Lüğətlərdə axtarış.

Qraflıq (alm. Grafschaft‎; lat. comitatus; ing. shire və county) — Frank dövlətində və İngiltərədə tarixi inzibati vahiddir. == Tarixi == === Frank dövləti === Dövlətlərin inzibati strukturunu təşkil edən Merovinqlər kralları artıq mövcud olmuş regional bölmələri (məsələn, Roma şəhərində - şəhər rayonlarında civitates) istifadə etmişlər. Alman torpaqlarında ya oxşar şəhər rayonlarında yaradılıb və ya daha əvvəl fərdi kiçik qəbilələr tərəfindən işğal olunmuş ərazilər bölmələrə əsaslanırdı. Bütün bu rayonlar tədricən dövlətin monoton inzibati, məhkəmə, maliyyə və hərbi bölmələrinin xarakterini tədriclə qəbul etdilər və onların hər birinə bir sayma, komitet adı verildi.Feodal əlaqələrin inkişafı ilə qitədə olan dövlətlərin inzibati bölgüsünün əhəmiyyətini itirmişlər və bu adı altında bir qraflıq adını daşıyaraq şəxsin sahib olduğu torpaqların bütünliyini anlaya bilmişlər. Beləliklə, feodalizmin azalması və millət dövlətlərinin inkişafı ilə, qitənin feodal orta əsr vilayətləri sonradan formalaşmışdı, təbii olaraq onların əhəmiyyətini tamamilə itirmişdi. === İngiltərə === İngilis qraflığın mənşəyi (shire, county) çox qədimdir. Onların bir hissəsi birbaşa İngilis birləşmiş Krallığının (Kent, Sasseks kimi) bir hissəsi halına gələn ən qədim ingiltərə-saks müstəqil dövlətlərindən meydana gəlmişdir; digər hissəsi fərdi padşahlıq bölgələrindən (Norfolk və Saffolk kimi qədim Şərq İngiltərə və s.); qalanları dövlətin birləşməsindən sonra yaranmış bölmələrdir (Darem, Kamberlend və s.).

ABŞ-də dairə müəyyən sərhədləri olan coğrafi bölgədən və adətən müəyyən bir idarəetmə səviyyəsindən ibarət ştatın inzibati və ya siyasi bölməsidir. "Dairə" termini ABŞ-nin 48 ştatında istifadə olunur, Luiziana və Alyaskada isə müvafiq olaraq prixod və boro adlanan funksionalca ekvivalent əhəmiyyət daşıyan bölmələr var.Dairələrin konkret hökumət səlahiyyətləri ştatdan ştata çox fərqlənir. Dairələr Rod-Aylend və Konnektikutdan başqa bütün ştatlarda önəmli funksiyalar yerinə yetirir, həmin istisna 2 ştatda dairə höküməti ləğv edilmişdir, lakin qurumlar inzibati və ya statistik məqsədlər üçün saxlanılmışdır. 14 dairəsi olan Massaçusets ştatı səkkiz dairəsində hökumət funksiyalarının əksəriyyətini ləğv etdiyi halda, Alyaskanın 837,700 km2 sahəli qeyri-mütəşəkkil borosu heç vaxt boro səviyyəsində hökumət funksiyalarına malik olmamışdır. Dairələrin bir çoxlarında taunşip, bələdiyyə və təsis edilməmiş ərazilərdən ibarət altbölmələr var. Digərlərində əlavə bölmələr mövcud deyil və ya onlar birləşdirilmiş şəhər-dairə kimi fəaliyyət göstərilər, orada şəhər və dairə vahid yurisdiksiya sayılır. Bəzi bələdiyyələr müxtəlif dairələr aid olunurlar; unikal hal kimi Nyu-York şəhəri 5 dairəyə bölünüb, hansı ki şəhər höküməti səviyyəsində boro adlanır. Virciniya, Merilend, Missuri və Nevada ştatlarında isə vəziyyət əksinədir, orada müstəqil şəhərlər (bələdiyyələr) qanunla heç bir dairəyə aid edilmir. lakin yenə birləşdirilmiş şəhər-dairə kimi fəaliyyət göstərə bilər. Ştatlara görə dairə sayı ən az Delaverdədi (3), ən çox isə Texasdadır (254).

Təntənəli qraflıq (ing. ceremonial county) İngiltərədə monarx nümayəndəsi, lord-canişin (lord-leytinant) tərəfindən idarə edilən qraflığa verilən ad. 1997 ci ildən İngiltərədə 48 Təntənəli qraflıq mövcuddur. Təntənəli qraflıqla inzibati qraflıq arasında fərq onun tarixi ilə əlaqəlidir. Təntənəli qraflıq termini anaxronizm olub, xəritədə və özünüidarə qanunvericiliyində 1888 ci ilə qədər mövcud olmuş tarixi qraflıqlara aid edilir. Bütün Böyük britaniya üçün “Təntənəli qraflıq” bəzən “Leytenant ərazi(si)” (ing. Lieutenancy area) termini ilə də ifadə olunur. “Leytenant ərazi(si)nin” inzibati və idarə olunma strukturu “Leytenantlıq Aktı 1997” (ing. Lieutenancies Act 1997) ilə nizamlanır. Hər hansı bir inzibati ərazidə bir və bir neçə “Təntənəli qraflıq” yarana bilər: məsələn, tarixi Yorkşir qraflığı bölünərək yerində üç “Təntənəli qraflıq”: Şimali Yokşir, Qərbi Yokşir və Cənubi Yokşir yaradılmışdır.

Alabama qraflıqlarının siyahısı — ABŞ-nin Alabama ştatının 67 qraflığı. Hər bir qraflıq öz sərhədləri daxilində yerli səviyyədə idarəetməni icra edir. İndiki ştat sərhədləri ilə əhatə olunmuş ərazi tədricən Amerika Birləşmiş Ştatlarına birləşdirildi. ABŞ İstiqlal müharibəsindən sonra, Qərbi Florida müqavilə ilə İspaniyaya verildi, qalan hissəsi isə ilk növbədə Missisipi Ərazisi və daha sonra Alabama Ərazisi olaraq təşkil edildi. Ərazi məclisi, 4 iyun 1800-cü ildə yaradılan Vaşinqton qraflığının ən qədim qraflıq formalaşması da daxil olmaqla, bugünə qədər mövcüd qalan ən qədim qraflıq vahidlərini qurdu. 1814-cü ildə Fort Cekson Müqaviləsi ərazini Amerika mühacirləri üçün açdı, bu da öz növbəsində daha sürətlə qraflıqların yaradılmasına səbəb oldu. Alabama 1819-cu ildə 22-ci ştat olaraq İttifaqa qəbul edildi. Alabama ştatının qanunverici orqanı, Hindilərin Köçürülməsi Aktı qüvvəyə mindiyi və köçkünlərin Alabamanın müxtəlif ərazilərində məskunlaşdığı üçün keçmiş yerlilərin torpaqlarından əlavə qraflıqlar yaratdı. 1820-ci ildə Alabamanın 29 qraflığı var idi. 1830-cu ilə qədər 36 qraflıq var idi və yerli amerikalılar hələ də Alabamanın şimal-şərqində və uzaq qərbində geniş əraziləri işğal edirdilər.

Apuliya qraflığı - İtaliyada vaxtilə mövcud olmuş feodal qurumu. Normanların İtaliyanı işğalı nəticəsində Tankred Hoytvillin oğlu Vilyam Hoytvill tərəfindən yaradılmışdı.

Avstriya qraflığı (Almanca: Herzogtum Österreich) — 1156-cı ildə imzalanan razılaşma ilə Müqəddəs Roma imperiyasının orta əsrlər dövründəki bir əyalətidir. Babenqer ailəsinin tükənməsinin ardından Almaniya kralı I Rudolf 1276-cı ildə hakimiyyəti ələ aldı. Beləliklə, Habsburq ailəsindən ilk dəfə bir hökmdar çıxmış və Avstriya torpaqları Habsburqların mərkəzinə çevrilmişdi. 1453-cü ildə isə Avstriya hakimlərinin statusuları Müqəddəs Roma imperatoru III Fridrix tərəfindən rəsmiləşdirildi və hersoq olaraq tanındılar. == Mənbə == Kann, Robert A. A History of the Habsburg Empire, 1526-1918 (2nd ed. 1980), ch.

Dallas (ing. Dallas County) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Texas ştatında yerləşir. ABŞ-nın 11 vitse-prezidenti Corc Mifflin Dallasın şərəfinə adlandırılıb. 2000-ci ildə əhalisi 2 218 899 nəfər olmuşdur. 2008-ci ildə əhalisi 2 412 827 nəfərə çatıb.

Edessa qraflığı (lat. Comitatus Edessanus) — 1098-1144-cü illərdə mövcud olmuş feodal dövləti. Qraflığın mərkəzi indiki Şanlıurfa şəhəri olduğu üçün bir çox tarixi mənbədə Urfa qraflığı olaraq da adlandırılır. Səlibçilər tərəfindən Ön Asiyada qurulan ilk feodal dövləti idi.Bizans imperiyası dönəmində bölgə Süryani Pravoslav Kilsəsi tabeliyində öz intibah dövrünü yaşamış, həm yerli Mesopotamiya, həm də yunan mədəniyyətinin təsiri altında inkişaf etmişdir. Belə ki, Birinci Səlib yürüşü əsnasında hədəf seçilən önəmli şəhər mərkəzlərindən birinə çevrilmişdi. İlk Edessa qrafı Bulonlu Baldvin daha sonra Qüds kralı oldu və geridə qalan qraflıq onun qohumlarına miras qaldı. Digər səlib dövlətləriylə müqayisədə, Edessa qraflığı coğrafi olaraq əlverişsiz mövqedə idi. Belə ki, dənizə çıxışı yox idi və həmsərhəd olduğu dövlət və tayfalarla münasibətləri yaxşı deyildi. Qraflığın mərkəzi olan Edessa (yəni, indiki Şanlıurfa) və digər mühüm mərkəzləri səlib qüvvələrindən uzaq hesab edilən Fərat çayının şərq sahilində qalırdı. Qraflığın 1144-cü ildə zəngilər tərəfindən işğal edilməsi səlibçilərin ilk mühüm məğlubiyyəti hesab edilir.

Eno qraflığı (fr. Comté de Hainaut; nid. Graafschap Henegouwen), bəzən Enolt olaraq da yazılır. Hazırda Belçika və Fransanın sərhədi olan ərazini əhatə edən orta əsrlər Müqəddəs Roma İmperiyası daxilində bir dövlət idi. Onun ən mühüm şəhərlərinə hazırda Belçikada olan Mons və indi Fransada yerləşən Valansyen daxildir. Qraflıq Hayn çayının adını daşıyırdı. Enonun ilkin nüvəsi Belçikanın Eno əyalətinin mərkəzi hissəsindən və Fransanın Nor departamentinin şərq hissəsindən (Aven-sür-Elp və Valansyen rayonları) ibarət idi. == Təkamülü == Eno artıq VIII əsr mənbələrində Romanın Famars və Bavay şəhərlərini əhatə edən bir Frank vilayəti kimi keçirdi. IX əsrdə, o artıq qraflıq kimi xatırlanır. Bölgənin bir çox qraflığında olduğu kimi, yəqin ki, X əsrdə müxtəlif feodallar arasında ərazilərin kəskin parçalanması var idi.

Franklin (ing. Franklin County) — ABŞ-nin Kentukki ştatında qraflıq. Paytaxtı Frankfort şəhəridir. Qraflıq 1795-ci ildə Vudford, Merser və Şelbi qraflıqlarının hissələrindən yaradılmışdır və amerikalı ixtiraçı və dövlət xadimi Benjamin Franklinin şərəfinə adlandırılmışdır. Franklin qraflığı Frankfort, Kentukki Mikropolitan statistik bölgəsinin bir hissəsidir. Kolumbun yerləşdiyi Ohayo ştatının Franklin qraflığı ilə eyni adı paylaşır. Bu, onu Oreqon və İndianadakı Marion qraflıqları ilə birlikdə eyniadlı qraflıqlardakı iki paytaxt şəhərindən birinə çevirir. == Tarixi == Kentukkinin üç orijinal qraflığı (Cefferson, Fayette və Linkoln qraflığı) bugünkü Franklin qraflığında kəsişir. Franklin qraflığı 1795-ci ildə Merker, Şelbi və Vudford qraflıqları tərəfindən verilmiş torpaqlardan yaradılmışdır. Franklin yaranma sırasına görə 18-ci Kentukki qraflığı idi.

Hollandiya qraflığı — Ərazisi Niderlandın indiki Şimali Hollandiya və Cənubi Hollandiya əyalətlərinə uyğun gələn tarixi ərazi. Ərazi 938-ci ildən 1433-cü ilə kimi Müqəddəs Roma İmperiyasının mülku olub. Sonra 1433-cü ildən Burqundiya Niderlandının bir hissəsi, 1482-ci ildən Habsburq Niderlandının bir hissəsi və 1581-ci ildən 1795-ci ildə baş vermiş "Bataviya İnqilabı"na qədər bir hissəsi olaraq qaldığı Yeddi Birləşmiş Əyalət Respublikasının aparıcı əyaləti idi. == Qraflığın yaranması və etimologiya == Əvvəlcə Hollandiya ərazisində frizlər yaşayırdı. Ən qədim mənbələr Vli boğaznın qərbində Friziya (həmçinin Qərbi Friziya kimi də tanınır) kimi dəqiq müəyyən edilməmiş qraflığa istinad edirlər. 1101-ci ildən əvvəlki mənbələr Friziya qraflarından danışırdılar, lakin məhz bu ildə Hollandiya qrafı kimi "II Floris"in adı çəkilir (lat. Florentius comes de Hollant). Hollandiya sözünün kökünün, Qədim Niderland dilindəki holt lant yəni "meşəlik torpaq" sözündən gəldiyi düşünülür. Hollandiya qrafları 1291-ci ildə "V Florisin" özünü Hollandiya və Zelandiya qrafı, Frizlandiyanın ağası adlandırmaq qərarına gələnə qədər, ümumiyyətlə, bu vahid titulu saxlamışdı. Hollandiya Eno, Bavaria-Ştraubinq və Burqundiya Hersoqluğu ilə birləşdirildikdən sonra da bu titul istifadə edilmişdir.

Orkney qraflığı - Vikinq hücumları nəticəsində müasir Şotlandiya ərazisində yaradılmış qraflıq. Adalar krallığı kimi vikinq hücumları dövründə yaranmışdı. İlk qrafı IX əsrdə Norveç kralı I Harald tərəfindən təyin olunmuş Raqnvald Eyşteynsson olmuşdur. 1236-cı ildə Raqnvaldın nəslinin kəsilməsindən sonra qraflıq Norveç kralı IV Haakon tərəfindən Anqus qrafları nəslindən olan II Maqnusa verilmişdi. 1331-ci ildə isə V Maqnusun nəslinin kəsilməsindən sonra qraflıq V Maol İosa adlı Strathern qrafına verilmişdi. 1696-cı ildə isə bu titula şotland əsilzadə Corc Hemilton layiq görülmüşdü. 1938-ci ildən bəri titul Oliver Peter Sen-Conundur.

Qaranlıq Krallıq (ダーク・キングダム, Da:ku Kinqudamu) — yapon manqaka Naoko Takeuçi tərəfindən yaradılmış "Seylor Mun" manqa seriyasının birinci arkında (ümumilikdə isə 5 arkdır) yer almış əsas düşmən qrup. Bütün versiyalarda bu qrup birinci arkın əsas mənfi personajlarıdır və qədim Ay Krallığının məhv edilməsində rol oynamışdırlar. Komanda haqqında ilk dəfə manqanın 28 dekabr 1991-ci ildə "Nakayoshi" jurnalında yayımlanmış "Usaqi — Seylor Mun" fəslində məlumat verilmişdir. Seriyadakı hadisələrdən əvvəl Kraliça Metariya və onun xidmətçiləri XX əsrdə ayılırlar. İngilis adaptasiyasında "reinkarnasiya" sözü əvəzinə "yenidən doğulma" sözü işlənir, bu, onların Seylor Mun ayılana qədər fəaliyyət göstərdiklərinin göstəricisidir. Qrup Kraliça Beril və 4 lorddan ibarət Sitenno tərəfindən idarə olunur. Əsas məqsədləri Yer üzündəki insanlardan enerji oğurlamaq, Kraliça Metariyanı enerji ilə təmin edib dünyanı ələ keçirməsinə şərait yaratmaqdır. Qaranlıq Krallıq üçün döyüşən bədheybətlər bu arkda youma adlandırılmışdır. Youmalar Sitenno tərəfindən yaradılır, enerji oğurlamaq, Ay şahzadəsini öldürmək, Seylor döyüşçülərinə mane olmaq və digər tapşırıqları yerinə yetirmək üçün göndərilirlər. İngilis adaptasiyasında youmalar Seylor döyüşçüləri və Taksedo Mask tərəfindən Neqabədheybətlər adlandırılır.

Qaranlıq Krallıq "Seylor Mun" mediafranşizində düşmən qrupdur. Qaranlıq Krallıq bu mənaları da verə bilər: Qaranlıq Krallıq arkı — "Seylor Mun"un ilk arkı. Qaranlıq Krallıq: Əjdaha kralı — 2004-cü il istehsalı Almaniya filmi və miniseriya. Untold Legends: Dark Kingdom — 2006-cı il istehsalı videooyun.

Siciliya qraflığı - Normanlar tərəfindən İtaliyanın cənubunda Siciliya adasında qurulan qraflıq. Siciliya əmirliyini əvəz etmişdi. 1130-cu ildə II Rocer qraflığı krallıq statusuna qaldırdı.

Tripoli qraflığı — Fələstin torpaqlarında 1102-1289-ci illərdə mövcud olmuş dövlət qurumu Tuluzalı Raymondun ölümündən sonra, onun qardaşı Bertran tərəfindən qurulmuşdu. Livanın sahilyanı ərazisindən və ətrafından ibarət idi. Kifayət qədər güclü deyildi və daima Qüds krallığı ilə yaxşı münasibətlər saxlayırdı.

Ueksford, və ya Lox-Garman ( ing. Wexford ; irl. Loch Garman ) — İrlandiyanın cənub-şərqindəki qraflıq. Lenster əyalətinə daxildir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Ueksfordur. Əhali — 145.273 nəfər (şəhərlər arasında 14-cü yer; 2011 -ci ilin məlumatı).

Veldenz qraflığı (alm. Grafschaft Veldenz‎) müasir Reynland-Pfalts torpaqlarında bir knyazlıq idi. Qismən Kaizerslautern, Şponhaym və Çvaybrükgen arasında, qismən də Trir arxiyepiskopluğunda Mozel şəhəri ətrafında yerləşirdi. Eyniadlı bələdiyyə və qala azırkı Bernkastel-Vitlix rayonunda yerləşir. == Tarixi == Veldenz qraflığı 1112-ci ildə Kirburq və Şmidburq ailəsinin vildqraflıqlarından qoparılaraq yaradılmışdı. İlk qraf sülaləsinin birbaşa kişi xətti 1260-cı ildə Veldenzli V Gerlax və onun qızı Aqnesin ölümü ilə kəsildi. Onun əri 1260-cı ildə mahalı miras aldı. Qeroldsekli Henrix Veldenz qraflarının və ya Veldenz-Qeroldsek (Hohenqeroldsek) sülaləsinin ikinci xəttinin qurucusu oldu. 1444-cü ildə qraflıq III Fridrixin yeganə varisi Anna ilə evlənmiş Zimmern-Çvaybrükgen hersoqu Stefanın hakimiyyəti altına düşdü. 1532-ci ildə Çvaybrükgen hersoqluğunun bütün ərazisi hələ uşaq olan Volfqanqa keçdi.

Şaumburq qraflığı (alm. Grafschaft Schaumburg‎) — Müqəddəs Roma imperiyasında feod. İndiki Aşağı Saksoniya ərazisində yerləşir, ərazisi qismən Şaumburq rayonuna uyğundur. Şaumburq XII əsrin əvvəllərində qurulmuş bir orta əsr qraflığı kimi yaranmışdır. Adını Vezer çayı üzərindəki Rinteln şəhəri yaxınlığında yerləşən Şauenburq qalasının şərəfinə almışdır. I Adolf 1106-cı ildə Şauenburqun ilk qrafı olmuşdur. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Matthias Blazek: Die Grafschaft Schaumburg 1647–1977. ibidem, Stuttgart 2011 ISBN 978-3-8382-0257-0 Walter Maack: Die Geschichte der Grafschaft Schaumburg, 3. Aufl., Rinteln 1986 == Xarici keçidlər == Marek, Miroslav. "Genealogy of Schauenburg".

Krallıq — başqa sözlə monarxiya. Hökumət klassik formaları əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: dövlət yeganə rəhbəri mövcudluğu, həyat üçün öz gücü (Kral Kral, imperatoru Şah) zövq; adətən (xüsusi və ya qanun kimi) ali hakimiyyəti vərəsəlik qaydasında miras; hökmdarın xalqın birliyini təcəssüm etdirir, ənənə tarixi sürəkliliyi, beynəlxalq aləmdə dövlət təmsil edir; countersignature İnstitutunun vurğulayır olan hökmdarı hüquqi toxunulmazlıq və müstəqillik.Bir çox hallarda, dövlətlər ənənəvi monarxist sayılır ki, sadalanan meyarlara cavab vermir. Bundan əlavə, monarxiya və respublika ayırmaq üçün çətin, bəzi hallarda. Roma və Principate dövrü kimi elective monarxiya, Birliyinin respublika müəssisələrinin bölüşdürülməmiş. Imperator, orijinal — Respublika fövqəladə magistratura və adın özü Birliyinin sözü "respublika" kimi tərcümə olunur. Monarxiya növləri Həcmi məhdudiyyətlər baxımından Mütləq monarxiya — hükümdarın sınırsız güc kəsb edən monarxiya. Mütləq monarxiya mümkün mövcud hakimiyyəti hökmdarı tam məsuliyyət və xalqın iradəsini bir məsləhət orqanı (indiki Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ, Oman, Qatar) maksimum tərəfindən formal olaraq ifadə edilə bilər. Konstitusiya monarxiya — hükümdarın hakimiyyəti Konstitusiya, bir yazılmayan qanun və ya ənənə məhdudlaşır bir monarxiya. Konstitusiya monarxiya iki forma var: iki monarxiya (.. Avstriya-Macarıstan imperiyası 1867–1918 gün, Yaponiya, 1889–1945 gün, Monako və Lixtenşteyn də, Morocco, İordaniya, Küveyt, və bəzi rezervasyonları ilə indi də var) və parlament monarxiya (hal-hazırda Böyük Britaniya, Danimarka, İsveç).

Qaranlıq (kənd) — İrəvan quberniyasının Yeni Bayazid qəzasında, indi Qaranlıq (Martuni) rayonunda kənd. Qaranlıq (Abaran) — İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Abaran rayonunda kənd Aşağı Qaranlıq rayonu — Qərbi Azərbaycanda, Göyçə mahalı ərazisində rayon. Aşağı Qaranlıq — Aşağı Qaranlıq rayonunun mərkəzi. Tarixən Göyçə mahalına aid olmuşdur. Qaranlıq dərə — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında, indi Karvansaray (İcevan) rayonunda kənd. Qaranlıq kaha — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Sisyan rayonun Ağudi kəndində dağ. Qaranlıq (film, 2018) Qaranlıq — Quba rayonu ərazisində çay. Babaçayın sağ qoludur; Qaranlıq — Laçın rayonu ərazisində şay. İldirimsu çayının sol qoludur Qaranlıq — Tovuz rayonu ərazisində şay. Kur çayınin sağ qoludur.

Quraqlıq — yazda və payızda yağıntının normadan çox aşağı və hava temperaturunun xeyli artıq, hava rütubətliyinin isə xeyli aşağı olduğu uzun dövr. Quraqlıqda torpaqdakı rütubət ehtiyatı buxarlanmaya və transpirasiyaya sərf olunaraq qurtarır, bitkilərin normal inkişafı üçün əlverişli olmayan şərait yaranır, normal fotosintez şəraiti pozulur, nəticədə tarla, otlaq və biçənəklərdə məhsul azalır, yaxud tamamilə məhv olur. Süni suvarma, tarlaqoruyucu meşə zolaqlarının salınması quraqlığa məruz qalan yerlərdə quraqlığa davamlı bitkilərin əkilməsi də yaxşı nəticə verir.

Aralıq — Bərzəx Aralıq (İğdır) — İğdır ilinin ilçələrindən biridir. Aralıq (Şörəyel) — İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, indi Düzkənd (Axuryan) rayonunda kənd. Aralıq (Talin) — İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indiki Talin rayonu ərazisində kənd. Aralıq qoyun — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında, indiki Çəmbərək (Krasnoselo) rayonu ərazisində qışlaq. Aralıq Kolanlı — İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Üçkilsə (Eçmiədzin) rayonunda kənd. Aralıq Oxçu — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indi Qafan rayonunda kənd. Aşağı Aralıq — Azərbaycanın Şərur rayonunda kənd. Yuxarı Aralıq — Azərbaycanın Şərur rayonunda kənd.

Qaşlıq şəhəri-Sibir xanlığının paytaxtı olmuşdu. Digər adı İsker idi. Sibir şəhəri də adlanır. == Tarixi == Şihabuddin Mərcani hesab edir ki, bu şəhər Şeybani sülaləsinin mərkəzlərindən biri sayıla bilər. XIV-XVI əsrlərdə abad tatar məskənlərindən biri olmuşdur. İrtış çayının sağ sahilində, müasir Tobol şəhəri yaxınlığında yerləşirdi. Şəhərin adının "iski (əski) yer, köhnə, qədimi yer" mənası ilə bağlı olduğunu söyləyənlər də vardır. Bu şəhərdə Sibirin istila edilməsində mühüm rolu olan kazak atamanı Yermak və Sibirin hakimi Küçüm xan (Koçum, Qoçum) arasında qanlı vuruşma olmuşdur. Küçüm xan Sibir ölkəsini islamlaşdıran hakim olmuşdu. Kuçum xan dövründən türkcə yazılmış bir risalə qalmışdır ki, Rizaəddin Fəxrəddin tərəfindən nəşr edilmişdir.

Fosil və ya qalıq — havayla təması birdən kəsildiyi üçün qoruna bilmiş canlı qalıqlarına verilən ümumi addır. Qabıq, sümük, diş, toxum, yarpaq ya da bir heyvan və ya bitki qalığı milyonlarla il əvvəlindəki canlı həyat haqqında məlumat verər. Qalıqları və qalıqlaşmağı araşdıran elm sahəsinə paleontologiya deyilir. Latınca fodare, qazmaq sözcüyündən törəmişdir. == Bitki qalıqları == Ümumiyyətlə sərt toxumlar və taxta qisimlər qalıqlaşmış olaraq tapılar. Çiçək və yarpaqların özləri qorunmazlar ancaq karbon təsiri onların quruluşundakı çox incə detalları dahi qorumaqdadır. == Heyvan qalıqları == Dişlər, sümüklər və qabıqlar, dəri, et/ət, kürk, tükdən daha çox rast gəlinən qalıqlardır. Ümumiyyətlə sümüklər tapılar ancaq Alyaska, Sibir kimi yerlərdə nadir olaraq bütün mamut qalığına rast gəlinmişdir. Bu bölgələrdəki donmuş heyvanlar qalıq olaraq tamamilə milyonlarla il qorunmuşdur. == Qabıqlı dəniz canlıları == Milyonlarla il əvvəl dənizlərlə qablı olan bölgələrdən su geri çəkildiyində qabıqlı dəniz canlıları palçıq, qum və palçığa basdırılmışlar.

Adams (ing. Adams) - ABŞ-nin Vaşinqton ştatında qraflıq. 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınma məlumatına görə əhalisi 18 728 nəfər olmuşdu. Paytaxtı Ritsvil şəhəri, ən böyük şəhəri isə Otello şəhəridir. Qraflıq 28 noyabr 1883-cü ildə Vitmen qraflığının əsasında yaradılmışdır və ABŞ-ən 2-ci prezidenti Con Adamsın şərəfinə adlandırılmışdır. Adams qraflığı Moziz Gölü-Otello Kombinə Olunmuş statistika ərazisi ilə birlikdə Otello Mikropolitan statistika ərazisinə daxildir. == Coğrafiyası == ABŞ Siyahıyaalma Bürosunun məlumatına əsasən qraflığın ümumi ərazisi 4 999 km² (4 986 km² quru, 13 km² su ərazisi olmaqla) təşkil edir. === Əsas avtomagistralları === 90-cı Ştatlararası Avtomagistral 395-ci ABŞ Avtomagistralı === Qonşu qraflıqlar === Linkoln qraflığı - şimal Vitmen qraflığı - şərq Franklin qraflığı - cənub Qrant qraflığı - qərb === Milli qoruq əraziləri === Kolumbiya Milli Təbiət Yasaqlığı (bir hissəsi) Hanford Riç Milli Abidəsi (bir hissəsi) Sədl Dağı Təbiət Yasaqlığı (bir hissəsi) == Əhalisi == === 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınması === 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınması məlumatlarına görə burada 18 728 nəfər əhali, 5 720 şəxsi təsərrüfat və 4 410 ailə vardı. Əhalinin sıxlığı 3.7 nəfər/km²-di. Burada 6 242 ev var və evlərin sıxlığı 1.2/km²-di.

Alameda — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yer alan bir dairədir. Dairənin əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 1,510,271 nəfərdir. Rayonun mərkəzi Oklend şəhəridir. == Tarixi == Qraflıq 25 mart 1853-ci il tarixində Contra Costa County böyük bir qismi və Sanda Klara County kiçik bir hissəsindən yaradılıb. Qraflığın formalaşması zamanı rayonun idarəetməsi, Yunion Sitinin bir hissəsi olan Alvaradoda yerləşirdi. 1856-ci ildə, Rayon Ədliyyə Hayward Fay dağıdıcı 1868 zəlzələ tərəfindən darmadağın edilib San Leandroya köçürüldü. Rayon yeri daha sonra 1872-1875-ci illər arasında Bruklin qəsəbəsində yenidən qurulub. Bruklin indi 1873-cü ildən bəri rayon yeri olan Oaklandın bir hissəsi olmuşdur. == Coğrafiyası == ABŞ Əhalinin Siyahıyaalınma Bürosuna görə, rayonun ümumi sahəsi 821 mil kvadrat (2,127 km²) olub 739 mil kvadrat (1,910 km²) ərazi və 82 mil kvadrat (210 km²) (%10) sudur.

Alpayn — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 1,175 nəfər olmuşdur. Mərkəzi Marklivill şəhəridir.

Alpayn — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 1,175 nəfər olmuşdur. Mərkəzi Marklivill şəhəridir.

Amador — Amerika Birləşmiş Ştatlarının Kaliforniya ştatında yerləşən qraflıq. Qraflığın əhalisi 2010-cu il hesablamasına görə 38,091 nəfər olmuşdur. Mərkəzi Cekson şəhəridir.

Asotin (ing. Asotin) — ABŞ-nin Vaşinqton ştatında qraflıq.

Bullok dairəsi (ing. Bullock County) ― ABŞ-nin Alabama ştatında qraflıq. 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınması məlumatına görə əhalisi 10.914 nəfər olmuşdur. Qraflıq mərkəzi Yunion-Sprinqs şəhəridir. Dairə ABŞ Vətəndaş müharibəsi ərzində Konfederasiya ordusunda xidmət edərkən ölmüş ştat senatoru Edvard Ballokun şərəfinə adlandırılmışdır.

Batler dairəsi (ing. Butler County) — ABŞ-nin Alabama ştatında qraflıq. 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınması məlumatına görə əhalisi 20.947 nəfər olmuşdur. Qraflıq mərkəzi Qrinvill şəhəridir. Virciniyada doğulmuş və Krik müharibəsində döyüşən və 1818-ci ilin mayında öldürülən kapitan Vilyam Batlerin şərəfinə adlandırılmışdır.

Benton (ing. Benton) — ABŞ-nin Vaşinqton ştatında qraflıq.

Martuni, Aşağı Qaranlıq — Ermənistanda şəhər. Martuni rayonunun mərkəzi. == Tarixi == Aşağı Qaranlıq indiki Ermənistanda rayon mərkəzidir. Göyçə gölünün sahilində, İrəvandan 130 km məsafədə yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir. 1963-cü ildən şəhər tipli qəsəbədir.Toponim məkan mənası bildirən -lıq şəkilçisi qəbul etmiş, türk dilində «təpə», «qaya» mənasında işlənən qara sözü əsasında əmələ gəlib «təpəlik, dağlıq, qayalıq yer» mənasını bildirir. Qara sözü ilə -lıq şəkilçisi arasındakı «n» bitişdirici samit funksiyasını yerinə yetirir. Kənd, doğrudan da, qayalıq, dağlıq bir yerdə yerləşib və hər tərəf təpəlikdən, dağlıqdan ibarətdir. Kəndin relyefi adına uyğun gəlir. Toponimdəki «aşağı» sözü fərqləndirici əlamət bildirir.Orotoponimdir.

Birləşmiş Krallıq (ing. United Kingdom) və ya rəsmi adı ilə Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı (ing. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) — Şimal-qərbi Avropada dövlət. Birləşmiş Krallıq Böyük Britaniya adasını, İrlandiya adasının şimal-şərq hissəsini və Britaniya adaları daxilində bir çox kiçik adaları əhatə edir. Şimali İrlandiya vasitəsilə İrlandiya Respublikası ilə quru sərhədini bölüşür. Birləşmiş Krallıq şərqdə Şimal dənizi, cənubda La-Manş boğazı, cənub-qərbdə Kelt dənizi, qərbdə isə Atlantik okeanı ilə əhatə olunub. İrlandiya dənizi Böyük Britaniya və İrlandiya adalarını bir-birindən ayırır. Krallığın tərkibində dörd dövlət İngiltərə, Şotlandiya, Uels və Şimali İrlandiya olmaqla konstitusiyalı monarxiyadır. Paytaxtı və ən böyük şəhəri London, ümumi sahəsi 242,495 kvadrat kilometrdir. Birləşmiş Krallıq bəzən qısa şəkildə Böyük Britaniya və ya Britaniya kimi də adlandırılır.

Bohemiya — Çexiyada vilayət, qədim krallıq. == Tarixi == Eramızın IV əsrində, hələ çex xalqının təşəkkül tapmadığı bir dövrdə Asiyadan gəlmiş köçəri hunların qədim çex torpağı olan Bohemiyaya yürüşü bu mənada mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məlumdur ki, hunlar öz yürüşü ilə bütün Avropanın xəritəsini dəyişdirmişlər. A. N. Veselovskiyə görə, bütün tarix "Vermittelung der Gegensatze" ("qarşıdurma vasitəsidir"), çünki daim mübarizə şəraitində keçmişdir. Bəzi araşdırmalara görə, IV əsrin axırlarında Şərqi Avropa çöllərindəki hunların etnik tərkibi əsasən dil baxımdan bir-birinə yaxın olan iki müxtəlif qrupdan – protobulqar və qədim türk tayfalarından ibarət olmuşdur. Hunlar 374-cü ildən başlayaraq 469-cu ilə qədər Avropada imperatorluq etmişlər. Məhz həmin dövrə təsadüf edən Xalqların Böyük Köçü də birbaşa hunların Avropaya yürüşü ilə bağlıdır. Cənub-Şərqi Avropada hunlar haqqında məlumatlara eramızın I minilliyinin I yarısına aid latın və yunan mənbələrində, xüsusən, Klavdi Ptolemeyin, Ammian Marsellinin, Menandrın və Fiofilakt Simokattanın əsərlərində rast gəlinir. Hunların yürüşü Avropanın barbar tayfalarını da hərəkətə gətirdi. Belə ki, bu dövrdə onların hücumu ilə Qara dəniz ətrafı vilayətlərdə hökmranlıq edən ostqotlar və vestqotlar darmadağın edilərək qərbə tərəf çəkilməyə məcbur oldular.

Krallıq Prussiyası (pol: Prusy Królewskie; alm: Königlich-Preußen) və ya Polşa Prussiyası (Polyakca: Prusy Polskie; Almanca: Polnisch-Preußen), Polşa krallığının regionlarından biri olmuşdur. Mərkəzi Köniqsberq şəhəri olmuşdur.

Krallıq donanması (ing. Royal Navy) — Böyük Britaniyada hərbi təşkilatlanmanın dənizçilik qoludur. Vəzifəsi dənizlərdə beynəlxalq təhlükəsizliyi, ticarəti qorumaq, beynəlxalq müqavilələrə əməl etməkdir.

Krallıq yolu — e.ə. V əsrdə İran şahı I Dara tərəfindən salınmış yol. Herodotun əsərlərindən məlumdur. İran imperiyası süquta uğradıqdan və Selevkilər dövləti yarandıqdan sonra da yolun bir hissəsi kral sülaləsinin padşahları və qoşunları tərəfindən istifadə olunmağa davam etmişdir. Sarddan o zamanlar imperiyanın mühüm limanı olan Efesə gedən yolun bir hissəsini məhz onlar çəkmişdir. Daha sonra qismən Roma Respublikası və imperiyası, daha sonra Bizans imperiyası dövründə istifadə edilmişdir. Suzdan Sarda qədər uzanan krallıq yolunun uzunluğu təxminən 3,400 kilometr (2,100 mil) idi.

Qrafit (yun. γράφω — yazıram) — karbonun allotropik modifikasiyası olub, bircinsli elementlər sinfinə aid mineraldır. Laylı struktura malikdir. Kristallik qəfəsin layları bir-birinə nisbətən müxtəlif cür yerləşə bilər (heksaqonal, triqonal). Laylar zəif dalğavaridir, müstəviyə daha yaxındır, karbonun atomlarının altıbucaqlı layndan ibarətdir. Kristalları plastik olub, kələkötürdür. Moos bərkliyi 1 və 2 arasındadır, sıxlığı 2,1-2,3 q/cm³-dir. Rənqi bozdur. == Fiziki xassələri == Qrafit elektrik cərəyanını yaxşı keçirir. Almazdan fərqli olaraq daha aşağı bərkliyə malikdir, nisbtən yumşaqdır.