Əməliyyat Mənfəətinin Marjası

Əməliyyat marjası, və ya əməliyyat mənfəət marjası (ing. operating income margin, operating profit margin, EBIT margin, return on sales (ROS)) — əməliyyat mənfəətinin xalis satışa nisbətinə bərabər olan satış gəlirinin göstəricilərindən biri. Adətən faizlə ifadə edilir. Əməliyyat marjası = Əməliyyat mənfəəti/Satış həcmi. Əməliyyat mənfəəti adətən EBIT — faiz və vergilərdən əvvəlki mənfəət kimi istifadə olunur, burada amortizasiya və amortizasiya xərcləri də nəzərə alınır (əməliyyat EBIT marjası). Əməliyyat marjasının alternativ göstəricisi xalis mənfəətin gəlirə (satış həcmi) nisbətini göstərən xalis mənfəət üzrə əməliyyat marjasıdır (satışların gəlirliliyi və ya qısaca ROS): Satışlardan Gəlir (ROS) = Xalis Mənfəət/Satış Həcmi = Gəlir - Ümumi Xərclər/Satış Həcmi. ROS müxtəlif ölçülü şirkətlərin və sənayelərin gəlirliliyini müqayisə etmək üçün ən çox istifadə edilən şirkətin gəlirliliyinin ölçüsüdür. Eyni zamanda, ROS hesablanarkən, gəlirin əldə edildiyi vasitələr (investisiya və ya investisiyalar) nəzərə alınmır. Faizlə ifadə edilən əməliyyat marjası birbaşa xərclər nəzərə alındıqdan sonra (EBIT üzrə əməliyyat marjası hesablanarkən) və ya bütün xərclər nəzərə alındıqdan sonra (xalis gəlir üzrə əməliyyat marjası hesablanarkən) hər bir satış dolları üçün əməliyyatlardan nə qədər gəlir əldə edildiyini göstərir.) həmin gəlirlərin yaradılması ilə bağlıdır. Daha yüksək əməliyyat marjası o deməkdir ki, hər bir satış dollarından daha çoxu mənfəət olaraq qalır.

Əməliyyat təhlili (ing. cost-volume-profit analysis) və idarəetmə uçotunda əhatəyə töhfə satış (ing. contribution margin) vahidi üzrə marjinal mənfəəti xarakterizə edir. Göstərici müxtəlif hesablamalarda faydalıdır və əməliyyat leverecinin ölçüsü kimi istifadə edilə bilər (ing. operating leverage). Bir qayda olaraq, göstəricinin aşağı dəyərləri əmək tutumlu sektorlarda, yüksək dəyərlər isə kapital tutumlu sahələrdə xarakterikdir. Marjinal mənfəət əməliyyat təhlilində istifadə olunur, burada xalis gəlirin hesablanmasını sadələşdirməyə imkan verir və xüsusilə zərərsizlik nöqtəsi. Marjinal mənfəətin hesablanması menecerə planlaşdırılmış mənfəəti əldə etmək üçün zəruri olan zərər nöqtəsini və satış həcmini qiymətləndirməyə imkan verir, bunun əsasında məhsul çeşidini genişləndirmək və ya azaltmaq barədə daha məlumatlı qərar qəbul etmək olar. məhsul və ya xidmətin qiymətinin müəyyən edilməsi, habelə sistemin optimal təşkili haqqında.məsuliyyətə görə komissiya ödənişləri və mükafatlar (əmək haqqı). Mənfəət marjasının təhlili əməliyyat leverajının qiymətləndirilməsidir, yəni satış artımının mənfəət artımına necə səbəb olduğunun qiymətləndirilməsidir.

Hərbi əməliyyat — silahlı qüvvələrin bir və ya bir neçə növünün endirdiyi zərbə və keçirdiyi döyüşlərin məcmusu. Quru, dəniz, hava. hava-desant, hücum və müdafiə, strateji, cəbhə (ordular qrupu), ordu-donanma əməliyyatları olur.

Məntiqdə məntiqi əməliyyatlara hərəkət deyilir, bunun nəticəsində mövcud olanlardan istifadə edərək yeni anlayışlar yaranır. Dar mənada məntiqi əməliyyat anlayışı riyazi məntiq və proqramlaşdırmada istifadə olunur. Anlayışlarla məntiqi əməliyyatlar — nəticəsi anlayışların tərkibində və ya həcmində dəyişiklik, habelə yeni konsepsiyaların formalaşması ilə nəticələnən belə zehni hərəkətlər. İlk növbədə konsepsiyaların dəyişməsi ilə əlaqəli olan əməliyyatlar daxildir: inkar; məhdudiyyət; ümumiləşdirmə; İlk növbədə anlayışların əhatə dairəsinə aid olan əməliyyatlar daxildir: məntiqi üstəgəlmə; məntiqi vurma; məntiqi çıxma. Bu əməliyyatlar dəst nəzəriyyəsini istifadə edərək riyazi olaraq yazıla bilər. Riyazi məntiqə keçid mülahizələr anlayışı və mürəkkəb mülahizələr əldə etmək üçün onların üzərində əməliyyatlar qurulması ilə əlaqələndirilir. Məntiqi bir əməliyyat (məntiqi bir operator, məntiqi bir bağlayıcı, təklif bağlayıcı) daha sadə olanları birləşdirərək yeni ifadələr tərtib etməyə imkan verən ifadələr üzərində işdir. Əsas olanlar ümumiyyətlə birləşmə ( ∧ {\displaystyle \land } və ya &), dizyunksiya ( ∨ {\displaystyle \lor } ), implikasiya ( → {\displaystyle \to } ), inkar ( ¬ {\displaystyle \neg } ). Klassik məntiq mənasında, məntiq cəbri ilə məntiqi bağlayıcıları müəyyən etmək olar. Asinxron ardıcıl məntiq bir əmri əməliyyatı şəklində bir məntiqi-dinamik bir bağlayıcı təyin edir ( ∠ {\displaystyle \angle } ).

"Qartal" əməliyyatı — 29 avqust-6 sentyabr 2008-ci il tarixində Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən Qusar rayonu ərazisində qanunsuz fəaliyyət göstərən ekstremist "Meşə Qardaşları" təşkilatına qarşı keçirilən əməliyyat Avqustun 25-də hüquq-mühafizə orqanlarına Mollaçiyevin başçılıq etdiyi 4 nəfərdən ibarət silahlı dəstənin qanunsuz yolla Azərbaycana keçdiyi barədə məlumat daxil oldu. Məlumatdan sonra Daxili Qoşunlar, Sərhəd Qoşunlarının bölmələri və MTN qanunsuz fəaliyyət göstərən "Meşə qardaşları" təşkilatının üzvlərinin zərərsizləşdirilməsi üçün birgə əməliyyat keçirdi. Sonradan onların Qusarın Həzrə kəndi və Avaran kəndləri yaxınlığında meşə massivində gizləndikləri məlum oldu. Əməliyyat zamanı Daxili Qoşunlarla dəstə üzvləri arasında silahlı insident baş verdi və Daxili Qoşunların əsgəri Əli Yolçuyev həlak oldu. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin rəsmi məlumatına görə, Mollaçiyev və Samir Mehdiyev "Meşə qardaşları" adlı silahlı birləşmənin fəaliyyətini bərpa etməyi, respublikanın şimal rayonlarında qanunsuz hərbi birləşmələr yaratmağı və ümumən Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin pozulmasına yönəlmiş terrorçuluq əməlləri törətməyi planlaşdırmışdılar. MTN tərəfindən bu cinayətkar niyyətlərin qabaqlanması üçün xüsusi əməliyyat hazırlanaraq həyata keçirilmiş və görülən təxirəsalınmaz tədbirlər nəticəsində 13 nəfər yaxalanaraq təqsirləndirilən şəxs qismində cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub və barələrində həbs-qətimkan tədbiri seçilmişdir. Əməliyyat zamanı terrorçu qruplaşmanın 3 üzvü – Telman Abdullayev (Həmzət), Ramil Əsədullayev və Gülşad Əlixanov zərərsizləşdirilmişdir. Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin Dağıstan bölməsinin əməkdaşlarının keçirdiyi xüsusi əməliyyat zamanı "Dağıstan əmiri" adlandıran, "Meşə qardaşları" terror təşkilatının lideri İlqar Mollaçiyev öldürülmüşdür.

Əməliyyat — çoxluğun (arqumentlərin) bir və ya daha çox elementini başqa bir elementə (qiymətə) təyin edən bir Xəritəçəkmə. "Əməliyyat" termini ümumiyyətlə tədqiqat üçün maraq xüsusiyyətlərinə malik olan bir dəstin özünə aid bəzi uyğunlaşmalarına tətbiq olunan "operator" ifadəsindən fərqli olaraq hesab və ya məntiqi əməliyyatlara tətbiq olunur. Əməliyyat f {\displaystyle f} — tərif sahəsi bir neçə dəstin birbaşa hasili olan bir xəritəçəkmədir. Riyazi olaraq, əməliyyat f : D ⊆ A × A × ⋯ × A ⏟ n → B {\displaystyle f\colon D\subseteq \underbrace {A\times A\times \cdots \times A} _{n}\to B} ( B {\displaystyle B} və A {\displaystyle A} eyni ola bilər).

Əməliyyat araşdırması (ƏA, ing. operations research — OR, həmçinin ing. management science — idarəetmə elmi və ya ing. decision science — qərarlar haqqında elm) — insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində riyazi modelləşdirmə, statistik modelləşdirmə və müxtəlif evristik yanaşmalara əsaslanan optimal həllərin tapılması metodlarının inkişafı və tətbiqi ilə məşğul olan bir intizam. Bəzən ad riyazi əməliyyatlar tədqiqatı üçün istifadə olunur. Əməliyyatlar Tədqiqatı, məqsədyönlü insan fəaliyyətinin bütün sahələrində qərarları məlumatlandırmaq üçün riyazi, kəmiyyət metodlarının tətbiqidir. Əməliyyat araşdırması qərarları əsaslandırmaq üçün bu və ya digər riyazi aparatdan istifadə edildikdə başlayır. 1915-ci ildə Voenny Sbornik jurnalı tərəfindən nəşr olunan "Döyüşən Tərəflərin sayının itkilərinə təsiri" məqaləsində Hərbi Topoqraflar Korpusunun general-mayoru M.P.Osipov qlobal silahlı qarşıdurmanın riyazi modelini təsvir edərkən hərbi işlərdə təsvir edərkən müharibə edən tərəflərin zamanla azalması və əməliyyatların riyazi nəzəriyyəsinə daxil edilməsi, İngilis riyaziyyatçısı Frederik Uilyam Lançesterdən bir il qabaq. İkinci Dünya Müharibəsi dövründə əməliyyat tədqiqatları hərbi əməliyyatların planlaşdırılması üçün geniş istifadə edilmişdir. Məsələn, Əməliyyat Tədqiqatı Mütəxəssisləri Birləşmiş Krallıqda yerləşən Amerika Birləşmiş Ştatları Bombardıman Komandanlığı üçün çalışdılar.

Əməliyyat riski qüsurlu və ya uğursuz prosedurlar, qaydalar, texnologiyalar və ya biznesin düzgün işləməsinə mane olan hadisələr səbəbindən itkilərin baş vermə ehtimalına aiddir. Əməliyyat riski, işçilər tərəfindən edilən səhvlər, fırıldaqçılıq kimi cinayət əməlləri və fiziki hadisələr kimi amillərlə tətiklənə bilər. Əməliyyat riskinin idarə edilməsi prosesi əməliyyat riskinin idarə edilməsi kimi tanınır. Avropa Ödəniş qabiliyyəti II Direktivi ilə müəyyən edilmiş və Bazel II qaydalarına əsaslanan əməliyyat riski şirkət daxilində səhv gedən şeylər (proseslər, insanlar, sistemlər kimi) və ya gözləniləndən fərqli olan xarici hadisələr səbəbindən itki şansıdır. Əməliyyat riskinin həcmi genişdir və fırıldaqçılıq, təhlükəsizlik, məxfiliyin qorunması, hüquqi narahatlıqlar, fiziki pozuntular (infrastrukturun dayandırılması kimi) və ətraf mühit təhlükələri kimi əlavə risk kateqoriyalarını əhatə edə bilər. Eyni şəkildə, əməliyyat riskləri müştəri məmnuniyyətinə, nüfuzuna, səhmdar dəyərinə təsir edərək və eyni zamanda biznes qeyri-müəyyənliyini gücləndirərək geniş təsirlərə malik ola bilər. Bazel I-də əməliyyat riski mənfi şəkildə müəyyən edilmişdir: o, bazar riski və ya kredit riski kateqoriyalarına aid olmayan bütün riskləri əhatə edirdi. Buna görə də bəzi banklar əməliyyat riski terminini qeyri-maliyyə riskləri ilə sinonim kimi istifadə edirlər. 2014-cü ilin oktyabr ayında Bank Nəzarəti üzrə Bazel Komitəsi əməliyyat riski kapitalı üçün çərçivəni yenidən nəzərdən keçirmək təklifini irəli sürdü. Bu təklif mövcud əsas göstərici yanaşmasını və əməliyyat risk kapitalının hesablanması üçün standartlaşdırılmış yanaşmanı əvəz etmək üçün nəzərdə tutulmuş yeni standartlaşdırılmış yanaşma təqdim etdi.

Əməliyyat sistemi (ing. Operation System (OS)) – hesablama prosesini həyata keçirən texniki vasitələlərin idarə olunmasını təmin edən proqramlar toplusundan ibarətdir. Ümumi təyinatlı əməliyyat sistemi - (ing. GPOS (general purpose operating system), rus. операционная система общего назначения) – gerçək zamanlı əməliyyat sistemlərindən fərqli system. Belə əməliyyat sistemləri kompüterin resurslarının paylanması ilə məşğul olur və istifadəçilərə tətbiqi proqramlarla işləməyə imkan verən inkişaf etmiş qrafik interfeysə malikdir. Kompüter işə salındıqda əməliyyat sistemi başqa proqramlara nəzərən ilkin olaraq əməli yaddaş qurğusuna yüklənir və o digər proqramların işləməsi üçün mühit yaradır. Əməliyyat sistemi eyni zamanda kompüterlərdə çoxməsələli (yaddaşın və həll vaxtının bölünməsi, qırılmaların təşkili və s.) iş rejiminin təşkilini təmin edir. Əməliyyat sistemi kompüter avadanlığının istifadəsini (avadanlıqların idarə etməsini, informasiyanın daxil edilməsini və çıxardılmasını, sənədlərin redaktəsini, başqa proqramların istifadəsini/idarə edilməsini və s.) mümkün edən proqramdır. Əməliyyat sistemi ən öncə kompüterin sabit yaddaşından əməli yaddaşa köçürülür və bütün başqa proqramlar həmin əməliyyat sistemi altında çalışır.

Əməliyyat sistemi (ing. Operation System (OS)) – hesablama prosesini həyata keçirən texniki vasitələlərin idarə olunmasını təmin edən proqramlar toplusundan ibarətdir. Ümumi təyinatlı əməliyyat sistemi - (ing. GPOS (general purpose operating system), rus. операционная система общего назначения) – gerçək zamanlı əməliyyat sistemlərindən fərqli system. Belə əməliyyat sistemləri kompüterin resurslarının paylanması ilə məşğul olur və istifadəçilərə tətbiqi proqramlarla işləməyə imkan verən inkişaf etmiş qrafik interfeysə malikdir. Kompüter işə salındıqda əməliyyat sistemi başqa proqramlara nəzərən ilkin olaraq əməli yaddaş qurğusuna yüklənir və o digər proqramların işləməsi üçün mühit yaradır. Əməliyyat sistemi eyni zamanda kompüterlərdə çoxməsələli (yaddaşın və həll vaxtının bölünməsi, qırılmaların təşkili və s.) iş rejiminin təşkilini təmin edir. Əməliyyat sistemi kompüter avadanlığının istifadəsini (avadanlıqların idarə etməsini, informasiyanın daxil edilməsini və çıxardılmasını, sənədlərin redaktəsini, başqa proqramların istifadəsini/idarə edilməsini və s.) mümkün edən proqramdır. Əməliyyat sistemi ən öncə kompüterin sabit yaddaşından əməli yaddaşa köçürülür və bütün başqa proqramlar həmin əməliyyat sistemi altında çalışır.

Qara əməliyyat — dövlət qurumu, hərbi hissə və ya hərbiləşdirilmiş təşkilat tərəfindən həyata keçirilən məxfiəməliyyat. Bura özəl şirkətlər və ya qruplar tərəfindən fəaliyyətlər də daxil ola bilər. Qara əməliyyatın əsas xüsusiyyətləri onun gizli olması və onu həyata keçirən təşkilata aid edilməməsidir. Bu fəaliyyətin tək halı qara çanta əməliyyatı da adlanır. Bu termin ilk növbədə insan kəşfiyyatı əməliyyatları üçün məlumat əldə etmək məqsədilə strukturlara məxfi girişlər üçün istifadə olunur. Belə əməliyyatların FTB, MKİ, DTK, Mossad, MI6, MI5, FTX və digər ölkələrin kəşfiyyat xidmətləri tərəfindən həyata keçirildiyi məlumdur. Qara əməliyyat ilə sadəcə məxfi olan əməliyyat arasındakı əsas fərq ondan ibarətdir ki, qara əməliyyat onun arxasında kimin dayandığını gizlətmək və ya başqa bir qurumun məsuliyyət daşıdığını göstərmək məqsədini daşıyır. "Qara" burada məxfi və ya gizli olan hər hansı dövlət fəaliyyəti üçün ümumi termin kimi istifadə edilə bilər. Məsələn, Birləşmiş Ştatlarda hərbi və kəşfiyyat agentliklərinin bəzi fəaliyyətləri məxfi "qara büdcə" hesabına maliyyələşdirilir, onun təfərrüatları, bəzən hətta ümumi məbləği ictimaiyyətdən və konqresin əksər nəzarətindən gizlədilir.

Əməliyyat büdcəsi (ing. operating budget) — növbəti əməliyyat dövrü üçün gəlir və xərcləri, o cümlədən satış, istehsal və əməliyyat xərclərini proqnozlaşdıran büdcə. Professor Entoni Atkinsona görə, əməliyyat büdcəsi satış, istehsal və əməliyyat xərcləri ilə bağlı proqnozlar daxil olmaqla, növbəti əməliyyat dövrü üçün gəlir və xərcləri proqnozlaşdıran sənəddir. Əməliyyat büdcəsi aşağıdakılardan ibarətdir:. Funksional büdcələr: satış büdcəsi; kapital büdcəsi; istehsal planı; qaimə büdcəsi; materialların satınalınması büdcəsi; hazır məhsul ehtiyatlarının hərəkəti planı; əmək haqqı fondunun büdcəsi və kadrların işə qəbulu və təlimi xərcləri; səyahət büdcəsi idarəetmə xərcləri üçün büdcə; biznes xərcləri büdcəsi. İnvestisiya büdcələri: bazara yeni məhsulların çıxarılması üçün büdcə; yeni filial və ya bölmənin yaradılması üçün büdcə; yeni avadanlıqların tətbiqi üzrə investisiya layihəsi; yeni obyektlərin tikintisi üçün smeta. CFD büdcələri: marketinq şöbəsinin büdcəsi logistika şöbəsinin büdcəsi; istehsal şöbəsinin büdcəsi; filial və şöbələrin büdcələri.

Əməliyyat mənfəəti — müəssisənin əsas (adi) fəaliyyətdən əldə etdiyi mənfəət, xalis gəlir (gəlir minus dolayı vergilər) ilə adi fəaliyyət üzrə xərclər (sonuncuya birbaşa və əməliyyat xərcləri daxildir) və ya ümumi mənfəətlə əməliyyat xərcləri arasındakı fərqə bərabərdir. Çox vaxt əməliyyat gəliri oxşar, lakin ümumiyyətlə desək, bir qədər fərqli göstərici ilə müəyyən edilir — faiz və vergilərdən əvvəl mənfəət (ing. EBIT, earnings before interest and taxes). Göstəricilərin eyni təbiətinə baxmayaraq (əməliyyat mənfəəti də vergi və faizlərdən əvvəlki mənfəətdir), fərq ondan ibarətdir ki, adi (əməliyyat) fəaliyyətlə əlaqəli olmayan gəlir və xərclər - qeyri-əməliyyat mənfəəti faktiki olaraq göstəricidə faiz və vergilərdən əvvəl mənfəət iştirak edir. EBIT-i hesablamaq üçün gəlirlərdən xərclər (məsələn, satılan malların dəyəri, satış və inzibati xərclər) çıxılır. Sonradan xalis gəlir nəticədən faizləri və vergiləri çıxmaqla əldə edilir.

Əməliyyat uçotu ― mühasibat, statistik və vergi uçotu ilə yanaşı təsərrüfat uçotunun dörd sahəsindən biri. Xarici ədəbiyyatda o, ənənəvi olaraq əməliyyatların təhlili funksiyasına (xərc uçotu və məsuliyyət mərkəzlərindən fərqli olaraq) uyğun gələn idarəetmə uçotunun bölmələrindən biri kimi qəbul edilir. Əməliyyat uçotu cari idarəetmə məqsədləri üçün həm dəyər baxımından, həm də fiziki cəhətdən ölçülən bir təşkilatın iqtisadi həyatının ayrı-ayrı faktlarına nəzarət və nəzarət sistemi kimi istifadə olunur. Əməliyyat uçotu müəssisənin gündəlik cari idarə edilməsi və idarə edilməsi üçün istifadə olunur və təsərrüfat fəaliyyətinin ayrı-ayrı faktları haqqında məlumat verir. Orta əsrlərə qədər cari əməliyyat uçotu məlum deyil. Qədim dövrlərdə sövdələşmə nəticəsində tacirin mülkiyyətinə keçən inventar əşyalarının inventarının yenidən hesablanması adi hal idi. Bu ənənə Yaxın Şərqdə 8000-5000 il əvvəl istifadə edilən token uçotu sistemi çərçivəsində yaxşı izlənilir . Orta əsrlərin sonlarında İtaliya respublikalarının mühasibat işi, köhnə italyan formasına uyğun olaraq, ikili yazıdan istifadəyə əsaslanaraq, artıq mühasibdən iqtisadi həyatın çoxlu faktlarını nəzərə almağı tələb edirdi. Əməliyyat uçotunu inventar uçotundan ayırmaq üçün şərtlər yalnız XX əsrin əvvəllərində istehsalda texnoloji proseslərin mürəkkəbləşdiyi anda inkişaf etdi. standart məsrəf uçotunun, maya dəyərinin hesablanmasının sürətli inkişafına və nəticədə idarəetmə uçotunun yaranmasına səbəb oldu.

Android ― smartfonlar, planşetlər, kompüterlər, Elektron kitablar, Televizorlar, Google Glass və digər cihazlar üçün nəzərdə tutulmuş, Linux nüvəli açıq qaynaq kodlu əməliyyat sistemidir. Gələcəkdə avtomobillərin də dəstəklənməsi planlaşdırılır. Əvvəcə Android İnc. Şirkəti tərəfindən inkişaf etdirilib, daha sonralar Google tərəfindən alınmışdır. Google-un bu təşəbbüsü Open Handset Alliance-nın yaranmasına səbəb olmuşdur, hansı ki hal-hazırda platformanın sonrakı inkişafıyla məşğuldur. Android, cihazların funksionallığını artıran proqramlar yazan böyük bir mühəndis(developer) qrupuna sahibdir. Android üçün hal-hazırda 1 milyondan çox proqram vardır. Android əməliyyat sistemi ilə işləyən proqramlar müxtəlif saytlardan yüklənə bilməsiylə yanaşı, Google tərəfindən qurulan Google Play mağazasından da də yüklənə bilir. 2014-cü ilin ikinci yarısında satılan smartfonların 86%-i android əməliyyat sistemi ilə təchiz olunmuşdur.2014-cü il boyunca 1 milyarddan çox android cihaz satılmışdır. == Tarixi == 2005-ci ilin iyulunda Google korporasiyası Android Inc şirkətini aldı.

Fedora Linux — Fedora Project tərəfindən dəstəklənən və Red Hat şirkətinə məxsus, Linux nüvəsi əsasında yaradılmış, RPM əsaslı əməliyyatlar sistemidir. Əvvəllər Fedora Core kimi tanınırdı. Hər 6 aydan bir Fedoranın yeni versiyası buraxılır. Hər versiya isə 13 ay dəstklənir. Linux nüvəsinin yaradıcısı Linus Torvalds 2008-ci ildə Fedora işlətdiyini bildirmişdi. Fedoranın bir neçə buraxılışı var: Workstation, Server, CoreOS, IoT, Cloud Defolt olaraq bütün buraxılışları GNOME masaüstü mühiti ilə gəlir, amma Workstation üçün KDE Plasma, Xfce, Cinnamon, Mate, LXQt, LXDE və başqa mühitlər də var.

Əməliyyat sistemi (ing. Operation System (OS)) – hesablama prosesini həyata keçirən texniki vasitələlərin idarə olunmasını təmin edən proqramlar toplusundan ibarətdir. Ümumi təyinatlı əməliyyat sistemi - (ing. GPOS (general purpose operating system), rus. операционная система общего назначения) – gerçək zamanlı əməliyyat sistemlərindən fərqli system. Belə əməliyyat sistemləri kompüterin resurslarının paylanması ilə məşğul olur və istifadəçilərə tətbiqi proqramlarla işləməyə imkan verən inkişaf etmiş qrafik interfeysə malikdir. Kompüter işə salındıqda əməliyyat sistemi başqa proqramlara nəzərən ilkin olaraq əməli yaddaş qurğusuna yüklənir və o digər proqramların işləməsi üçün mühit yaradır. Əməliyyat sistemi eyni zamanda kompüterlərdə çoxməsələli (yaddaşın və həll vaxtının bölünməsi, qırılmaların təşkili və s.) iş rejiminin təşkilini təmin edir. Əməliyyat sistemi kompüter avadanlığının istifadəsini (avadanlıqların idarə etməsini, informasiyanın daxil edilməsini və çıxardılmasını, sənədlərin redaktəsini, başqa proqramların istifadəsini/idarə edilməsini və s.) mümkün edən proqramdır. Əməliyyat sistemi ən öncə kompüterin sabit yaddaşından əməli yaddaşa köçürülür və bütün başqa proqramlar həmin əməliyyat sistemi altında çalışır.

Linux – (/ˈlɪnəks/ LIN-uks və ya /ˈlaɪnəks/ LYN-uks kimi də tələffüz oluna bilər, azərb. Linuks‎) açıq kodlu, sərbəst paylanan, Unix bənzəri bir əməliyyat sistemidir. GNU GPL lisenziyası ilə əməliyyat sistemi pulsuz paylanıla, dəyişdirilə və istifadə oluna bilər. Linux sözünü ilk dəfə 5 oktyabr 1991-də internetdə yayıımladığı bir mesajda Linus Torvalds tərəfindən işlədilib. Linux Unix bənzəri bir əməliyyat sistemi olmasına baxmayaraq Unix ilə heç bir ortaq kodu yoxdur. Yəni, Linux sıfırdan yaradılıb. Əslində Linux əməliyyat sistemi nüvəsidir. Linux-un əsl adı GNU/Linux-dur. Deyilməsi rahat olduğu üçün hamı GNU/Linux yox, məhz Linux kimi təfəffüz edir. Linux superkompüterlərdə, masaüstü kompüterlərdə, dizüstü kompüterlərdə, ağıllı telefonlarda, planşetlərdə, yeni nəsil televizorlarda və s.

Linux – (/ˈlɪnəks/ LIN-uks və ya /ˈlaɪnəks/ LYN-uks kimi də tələffüz oluna bilər, azərb. Linuks‎) açıq kodlu, sərbəst paylanan, Unix bənzəri bir əməliyyat sistemidir. GNU GPL lisenziyası ilə əməliyyat sistemi pulsuz paylanıla, dəyişdirilə və istifadə oluna bilər. Linux sözünü ilk dəfə 5 oktyabr 1991-də internetdə yayıımladığı bir mesajda Linus Torvalds tərəfindən işlədilib. Linux Unix bənzəri bir əməliyyat sistemi olmasına baxmayaraq Unix ilə heç bir ortaq kodu yoxdur. Yəni, Linux sıfırdan yaradılıb. Əslində Linux əməliyyat sistemi nüvəsidir. Linux-un əsl adı GNU/Linux-dur. Deyilməsi rahat olduğu üçün hamı GNU/Linux yox, məhz Linux kimi təfəffüz edir. Linux superkompüterlərdə, masaüstü kompüterlərdə, dizüstü kompüterlərdə, ağıllı telefonlarda, planşetlərdə, yeni nəsil televizorlarda və s.

Linux əməliyyat sistemləri (və ya distro) — Linux nüvəsini və çox vaxt paket idarəetmə sistemini özündə birləşdirən proqram kolleksiyasından hazırlanmış əməliyyat sistemi. Linux istifadəçiləri əməliyyat sistemini adətən gömülü sistemlərdən (məsələn, OpenWrt) və fərdi kompüterlərdən (məsələn. Linux Mint) tutmuş güclü superkompüterlərə (məsələn, Rocks Cluster Distribution) qədər müxtəlif sistemlər üçün mövcud olan Linux paylanmalarından birini yükləməklə əldə edirlər. Tipik bir Linux paylanması (adətən, dəyişdirilmiş) Linux nüvəsi, başlanğıc sistemi (məsələn, systemd, OpenRC və ya runit), GNU alətləri və kitabxanaları, sənədlər və bir çox başqa proqram təminatından ibarətdir. İstəyə bağlı olaraq, iş masası təcrübəsini təmin etmək üçün (ən çox Mesa 3D qrafika drayverləri) displey serveri, iş masası mühiti, səs serveri və digər əlaqəli proqramlar paylanmaya daxil edilə bilər və ya istifadəçi tərəfindən quraşdırıla bilər. Daxil olan proqram təminatının əksəriyyəti həm kompilyasiya olunmuş binarlar, həm də mənbə kodu formasında təqdim edilən pulsuz və açıq mənbəli proqram təminatıdır və orijinal proqram təminatına dəyişikliklər etməyə imkan verir. Adətən, Linux paylanmalarına istəyə bağlı olaraq bəzi cihaz drayverləri üçün tələb olunan ikili bloklar kimi mənbə kodu şəklində mövcud olmayan bəzi xüsusi proqramlar daxildir. Linux paylanması, həmçinin imkanları bir çox istifadəçinin ehtiyaclarına cavab verəcək şəkildə Linux nüvəsi ilə paketlənmiş tətbiq və yardım proqramlarının (məsələn, müxtəlif GNU alətləri və kitabxanaları) xüsusi çeşidi kimi təsvir edilə bilər. Proqram təminatı əsasən paylanmaya uyğunlaşdırılır və sonra paylanmanın müşayiətçisi tərəfindən proqram paketlərinə birləşdirilir. Proqram paketləri, adətən, verilənlər anbarlarında onlayn olaraq mövcuddur.

"Qara kəmər" əməliyyatı — Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin həyata keçirdiyi əməliyyat. Əməliyyat 2005-ci il martın 10-da həyata keçirilib və 11 mart 2005-ci il tarixdə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi və Baş Prokurorluq uzun müddət ölkədə adam oğurluğu və digər ağır cinayətlər törətmiş kriminal dəstənin ifşa olunması barədə məlumat yayıb. "Qara kəmər" əməliyyatı nəticəsində cinayətkar dəstənin başçısı, DİN-in Cinayət Axtarış Baş İdarəsinin baş əməliyyat müvəkkili, polis polkovnik-leytenantı Hacı Məmmədov və dəstənin üzvləri həbs olunub. "Qara kəmər" əməliyyatı uzun müddət bağlı qalmış bir sıra ağır cinayətlərin açılmasına kömək etdi. Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə mütəşəkkil cinayətkar dəstənin zərərsizləşdirilməsində peşəkarlıq göstərdiklərinə görə MTN-in bir qrup əməkdaşı dövlət təltiflərinə layiq görüldü.

Mac OS (ing. Macintosh Operating System; azərb. Macintosh əməliyyat sistemləri‎) — Apple tərəfindən 1984-cü ildə Macintosh seriyasının davamı üçün yaradılmış əməliyyat sistemi. 1984-cü ildə Apple, orijinal Macintosh Sistem Təminatını çıxartması ilə indi "Klassik" Mac OS olaraq bilinən əməliyyat sistemini debüt etdi. 1996-cı ildə "Mac OS" adı dəyişdirilən sistem 2002-ci ilə qədər hər Macintosh-da əvvəlcədən quraşdırılmış və 1990-cı illərdə qısa müddətə Macintosh klonlarında təklif edilmişdir.

Google Fuchsia — Google tərəfindən hazırlanmış açıq mənbəli, qabiliyyət əsaslı əməliyyat sistemi. Google-un ChromeOS və Android kimi Linux əsaslı əməliyyat sistemlərindən fərqli olaraq, Fuchsia Zircon adlı xüsusi nüvəyə əsaslanır. O, heç bir rəsmi korporativ elan olmadan 2016-cı ilin avqustunda özünə məxsus git anbarı kimi buraxılıb. Bir neçə illik tərtibatdan sonra onun rəsmi məhsulu 2021-ci ildə birinci nəsil Google Nest Hub-da Linux əsaslı Cast OS-ni əvəz etdi. == Etimologiya == Fuchsia adını çəhrayı və bənövşəyi rəngin qarışığı olan fuşya rəngindən (açıq bənövşəyi) almışdır. Bu ad Fuchsia layihəsinin komanda üzvlərinin təsirləndiyi Apple daxilindəki iki əməliyyat sistemi layihəsinə istinad edir: Taligent (kod adı "Pink") və iOS (kod adı "Purple"). Rəngə əsaslanan adlandırma sxemi Apple işçilərinin öz ideyalarını tərtib etmək üçün istifadə etdiyi indeks kartlarının rənglərindən irəli gəlir. Fuşya rənginin adı botanik Leonart Fuksin şərəfinə adlandırılan Fuchsia bitkisindən götürülmüşdür. == Tarixi == 2016-cı ilin avqustunda bəzi media orqanları GitHub-da yayımlanan sirli mənbə kodu anbarı haqqında məlumat verdi və Google-un Fuchsia adlı yeni əməliyyat sistemi hazırladığını bildirdi. Kod haqqında heç bir rəsmi açıqlama verilmədi, lakin kodun analizi onun müxtəlif cihazlarda — avtomobillərdəki məlumat-əyləncə sistemlərində, işıqforlarda, rəqəmsal saatlarda, smartfonlarda, planşetlərdə və kompüterlərdə işləyə bilmə qabiliyyətini ortaya çıxartdı.

Əməliyyat mühitinin təhlili (ing. Data Envelopment Analysis), ümumi abbreviatura — ƏMT (ing. DEA) — mürəkkəb texniki, iqtisadi və sosial sistemlərin fəaliyyətinin müqayisəli təhlili metodologiyası. Bu yanaşma 1970-1980-ci illərdə A. Çarnes, V. Kuper, E. Road, R. Bankerin əsərlərində başlamışdır. Hazırda ƏMT metodologiyası mürəkkəb obyektlərin effektivliyini sadəcə hesablamaq və təhlil etməkdən daha geniş anlayış və imkanları əhatə edir. ƏMT metodologiyası riyazi iqtisadiyyat, sistem təhlili, çox meyarlı optimallaşdırma ilə dərin əlaqəyə malikdir, çoxölçülü iqtisadi məkan qurmağa, orada optimal inkişaf yollarını tapmağa, obyektlərin davranışının ən vacib kəmiyyət və keyfiyyət xüsusiyyətlərini hesablamağa, və müxtəlif vəziyyətləri simulyasiya edin. Farrell M.J. The Measurement of Productive Efficiency. 120 (Journal of the Royal Statistical Society). 1957. 253–281.