı V səviyyəli liqadır. Viziyon Asiya proqramının bir hissəsidir.
Əyalət (inzibati vahid)
Əyalət, əsasən qubernatorlar tərəfindən idarə olunan və bəzi idarəetmə muxtariyyətləri olan böyük bir idarəetmə vahididir.
Əyalət sözünün mənşəyi ərəbcə "wly" kökündən gələn yazılı nümunəsi olmayan *iyālat يالة "idarəetmə, idarə" sözündən yaranmışdır. Əyalət; Osmanlı dövlətinin əyalət təşkilatında bəylərbəyinin başçılıq etdiyi ən böyük inzibati vahid idi.
ABŞ, Avstriya və Avstraliya kimi federal ölkələri təşkil edən əsas inzibati vahidlərə Azərbaycan dilində əyalətlər deyilir.
Bəzi federativ dövlət strukturlarında əyalətlərin öz muxtar hökumətləri var. Dövlətlərin konstitusiya quruluşlarından asılı olaraq xalq tərəfindən seçilən baş nazirlər/qubernatorlar və ya mərkəzi hökumətin təyin etdiyi qubernatorlar bu hökumətlərin başında durur.
Məsələn, ABŞ ştatlarının qubernatorları xalq tərəfindən seçilir. Avstraliya əyalətlərinin qubernatorlarını mərkəzi hökumət təyin edir. Almaniya Federativ Respublikası əyalətlərinin baş nazirləri isə seçki yolu ilə hakimiyyətə gətirilirlər.
Əyalət sistemi əsrlər boyu Osmanlı imperiyasının əsas dövlət quruluşu olaraq istifadə edilmişdir.
Yeddi Birləşmiş Əyalət Respublikası
Yeddi Birləşmiş Əyalət Respublikası (rəsmi tam adı: Yeddi Birləşmiş Aşağı Əyalətlər Respublikası, nid. Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden) — XVI əsrdə baş vermiş Niderland burjua inqilabından sonra yaranmış və 1581–1795-ci illərdə Avropada mövcud olmuş dövlət. Respublikanın ərazisi müasir Niderland Krallığının ərazisindən bir qədər kiçik olmuşdur.
Respublika Baş Ştatlar tərəfindən idarə edilən yeddi əyalətin (Hollandiya, Zelandiya, Utrext, Qroninqen, Qeldern, Overeyssel, Friziya) və Baş Yerin konfederasiyası olmuşdur.
Dərbənd əyaləti
Dərbənd əyaləti — Osmanlı İmperiyası tərkibində Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Dərbənd şəhəri idi.
== Dərbənd əyaləti (1578-1607) ==
Dərbənd əyaləti isə 8 sancaqlığa bölünmüşdü: Dəmirqapı (Sancaq paşa), Şabran (Şaburan), Axtı, Quba, Müskür, Kürə, Çirak, Rustov sancaqlıqları.
Gilan əyaləti
Gilan — İranın şimal-qərbində ostan.
== Tarix ==
1920-ci ildə İranın mərkəzi hökumətindən və Rusiyanın müdaxiləsindən narazı qalan gilək sərkərdəsi Mirzə Kiçik xan Gilanın və Gilək xalqının müstəqilliyi üçün çalışaraq Yaxın Şərqdə ilk sosialist respublikası olan Gilan Respublikasını qurdu.
== Ərazi ==
Ostan Xəzər dənizinin qərbində yerləşir. Gilan ostanının ərazisi 14.106 km² (İSM-nə görə 14.042 km²)-dir.
== Əhali ==
Əhalisi 2006-cı il siyahıya almasına əsasən 669,221 ailədə 2.381.063 nəfərdir.
=== Milli tərkib ===
Ostan əhalisinin çoxluğu giləklərdən ibarətdir. Geridə qalan əhalini Azərbaycan türkləri (qeyri-rəsmi qaynaqlara görə əhalinin 1/3-ni) , talışlar, tatlar, kürdlər, türkmənlər, yunanlar, ermənilər, farslar, yəhudilər, Hind-Avropa dil ailəsinə aid olan bir neçə köçəri kiçik etnik qrup (Sasani , Ağacani və sairə) və qaraçılar təşkil etməkdədir. Giləklər, Azərbaycan türkləri, talışlar, tatlar və kürdlər etnik ərazi areallarına malikdirlər, yəni kompakt halda həm kəndlərdə həm də şəhərlərdə məskunlaşmışdırlar. Farslar, yunanlar, türkmənlər, ermənilər və yəhudilər dağılmış şəkildə yalnız şəhərlərdə yaşamaqdadırlar.
Giləklər: Gilan ostanında ən böyük etnik qrup giləklərdir.
Gürcüstan əyaləti
Çıldır əyaləti — veya Çıldır Beylerbeyliği (Osmanlıca: ایالت چلدر , "Eyalet-i Çıldır") Osmanlı İmperiyası tərkibində Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. Adı Çıldır gölüündəndir.
1574 ci ildə Çıldır əyalətinin bölgüsü.
1. Ahısqa sancağı
2. Axalkələk sancağı
3. Çıldır sancağı
4. Posho sancağı
5. Bedre sancağı
6. Penek sancağı
7.
Gəncə-Qarabağ əyaləti
Gəncə-Qarabağ əyaləti — (Vilâyet-i Gence Karabağ) Osmanlı İmperiyası tərkibində Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Gəncə şəhəri idi.
== Gəncə-Qarabağ əyaləti (1588-1606) ==
1593-cü il tarixli icmal dəftəri qeydlərinə görə Gəncə-Qarabağ əyaləti 7 sancağa bölünürdü. Gəncə sancağı, Bərdə sancağı, Xaçın sancağı, Axıstabad sancağı, Dizaq sancağı, Həkəri sancağı, Vərəndə sancağı. Sancaqlar öz növbəsində nahiyələrə bölünürdü.
== Gəncə-Qarabağ əyaləti bəylərbəyləri ==
Çərkəz Heydər paşa (1588-1590 Oktyabr)
Davud paşa (Oktyabr 1590-1594 Aprel)
Mahmud paşa (Aprel 1594-1596)
Mustafa paşa (1598)
Osman paşa (1596-1600)
Məhəmməd paşa (1606)
== Osmanlılar ikinci Gəncə-Qarabağ əyaləti (1727-1734) ==
Gəncə-Qarabağ əyaləti 8 livaya (sancağa) bölünürdü.
Gəncə livası,
Bərdə livası,
Xılxına livası,
Bərgüşad livası,
Çuləndər livası,
Arazbar livası,
Qarabağ livası,
Bərgüşad livası əvvəl İrəvan əyalətinin tərkibində olmuş sonra isə Gəncə Qarabağ əyalətinə verildi.
Gəncə-Qarabağ əyaləti 1344 kənd və məzradan ibarətdi.
Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri
Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri (türk. Gence-Karabağ eyaletinin Mufassal Defteri) — Osmanlı İmperiyası hakimiyyəti dövründə Gəncə-Qarabağ əyalətində gəlir mənbəələrini müəyyən etmək və vergiləri nizamlı şəkildə toplamaq məqsədilə yaradılmış özündə statistik məlumatları əks etdirən sənəd.
== Haqqında ==
Osmanlı dövlətinin Gəncə-Qarabağ bölgəsini 1725-ci ildə ələ keçirməsindən sonra vergi yığmaq məqsədilə 1727-ci ildə hazırlanan "Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri"ndə Gəncə-Qarabağ əyalətinin kəndlərində nə qədər adamın yaşadığını, onların adı, milli və dini mənsubiyyəti göstərilirdi. Qanunnamə ilə başlayan dəftərdə ərazi-inzibati vahidlərə və onlara tabe olan yaşayış məskənlərinə görə vergi mükəlləfiyyəti daşıyanların adı, atasının adı, ailə vəziyyəti, bəzi hallarda isə, xüsusilə şəhərlilər üçün, peşəsi haqqında məlumat verildikdən sonra əvvəlcə onların əkib-becərdikləri dənli bitkilərdən natural verginin həcmi və ağca ilə dəyəri sonra isə bağ-bostan, arı pətəkləri, işləyən dəyirmanlar, hevyanlar üçün ödənən vergilərin və s. dəyəri yazılırdı.
Hər il əyalətdən illik gəlir barədə verilən məlumatlar dövlət dəftərxanasında yoxlanılır, əgər hər hansı bir səbəbdən çatışmazlıq ortaya çıxardısa, böyük vəzirin sədrliyi ilə iclasları keçirilən Divanın çıxardığı qərara əsasən vəziyyətin yoluna qoyulması haqqında əyalətin bəylərbəyinə "buyuruldu", "hökm" və s. göndərilirdi. Səbəb daha ciddi olduğu təqdirdə, məsələyə sultanın özü müdaxilə edərdi.
=== Texniki məlumat ===
İki nüsxə olan bu dəftərlərdən biri aidiyyəti olduğu əyalətdə, digəri isə İstanbulda, dövlət dəftərxanasında saxlanılırdı. Hal-hazırda yeganə nüsxəsi İstanbulda Başbakanlık Arxivində (№ 903) saxlanılır.
Homs əyaləti
Hüms mühafəzəsi — Suriyanın 14 mühafəzəsindən biri.
== Coğrafiyası ==
Mühafəzənin ərazisi 42.223 km², inzibati mərkəzi Hüms şəhəridir.
== Əhalisi ==
2008-ci ilin yanvarın 1-nə olan rəsmi məlumata əsasən mühafəzənin əhalisi 1.977 milyon nəfərdir .
Hubey əyaləti
Hubey (çin. 湖北) — mərkəzi Çinin şərqindəki əyalət. Vilayətin hakimiyyət orqanı Uhanda yerləşir.
Həbəşistan əyaləti
Həbəşistan əyaləti — Osmanlı imperiyasının Afrika qitəsindəki əyalətlərindən biri.
Kanada əyaləti
Kanada əyaləti, Şimali Amerikada 1841-1867-ci illər arasında mövcud olmuş ingilis müstəmləkəsidir. Təşəkkülü Durham Qrafı Con Lambton tərəfindən 1837-ci il üsyanından sonra hazırlanan Britaniya Şimali Amerikası Problemləri Hesabatındakı tövsiyələrini əks etdirir.
Təsis qanunu 23 iyul 1840-cı ildə Böyük Britaniya parlamenti tərəfindən qəbul edildi və Taxt tərəfindən 1841-ci il 10 fevralda elan edildi. Yuxarı və Aşağı Kanada Koloniyaları, ləğv edilmiş parlamentləri ilə birləşdirildi və parlamentləri bir dam altında yenidən quruldu. 1837 üsyanından sonra Kanadanın birləşməsində iki mühüm amil rol oynadı. Birincisi, Yuxarı Kanada sabit vergi gəlirinin olmaması səbəbindən iflas ərəfəsindəydi və Aşağı Kanadanın mənbələrinə Kanada daxili nəqliyyat marşrutlarının inkişafını maliyyələşdirmək üçün daha çox ehtiyac duyulurdu. İkincisi, birləşmə fransızlara qarşı vacib bir qələbə cəhdi idi, çünki Parlamentlərdə yerlərin sayı bərabər idi, baxmayaraq ki, hər ştatda seçkilər keçirilərkən Aşağı Kanadada əhali daha çox idi. Durham Hesabatı Kanada Birliyi və ya Məsuliyyətli hökumət (Müstəqil Yerli Məclis) adlandırılsa da, bu, yalnız ilk icraat idi. Yeni hökuməti təyin olunmuş bir general qubernator idarə edirdi və o yalnız İngiltərə qarşısında məsuliyyət daşıyırdı.
Kanada əyaləti 1 iyul 1867-ci ildə Ontario və Kvebek olaraq yenidən bölündükdə, yola Kanada Federasiyası olaraq davam etdirilməsi haqqında qəti qərar qəbul edildi.
Kürdüstan əyaləti
Kürdüstan əyaləti (Osmanlıca: ایالت کردستان; Eyâlet-ı Kurdistan) — Osmanlı imperiyasının əyalət. Osmanlı imperiyası kürdlərin məskunlaşdığı coğrafi bölgəyə istinad etmək üçün həmişə "Kürdüstan" ifadəsini işlətsə də, bu termin ilk dəfə coğrafi bölgə deyil, inzibati vahid üçün istifadə edilmişdir.
== Tarix ==
1846–1867-ci illər arasında cəmi 21 il davam etdiyi üçün qısa ömürlü bir əyalət idi. Qurulduqdan bir il sonra Kürdüstan əyalətinin böyük hissələrinin keçmiş hökmdarı, kürd sərkərdəsi Bədir Xan Bəy Eruhdakı qalasında məğlub oldu. Əyalətdə güclü bir kürd hökmdarı yox idi ki, bu da onu nizamsızlaşdırdı və Nəqşibəndi və Qədiriyyə dərviş tariqatlarına mənsub dini şeyxlərin və ya tariqələrin yüksəlməsinə səbəb oldu. 1867-ci ildə ləğv edilərək yerinə Diyarbəkir əyaləti keçdi. Mövcud olduğu müddətdə on iki fərqli qubernator gördü.
Rəcəb Tayyib Ərdoğan 2013-cü ildə Kürdüstan Əyalətinin dirçəlişini təklif edərək, 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasından əvvəl Cənub-Şərqi Anadolunun həmişə Kürdüstan adlandırıldığını iddia edib. Onun Osmanlı İmperiyasının əyalət rəhbərliyinə istinad edən sözləri Ərdoğanın federal sistem tətbiq etmək istəyinin əlamətləri kimi şərh edən bir çoxları tərəfindən tənqid edilib. Ərdoğan türk millətçilərinə meydan oxumaq üçün Osmanlı dövründə Kürdüstan və Lazistan adlı eyaletlərin olduğunu xatırladıb.
Latina əyaləti
Latina (it. Provincia di Latina) — İtaliya da vilayət, Lasio regionun cənubunda yerləşir, Tirren dənizi sahilində.
== Coğrafiya ==
Vilayətin əhəmiyyətli bir hissəsi ən yüksək nöqtəsi Monte Petrella (1533 metr) olan əhəngdaşı təpələri və Aurunci (it. Monti Aurunci) dağları tərəfindən əhatə olunmuşdur. Düz ərazi olan Aqro Pontino (it. Agro Pontino) əvvəl bataqlıqlar oluşmuşdur 20-ci əsrdə əkinçilik üçün qurudulmuşdur. Həm də Tirren dənizində yerləşən Ponsian adaları vilayətə daxildir.
== Şəhərlər ==
Demək olar ki, vilayətin bütün şəhərləri qədim romalılar tərəfindən əsası qoyulmuşdur.
Lori əyaləti
Lori əyaləti — (Vilâyet-i Lori) Osmanlı İmperiyası tərkibində Cənubi Qafqazda inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Lori şəhəri idi.
== Lori əyaləti ==
25 iyul 1590-cü il (22 ramazan 998-cı il) tarixli icmal dəftəri qeydlərinə görə Lori əyaləti Lori, Axtala, Pəmbək, Taşır və Arpalı livalarından ibarət idi.
