Lüğətlərdə axtarış.

Bağça şahmatı — bağça üzərində yerləşdirilmiş lövhə üzərində oynanılan şahmat növüdür. BUrda hündür fiqurlardan istifadə edilir. Məqsəd şahmatın ancaq qapalı məkanlarda oynanılmadığını göstərməkdir. Əsasən məktəblərdə, otellərə və parklarda oynanılır.

Keçid şahmatı ( həmçinin dəli, əcaib, 4 nəfərlik, mübadilə, dəyişmiş və çapraz şahmatı adlanan)- 4 nəfərlə 2 komanda şəklində 2 şahmat lövhəsində oynanan şahmat növüdür. Standart şahmat qaydaları tətbiq edilir lakin, oyunçu komanda yoldaşının qazandığı fiqurları götürərək öz lövhəsində istifadə etmək imkanına malikdir. == Qaydalar == Keçid şahmatı iki oyunda dörd oyunçu tərəfindən oynanan bir şahmat növüdür. Hər bir komanda üzvü digər komandanın bir rəqibinə üzləşir. Partnyorlar bir-birinin yanında otururlar və bir oyunçu qara, ikincisi isə ağdır. Hər bir oyunçu rəqibini standart şahmat oyununda olduğu kimi, aşağıda göstərilən qaydalar istisna olmaqla oynayır. Ehtiyat Fiqurlar Oyunçu fiquru qazandıqdan sonra komanda yoldaşına verir. Partnyoru bu fiquru öz istəyindən asılı olaraq ehtiyatda saxlaya və ya lövhəyə qoya bilər. Qazanılan fiqurlar lövhənin istənilə boş nöqtəsinə qoyula bilər lakin, piayadaların lövhənin 1-ci və sonuncu sırasına qoyulması istisnadır. Sonuncu sıraya çıxmış piyada standart şahmatda olduğu kimi vəzirə çıxmış sayılmır və ehtiyat piyada kimi istifadə olunur.

Lyuis şahmatı — (ing. Lewis Chessmen) Şotlandiyanın Lyuis adasında ixtira olunmuş 78 fiqurlu (8 şah, 8 vəzir, 16 fil, 15 at, 12 top, 19 piyada) bu şahmat növü həm də qədim Roma incəsənətinin nadir nümunələrindəndir. Günümüzə gəlib çatan 67 fiqurlu versiyası Britaniya muzeyində saxlanılır. Bu şahmatdan Harri Potter və Fəlsəfə Daşı filmində də istifadə olunmuşdur.

Əmir Teymurun (1336–1405) hakimiyyəti dövründə İranda bu oyun oynanılıb. Bəzi mənbələr bildirirlər ki, oyunu Teymur özü icad edib, amma bu mütləq şəkildə həqiqətə uyğun deyil. "Teymur şahmatı" ilkin şahmatın böyük lövhədəki versiyası kimi təqdim edilir. == Lövhə == Lövhə 112 xanadan ibarət olur: on bir sətir, on sütün və əlavə iki xana. Bu iki xanadan biri soldan 9-cu sətirdə, digəri isə sağdan ikinci sətirdə yerləşir. Bu iki əlavə xanalar qala adlanır və oyunda mühüm rol oynayır. == Fiqurlar == Hər bir oyunçunun aşağıdakı fiqurları var: şah, vəzir, iki at, iki top, iki fil, iki dəvə, iki hərbi maşın, on bir piyada, general, iki zürafə, iki qarovul. Piyada, öz növbəsində, bir-birindən fərqlənir: kral piyadası, vəzir piyadası, general piyadası və s. var. Həmçinin piyada piyadası da var.

Çin şahmatı (Xiangqi, 象棋) – iki oyunçu üçün strateji lövhə oyunu.. Çindən və etnik çinlilərin icma halında yaşadığı ərazilərdən başqa, çin şahmatı keçmişdə Vyetnamda da məşhur idi. Oyun iki ordu arasındakı döyüşü əks etdirir, məqsəd rəqibin şahını tutmaqdır. Oyun qaydaları qədim Çinin siyasi və sosial həyatına xas ünsürlərə istinadən qurulub. Çin şahmatının fərqli xüsusiyyətləri: generalların (şahların) üzbəüz gəlməsini qadağan edir; top (pao) atlayaraq tutur; lövhə üzərindəki sahə çay və saray adlanır hansi ki, bəzi fiqurların hərəkətini məhdudlaşdırır; və fiqurlar xanaların yerinə zolaqların kəsişməsində yerləşdirilir. == Lövhə == Lövhə 9 sətir və 10 sütundan ibarətdir. Go oyunundakı kimi fiqurlar kəsişmələrdə yerləşdirilir. Şaquli xətlər "fayl", üfüqi xətlər isə "rütbə" adlandırılır. Lövhə birincidən üçüncüyə və səkkizincidən onuncuya mərzkəzlənmiş iki zonadır, hər üç xala üç xal, orta nöqtədə kəsişən və əks küncləri birləşdirən iki dioqonal xətlə ayrılmışdır. Hər bir sahə 宮 kimi tanınır, "saray" və ya "qala" kimi tərcümə olunur.

Fişer Təsadüfü Şahmatı (Fischerandom), yaxud Şahmat960 —19 Yanvar 1996-cı il tarixində Argentinada açıq elan edilən köhnə dünya şahmat çempionu Bobby Fischer tərəfindən ixtira edilmişdir. Standart şahmatdakı kimi eyni lövhə və fiqurla istifadə edilir, lakin fiqurların təsadüfü yerləşdirilməsi açılışları yadda saxlaya bilməyən oyunçular üçün öz yaradıcılığını və qabiliyyətini göstərmək üçün mühüm perspektivdir. 2008-ci ildə FİDE Şahmat qanunlarına Şahmat960nı əlavə etdi. == Quruluşu == Oyundan əvvəl, müəyyən bir tələblərə əsasən, başlanğıc mövqeyi təsadüfi olaraq təyin olunur və qurulur. Qala-qurma üçün müxtəlif mümkün başlanğıc mövqelərindən qalma istisna olmaqla hər şey standart şahmatla eynidir. === Başlanğıc Vəziyyətdəki Tələblər === Ağların fiqurları(piyadalar istisna olmaqla) 2 məhdudiyyətlə ilk sırada yerləşdirilir. Məhdudiyyətlər aşağıdakılardır : Fillər əks rəngli damalarda yerləşdirilməlidir (yəni oyunçunun 2 ədəd ağ fili və ya 2 ədəd qara fili ola bilməz) Şah mütləq Topların arasında yerləşdirilməlidir. Qara fiqurlar da Ağlara güzgü effekti ilə eyni istiqamətdə yerləşdirilir, məsələn Ağların Şahı f1-dədirsə Qaraların Şahı f8-də olmalıdır. === Nə üçün 960? === Hər Fil 4 damadan birində ola bilər; 2 Filin qurulması vacib olduğundan Vəzir isə 6 mümkün damada ola bilər; Nəticədə 2 At növəbə ilə 4 və 5 damada ola bilər; Qala-qurma üçün isə mümkün 3 dama boş qalır.