Lüğətlərdə axtarış.

Vindikasiya — (lat. Vindicatio iddia edirəm, tələb edirəm mənasınadır). Mülkiyyət hüququnun müdafiə edilməsi üsulu. == Məzmunu == Bu üsulla mülkiyyətçi öz əmlakını, ona qanunsuz yiyələnmiş özgə şəxsin sahibliyindən tələb edə bilər. İddianın bu forması hələ Qədim Roma hüququnda formalaşmışdı. Vindikasiya iddiası tələb edilən əmlakın mülkiyyət hüququnun hansı növünə aid olması, hansı növünə aid olması, şəxsin həmin əmlaka vicdanlı, yaxud vicdansız yiyələnməsi, onu əvəzli və ya əvəzsiz əldə etməsi halları nəzərə alınmaqla həll edilir.Vindikasiya iddiası dedikdə, öz əşyası üzərində faktiki sahibliyi itirən mülkiyyətçinin həmin əşyanı naturada özgənin (başqa şəxsin) qanunsuz sahibliyindən geri tələb etməsi başa düşülür. Vindikasiya iddiasının təyinatı və məqsədi mülkiyyətçinin əşya üzərində itirilmiş sahibliyini bərpa etməkdən ibarətdir; o, əşyanın mülkiyyətçiyə qaytarılmasına nail olmaq məqsədinə xidmət edir. Sahiblik çox vaxt əşyadan istifadə və onun barəsində sərəncam vermək səlahiyyətləri ilə bağlı olduğuna görə vindikasiya iddiası eyni zamanda həmin səlahiyyətləri də müdafiə edir. Deməli, vindikasiya iddiası ilə mülkiyyətçinin üçlük (sərəncam, sahiblik, istifadə) səlahiyyətinin hamısı, başqa sözlə desək, onun əşya üzərində mülkiyyət hüququ bütovlükdə müdafiə olunur. Vindikasiyanın məzmununu şeyi eyni cinsli, eyni keyfiyyətli başqa şeylə əvəz etmə deyil, şeyə sahibliyin bərpası tələbi təşkil etdiyindən vindikasiya əlaməti yalnız cinsi əlaməti ilə müəyyən edilən, yaxud natura şəklində qalmamış şeylər (məsələn, mübahisəli tikili yeni sahibi tərəfindən sadəcə təmir edilməyib əsaslı şəkildə yenidən inşa olunubsa) haqqında qaldırıla bilməz.

Abdikasiya (lat. abdicatio) — taxt-tacdan, hökmranlıqdan, ad-sandan, rütbədən könüllü olaraq imtina etmək. Tarixdə bir sıra hallar mövcuddur ki, monarx (imperator, kral) könüllü olaraq səlahiyyətlərini yerə qoyaraq, taxt-tacdan imtina etmiş ya da həmin səlahiyyətlərini qardaşına ya övladına güzəştə gediblər. == Tarixdə == Almaniyada 1848-1849-cu illər inqilabı gedişində I Lüdviq taxt-tacdan oğlu II Maksimiliannın xeyrinə imtina etmişdir. Birinci Holland kralı Napoleonun kiçik qardaşı I Lüdovik Bonapart taxt-tacdan oğlu II Lüdovik Bonapartın xeyrinə imtina etmişdir. V Filipp 1724 cü ildə, melanxoliyadan və sinir pozğunluğundan əziyyət çəkdiyinə görə taxt-tacdan oğlu I Luisin xeyrinə imtina etmişdir. Niderland kralı I Villemin bacarıqsızlığı ucbatından dövlət borclarının artması onu kral kimi gözdən salmış olur və nəticədə 7 oktyabr 1840 cı ildə taxt-tacdan böyük oğluna II Villemin xeyrinə imtina etmiş olur. Rza şah Pəhləvi 1941-ci ilin avqust ayında Sovet və İngils qoşunları İranın ərazisinə yeridildikdən sonra oğlu Məhəmməd Rza Pəhləvinin xeyrinə taxtdan əl çəkməyə məcbur olmuşdur. == Müasir dövrümüzdə == 30 aprel, 1980 cı ildə Niderland kraliçası Yuliana 71 yaşında fərman imzalayaraq, böyük qızı şahzadə Beatriksin xeyrinə taxt-tacdan imtina etmişdir. Bundan 33 il sonra 75 yaşında Beatriks fərman imzalayaraq taxt-tacı böyük oğlu Villem-Aleksandra təhvil vermişdir.

İnduksiya (lat. inductio – vadaredici) ayrı-ayrı faktlardan və ya xüsusi təsadüflərdən ümumi nəticələri çıxarmaqla mühakimə yürütmək üsulu, deduksiyanın əksi; fizikada maqnit sahəsində hərəkət edərkən və ya ətrafında maqnit sahəsi dəyişərkən hər hansı bir naqildə elektrik cərəyanının yaranması; mətndə tək-tək hallarda ümumi nəticəyə gəlmə, məntiqi hökm, faktları ümumiləşdirmək üsulu. Elektromaqnit induksiyası — Maqnit sahəsinin təsirindən elektrik sahəsinin yaranması. Elektrostatik induksiya — Elektrik sahədə yüklərin yerini dəyişməsini təsvir edir. == Ədəbiyyat == Əliquliyev R.. Şükürlü S., Kazımova S. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan terminlər. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.

. Elektrostatik induksiya - xarici elektrik sahəsinin təsirindən cismdə məxsusi elektrostatik sahəsinin yaranma hadisəsidir. Hadisə keçirici cismin daxilində yüklərin yenidən paylanması, həmçinin keçirici olmayan cismlərdə daxili mikrostrukturanın qütbləşməsi ilə şərtlənir. Xarici elektrik sahəsi cismin yaxınlığında elektrik sahəsinin induksiyası sayəsində ciddi təhrif oluna bilər. == Keçiricilərdə elektrostatik induksiya == Xarici elektri sahəsinin təsirindən yüksək elektrik keçiriciliyinə malik metallarda yüklərin yenidən paylanması o vaxta qədər davam edir ki, cismin daxilindəki yüklər xarici elektrik sahəsinin təsirini daha kompensasiya edə bilməsin. Bu zaman keçirici cismin qarşı tərəflərində əks istiqamətdə yükləniş (induksiya olunmuş) yüklər yaranır. Keçiricilərdə elektrostatik induksiya onların yüklənməsi üçün istifadə olunur. Əgər naqil torpaqla əlaqəlndirilsə, və ona əks qiymətdə yüklənmiş cism yaxınlaşsa (toxunmadan), onda elektronların bir hissəsi torpağa keçəcək, naqildə isə onların cüzi hissə qalacaq. Torpaqla əlaqəni kəssək və yükü cismi uzaqlaşdırsaq onda naqil müsbət yüklü qalacaq. Eyni hal naqili torpaqla əlaqələndirmədən aparılsa, onda yüklü cism götürüldükdən sonra naqilə induksiya olunmuş yüklər yenidən paylanacaq və onun bütün hisssi neytral olacaq. == Mənbə == Nəsirov,V., Aslanlı, G. Elektrik.

Qarşılıqlı induksiya birinci tərəf dövrədə cərəyan şiddəti dəyişən zaman ikinci tərəf dövrədə EHQ-nin meydana gəlməsidir. Qarşılıqlı induksiya elektromaqnit induksiyasının xüsusi haldır . Birinci tərəf dövrədə cərəyan şiddəti dəyişdikdə, ikinci tərəf dövrədə EHQ əmələ gəlir: E 2 = − d Ψ 1 d t = − L d I 1 d t {\displaystyle {\mathcal {E_{2}}}=-{{d\Psi _{1}} \over dt}=-L{dI_{1} \over dt}} burada E 2 {\displaystyle {\mathcal {E_{2}}}} — ikinci tərəf dövrədəki elektrik hərəkət qüvvəsi, Ψ 1 {\displaystyle \Psi _{1}} — birinci tərəf dövrədə maqnit ilişmə seli , I 1 {\displaystyle I_{1}} — birinci tərəf dövrədəki cərəyan şiddəti, L {\displaystyle L} — konturun qarşılıqlı induktivliyi .İkinci tərəf dövrədə cərəyan şiddəti dəyişdikdə, birinci tərəf dövrədə EHQ əmələ gəlir: E 1 = − d Ψ 2 d t = − L d I 2 d t {\displaystyle {\mathcal {E_{1}}}=-{{d\Psi _{2}} \over dt}=-L{dI_{2} \over dt}} burada E 1 {\displaystyle {\mathcal {E_{1}}}} — birinci tərəf dövrədəki elektrik hərəkət qüvvəsi, Ψ 2 {\displaystyle \Psi _{2}} — ikinci tərəf dövrənin maqnit ilişmə seli , I 2 {\displaystyle I_{2}} — ikinci tərəf dövrədəki cərəyan şiddəti, L {\displaystyle L} — konturun qarşılıqlı induktivliyi .Qarşılıqlı induksiya hadisəsindən transformatorlarda dəyişən gərginliyi yüksəltmək və alçaltmaq üçün istifadə olunur . == Həmçinin bax == Elektromaqnit induksiyası Özünə induksiya Transformator == Ədəbiyyat == Никеров. В. А. Физика: учебник и практикум для академического бакалавриата. — Юрайт, 2015. — 415 с. — ISBN 978-5-9916-4820-2. Малая Советская Энциклопедия т.2, Государственное научное издательство "Большая советская энциклопедия", 1958 г. Хайкин С. Э. "Словарь радиолюбителя", Госэнергоиздат, Москва 1960 г.

Qrammatik induksiya — bu dildə məlum üzvlüyə malik bir sıra müşahidələr (nümunələr) əsasında dilin formal qrammatikasını bərpa edən maşın öyrənmə proseduru. Prosedur nəticəsində müşahidə olunan obyektlərin modeli nəticə çıxarma qaydaları və ya generasiya qaydaları[az], sonlu avtomat və ya başqa növ avtomat şəklində qurulur. Ümumiyyətlə, qrammatik nəticə, nümunə məkanının sətirlər, ağaclar, qrafiklər kimi diskret kombinator obyektlərindən ibarət olduğu maşın öyrənmə sahələrindən biridir. == Qrammatika dərsləri == Qrammatik nəticə tez-tez müxtəlif tipli sonlu avtomatların öyrənilməsi probleminə çox diqqət yetirir , çünki bu problem üçün effektiv alqoritmlər 1980-ci illərdən bəri mövcuddur. 2000-ci illərin əvvəllərindən etibarən bu yanaşmalar kontekstsiz qrammatikaların və çoxlu kontekstsiz qrammatikalar və paralel çoxsaylı kontekstsiz qrammatikalar kimi daha zəngin formalizmlərin nəticə çıxarmaq vəzifəsinə qədər genişləndirilmişdir. Qrammatik nəticənin öyrənildiyi qrammatikaların digər sinifləri də digər qrammatika sinifləri — kontekstual qrammatikalar və nümunə dilləri üçün də öyrənilmişdir. == Öyrənmə Modelləri == Ən sadə öyrənmə növü öyrənmə alqoritmi sözügedən dilin sözlərindən yalnız nümunələr toplusunu, bəzən isə əks nümunələri qəbul etməsidir. Digər öyrənmə modelləri də var. Tez-tez öyrənilən alternativlərdən biri, məsələn, dəqiq öyrənmə modelində və ya Anqluin [2] tərəfindən təqdim edilən minimal adekvat müəllim modelində olduğu kimi, şagirdin sözün dilə mənsubiyyəti haqqında sual verə bilməsi halıdır. == Metodologiyalar == Qrammatik nəticə çıxarmaq üçün müxtəlif üsullar işlənib hazırlanmışdır.

Riyazi induksiya qurmaq üçün adətən istifadə edilən riyazi sübutun metodudur ki, hansi ki, verilən fikir bütün natural ədədlərin (mənfi olmayan tam ədədlər) doğrusudur. Metod daha çox ümumi əsaslandırılmış strukturlar haqqında fikirləri sübut etmək üçün uzana bilər; struktur induksiya kimi tanınan bu ümumiləşdirmədən riyazi məntiqdə və informatikada istifadə edilir. Burada riyazi induksiya rekursiya ilə yaxın əlaqəli olan məna yaratdı. Riyazi induksiya riyaziyyatda qeyri ciddi hesab edilən induktiv mühakimənin forması kimi səhv izah edilməməlidir. Faktiki olaraq, riyazi induksiya ciddi deduktiv mühakimənin formasıdır. == Tarixi == Eramızdan əvvəl 370-də,Platonun ola bilsin ki Parmenidesi aşkar olmayan induktiv sübutun erkən nümunəsini özündə saxlamışdır. Evklidin və Bhaskaranin "dövri metodunda" riyazi induksiyanın ən erkən aşkar olmayan izləri başlanğıcların sayının sonsuz olduğunu göstərmişdi. Bu qədim riyaziyyatçıların heç biri, buna baxmayaraq, induktiv hipotezanı aşkar bəyan etmədi. Başqa oxşar hadisə (zidd olaraq, nə Vacca yazmışdı, necə ki Freudenthal diqqətlə göstərdi), sübut etmək üçün texnikadan istifadə etmiş onun Arithmetiko Libri duetində (1575) Françesko Maurolikodan ki, birinci n tək tam ədədinin məbləği n2-dir. İnduksiyanın prinsipinin birinci qısaca və dürüst ifadə etməsi onun Traitid üçbucağı arifmetikasında (1665) Paskal tərəfindən verildi.

İnduksiya (ing. induction) – xüsusidən ümumiyə, ayrı-ayrı müşahidələrdən ümumiləşdirməyə doğru məntiqi nəticə. İnduksiyada toplanmış təcrübə, yaxud eksperimentlərin nəticələrinə görə formalaşdırılmış mülahizələr çoxluğunun əsasında ümumi nəticə çıxarılır; bu zaman nəticənin özünün mütləq bilavasitə mülahizələrdəki informasiyalardan çıxacağı vacib deyil. Faktlardan ibarət olan verilənlər bazasının emalı zamanı ümumi qaydaların, meyllərin və korrelyasiyaların aşkarlanması məqsədilə induksiyadan istifadə olunur. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

İnduksiya (ing. induction) – xüsusidən ümumiyə, ayrı-ayrı müşahidələrdən ümumiləşdirməyə doğru məntiqi nəticə. İnduksiyada toplanmış təcrübə, yaxud eksperimentlərin nəticələrinə görə formalaşdırılmış mülahizələr çoxluğunun əsasında ümumi nəticə çıxarılır; bu zaman nəticənin özünün mütləq bilavasitə mülahizələrdəki informasiyalardan çıxacağı vacib deyil. Faktlardan ibarət olan verilənlər bazasının emalı zamanı ümumi qaydaların, meyllərin və korrelyasiyaların aşkarlanması məqsədilə induksiyadan istifadə olunur. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.