сущ.; - тӀа, -тӀе; -тӀер, -тӀера 1) кӀвачин зангни ютурдин агъа кьил сад-садахъ галкӀурзавай жалгъа. Накь Эслидин кьве метни Алаж хьана алукьна, Рекьин юкьвал, вил чуькьвез, Ам ишехьиз ацукьна. Х. Х. Духтур руш. Гацум хьанвай метӀер муьтуьгъ яз амукьдач. Абур чеб чпелай зурзада. М. В. Гьарасатдин майдандал. Адал алай еке жибинар квай куьруь, кьелечӀ пальтони, адакай хкатнавай велюрдин перемни, гардандавай ипекдин яйлухни, нехишяр атӀанвай капрондин гуьлуьтарни, гьатта метӀераллай сумкани - чӀулавбур тир. А. М. Киф атӀайди. 2) кӀвачин гьа чка кӀевдай шалвардин пай. Гьар гьикӀ хьанатӀани, эхирни са юкъуз Гергер Сабираз вичин шалвардин мет акуна. А. Фет. ТӀеквен.... адал алай бушлатдин погонар хьайи чкайрал погонар хуцвайтӀани, метериз ямахар хъиянавай шалвар ( гьамни аскердинди я ) са гьал кумайдалди эвез авунайтӀани, кӀвачераллай хъукъванвай, кухварин кьилер къеце патаз къатаднавай ва михьиз, куьлерилай эгечӀна кухварин кьилел кьван дерин биришри кьунвай, М. В. Гьарасатдин майдандал. Ам зи рикӀел яргъи хилер кьве сеферда къакъажнавай, кьуьнтер акъатай пенжекни мет, хъалчах амачир шалвар алаз исятда хьиз хуьквезва. М. Б. Зун кьенвач.
* мет-кьил гатун гл., ни пис нетижалу кӀвалах хьайила, шел-хвал авун. Къагьриман мет-кьил гатаз, шел-хвал ийиз, гъуьрчезни техфиз, чин кӀаникна ярхар хьана, ясда гьатна. Ф. Кесибдин хва Къагьриман. Къведай рекье за зи мет-кьил гатана. Е. Э. БалкӀан квахьайла. Седефан чанди зуз авунай. Ада вичин мет- кьил гатана. Вучиз лагьайтӀа са шумуд югъ, инлай вилик Бажидин гъуьлни кьенай. З. Э. Муькъвел гелер.
* метӀен кӀвалакӀ сущ. инсан къекъведайла, мет кьвечӀил жезвай чкадал алай элкъвей кӀараб. Са арада Байрама къезилдиз адан метӀен кӀвалакӀда гъил эцяна. Т. Агьмедханов. Зун куь арада.
* мет метӀе акӀурна ацукьун гл., вуж ни вуж чими гьиссер аваз лап мукьув хтана ацукьун. Абур къужахра гьатна. Ахпа мет метӀе акӀурна ацукьай фронтдин юлдашри хейлин кашмекь авуна. З. Э. КУТВ-диз фена.
* мет (метӀер) ягъун гл., ни 1) метӀер чиле атӀумарун, Сулейман веревирдгр Лугьунар я ихьтин бейтер. Гьар атайда ягъиз метӀер, яд хъвадай булах я Къафкъаз. С. С. Къафкъаз. КилигайтӀа, гуьнедин кьуьнтел са кас, мет яна, тфенг туькӀуьрна, акъвазнава. З. Э. Муькъвел гелер, 2) са гьи карда ятӀани жув агъузарун. Гьа кӀ хьайила, за фена мет ядани Надиран вилик?! Зун ханарин несилрикай я! З. Р. Гьажи Давуд. Синоним: метӀерал акъвазун.
* метӀерал акъвазун гл. нин вилик гьуьрметдин ва чӀехивилин, муьтӀуьгъвилин лишан яз са нин ятӀани вилик метӀер чиле акӀурна, адан къуллугъ тамамариз гьазур яз акъвазун. Диде. Адан вилик метӀерал акъваз тавур ишир бажагьат жагъида. А. С. Хуьруьг Тагьир. - Зун Степашкадикайни Хрюшадикай. Абур аквазвачни, гагь сад, гагь муькуьд чи душманрин вилик метӀерал акъвазиз тӀалабзавайди. Н. Шихнабиев. Хъсан хабарар. Синоним: мет ягъун.