Поиск по словарям.

Ammonyak (NH3) — Hidrogenin nitridi olub, kəskin iyli və normal şəraitdə rəngsiz qazdır. == Adın mənşəyi == Adın mənşəyi Köhnə Misirə əsaslanır. Amon məbədinin isidilməsində istifadə edilən qazlardan, məbədin divarlarında, tavanında süfrə duzu kimi ağ kristallar halındakı ammonium xlordan istifadə edilmişdir. Adı həmin dövrdə "Amonun Duzu" adlanırdı. == Alınması == Laboratoriyada Ammonyakı almaq üçün Ammonium duzlarına qələvilərlə təsir edilərək alınır. 2NH4Cl + Ca(OH)2 →t CaCl2 + 2H2O + 2NH3 Sənayedə isə "Qaber üsulu" ilə sintez edilir: N 2 + 3 H 2 ⟶ 2 N H 3 {\displaystyle \mathrm {N_{2}+3\ H_{2}\longrightarrow 2\ NH_{3}} } N H 3 + H + ⟶ N H 4 + {\displaystyle {\mathsf {NH_{3}+H^{+}\longrightarrow NH_{4}^{+}}}} N H 3 + H 2 O → N H 4 + + O H − {\displaystyle {\mathsf {NH_{3}+H_{2}O\rightarrow NH_{4}^{+}+OH^{-}}}} Ko=1,8×10−5 Onu daş kömürün oksidləşməsindən almaq olar. == Kimyəvi xassələri == Ammonyakın mühüm kimyəvi xassələrindən biri onun turşularla duz əmələ gətirməsidir: N H 3 + H N O 3 → N H 4 N O 3 {\displaystyle {\mathsf {NH_{3}+HNO_{3}\rightarrow NH_{4}NO_{3}}}} 2 N H 3 + 2 K ⟶ 2 K N H 2 + H 2 {\displaystyle {\mathsf {2NH_{3}+2K\longrightarrow 2KNH_{2}+H_{2}}}} Ammonyakın oksidləşməsi 2 N H 3 + N a O C l ⟶ N 2 H 4 + N a C l + H 2 O {\displaystyle {\mathsf {2NH_{3}+NaOCl\longrightarrow N_{2}H_{4}+NaCl+H_{2}O}}} Ammonyak 1000 °C 2 C H 4 + 2 N H 3 + 3 O 2 → 2 H C N + 6 H 2 O {\displaystyle {\mathsf {2CH_{4}+2NH_{3}+3O_{2}\rightarrow 2HCN+6H_{2}O}}} N H 4 O H = N H 3 + H 2 O {\displaystyle {\mathsf {NH_{4}OH=NH_{3}+H_{2}O}}} Ammoniyak duz komplekslərinin alınması C u ( N O 3 ) 2 + 4 N H 3 → [ C u ( N H 3 ) 4 ] ( N O 3 ) 2 {\displaystyle {\mathsf {Cu(NO_{3})_{2}+4NH_{3}\rightarrow [Cu(NH_{3})_{4}](NO_{3})_{2}}}} C u 3 ( P O 4 ) 2 + 12 N H 3 → [ C u ( N H 3 ) 4 ] 3 ( P O 4 ) 2 {\displaystyle {\mathsf {Cu_{3}(PO_{4})_{2}+12NH_{3}\rightarrow [Cu(NH_{3})_{4}]_{3}(PO_{4})_{2}}}} C u ( C H 3 C O O ) 2 + 4 N H 3 → [ C u ( N H 3 ) 4 ] ( C H 3 C O O ) 2 {\displaystyle {\mathsf {Cu(CH_{3}COO)_{2}+4NH_{3}\rightarrow [Cu(NH_{3})_{4}](CH_{3}COO)_{2}}}} A g N O 3 + 2 N H 3 → [ A g ( N H 3 ) 2 ] N O 3 {\displaystyle {\mathsf {AgNO3+2NH_{3}\rightarrow [Ag(NH_{3})_{2}]NO_{3}}}} NH3 güclü reduksiyaedicidir. Qızdırıldıqda metal oksidlərini reduksiya edir, özü isə sərbəst azota qədər oksidləşir. Məhz bu səbəbdən NH4+ ionu və oksidləşdirici turşulardan əmələ gəlmiş duzlar parçalanarkən, ayrılan ammonyak azota və azot 1-oksidinədək oksidləşir: 3CuO + 2NH3 →t CaCl2 3Cu + N2 + 3H2O 3Fe3O4 + 8NH3 →t CaCl2 9Fe + 4N2 + 12H2O == Fiziki xassələri == Ammonyak rəngsiz qaz olub, kəskin iylidir. Yaxşı termodinamiki xüsusiyyətlərə malikdir.

Tolyatti-Odessa ammonyak boru kəməri — Rusiya və Ukrayna ərazisindən ammonyak nəql etmək üçün nəzərdə tutulmuş boru kəməri. == Tarix == Ən güclü ammonyak boru kəməri (ildə 2,5 milyon tona qədər) Tolyatti-Odessa Rusiya və Ukraynada yerləşir (ammonyak boru kəmərinin Rusiya hissəsi Transammonyak ASC tərəfindən, Ukrayna hissəsi UGP Ukrhimtransammonyak tərəfindən idarə olunur). Ammonyak boru kəmərinin son hissəsi Odessa liman zavodudur. Ammonyak kəmərinin birinci mərhələsi 1979-cu ilin oktyabrında Qorlovka-Odessa boru kəmərinin 800 kilometrlik hissəsi istifadəyə verilmişdir. Dneprdən keçmək üçün (Dnepropetrovsk vilayətinin Vovniqi kəndindən aşağıda) 720 metr uzunluğunda unikal asma keçid layihələndirilmiş və tikilmişdir. Boru kəməri 1981-ci ildə tamamlanır. == Təsvir == Borular Fransada sifarişlə hazırlanır. Onlar 8 düymlük (203,2 mm) Amerika boru kəmərlərindən fərqli olaraq divarın qalınlığı 8 mm və diametri 355 mm-dir. Bundan əlavə, təhlükənin artdığı yerlərdə, eləcə də su obyektlərinin bilavasitə yaxınlığında “iki boru” prinsipi tətbiq edilib. Bu sahələrdə korroziyaya qarşı əlavə qorunma təmin edən həm daxili (əsas), həm də xarici borunun divarları çox yüksək təzyiqə davam gətirə bilir.

Arinyak (fr. Arignac) — Fransada kommuna, Cənub-Pireneylər regionunda yerləşir. Departament — Aryej. Taraskon-syur-Aryej kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Fua. INSEE kodu — 09015. == Əhalisi == 2008-ci il üçün kommunanın əhalisi 700 nəfər təşkil edirdi. == İqtisadiyyatı == 2007-ci ildə əmək qabiliyyətli 424 nəfər (15-64 yaş) arasında 277 nəfər iqtisadi fəal, 147 hərəkətsiz (fəaliyyət göstərici 65.3%, 1999-cu ildə 65.4%) idi. 277 fəal 262 nəfər (138 kişi və 124 qadın) işləyir, 15 nəfər işsizdir (5 kişi və 10 qadın). Aktiv olmayan 147 nəfər arasında 33 nəfər şagird və ya tələbə, 61 nəfər təqaüdçü, 53 nəfər digər səbəblərə görə fəaliyyətsizdir..

Sen-Jan-de-Qonvil (fr. Chavornay) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — En. Şampan-an-Valrome kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Belle. INSEE kodu — 01097. == Coğrafiyası == Kommuna Paris şəhərinin 420 km cənub-şərqində, Lion şəhərindən 70 km şərqdə yerləşir və Burk-an-Bres şəhərindən 55 km cənub-şərqdə yerləşir. == Əhalisi == 2010-ci ildə əhalinin sayı 199 nəfər təşkil edirdi. == İqritisadiyyatı == 2010-cu ildə əmək qabiliyyətli 131 nəfər (15-64 yaş arasında) 93 nəfər iqtisadi cəhətdən, 38 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstəricisi 71.0%, 1999-cu ildə 68.8%). Fəaliyyət göstərən 93 sakindən 90 nəfəri (40 kişi və 50 qadın), 3 nəfər işsiz (3 kişi və 0 qadın) idi.

Brendi (konyak) — süfrə şərabından hazırlanmış spirtin dincə qoyulmaqla yetişdirilməsindən alınan alkoqollu içki. Konyak tünd spirtli içki olub, üzüm şərablarının destilləsindən alınmış konyak sprtini saxlayıb yetişdirməklə hazırlanır. Konyakla üzüm arağı eyni deyildir. Üzüm arağı üzümçülük qalıqlarından (cecə, maya və s.) hazırlanır. Digər tərəfdən konyak özünün qızılı-kəhrəba rənginə, xoşagələn ətrinə və s. görə üzüm arağından fərqlənir. Konyakın tündlüyü 40–57 h.% arasında dəyişir. Konyak ilk dəfə, təqribən 300 il bundan əvvəl Fransanın Şaranta vilayətinin Konyak şəhərində istehsal olunmağa başlanmışdır. Bu bir növ təsadüfi olmuşdur. Fransa Şarant çayı vasitəsilə İngiltərə və Skandinaviya ölkələri ilə ticarət əlaqəsi saxlayırdı.

Armanyak (fr. Armagnac) — Qaskon vilayətində ağ üzüm şərabının distilləsi nəticəsində alınan spirtli içki.

Levon Aronyan (erm. Լևոն Գրիգորի Արոնյան; 6 oktyabr 1982, İrəvan) — şahmat üzrə erməni əsilli ABŞ qrosmeysteri. Aronyan 2003-cü ildə Ermənistanı təmsil edirdi, sonralar təxminən bir il müddətində 2004-cü ilə qədər Almaniyanı, 2004-cü ildən 2021-ci ilin sonlarına kimi yenidən Ermənistanı təmsil edib. Aronyan 2021-ci ilin fevral ayının sonlarında Ermənistan şahmat federasiyasından ABŞ federasiyasına keçmək qərarını açıqladı və idmana dövlət dəstəyinin azalması ilə əlaqələndirdi. 2021-ci ilin dekabrından etibarən ABŞ-ni təmsil edir. 1982-ci ildə İrəvanda doğulub. Anası Seda Avaqyan mühəndisdir, ixtisasca fizik olan atası Qirqori Leontieviç Aronov Rusiya yəhudisidir, Belarusun Vitebsk vilayətində doğulub. == Uğurları == Dünya Kuboku, Linares, Veyk-an Zee (iki dəfə) kimi turnirlərin qalibidir.

Bonyak xan (?-?) — Qıpçaq xanı. == Həyatı == Məşhur kuman xanları Tuqorxan, Bonyak (Bənək) və Şarukanın simasında rus folklorunda dəhşətli düşmən kimi Bunyak Şeludivıy - xişnıy, Tuqorin Zmeyeviç, Şark - velikan obrazları yaranmışdır. Bu adları Bizans imperatorunun qızı Anna Komnin yazısında Tuqortaq (Tuqorkan), Manyak (Bunyak) şəklində verir . Donda məskunlaşan qıpçaqların bir hissəsi Dnepr ətrafına köç etdi. Həmin dövrdə bu torpaqlar qıpçaq xanı Bonyakın orduları tərəfindən tutulmuşdu. Məhz Bonyak Tuqorkan xanla birlikdə həm rus torpaqlarına, həm də bizans üzərinə hücum etmişdilər. Lakin qüvvə və siyasi fəallıqlarına baxmayaraq XI əsrin sonu XII əsrin əvvəllərində öz keçmiş qüdrət və qüvvələrini itirmiş oldular. 1107-ci ildə Bonyak xan və Şarukan Pereyaslavl knyazlığının üzərinə yürüş təşkil etdilər. Onlar çox böyük qüvvə ilə Lubna şəhərinə yaxınlaşdılar və Tula çayının sol sahilində durdular. Svyatopolk və Vladimir qəfildən qıpçaq ordularına hücumetdilər.

Konyak (fr. Cognac ) — Fransanın Puatu-Şaranta regionun rayonlarından (fr. Arrondissement) biri. Departamenti — Şaranta. Suprefektura — Konyak. Rayon əhalisi 2006-cı ildə 91 004 nəfər təşkil edirdi. Əhalinin sıxlığı — 73 nəf / km². Rayon sahəsi — 1240 km².

Manyak (fr. və oks. Manhac) — Fransada kommuna, Cənub-Pireneylər regionunda yerləşir. Departament — Averon. Barakvil-Sovter kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Rodez. INSEE kodu — 12137. Kommuna təxminən Parisdən 500 km cənubda, Tuluza şəhərindən 110 km şimal-şərqdə, Rodezdən isə 29 km cənub-qərbdə yerləşir. == Əhalisi == 2008-ci ildə əhalinin sayı 663 nəfər təşkil edirdi. == İqtisadiyyatı == 2007-ci ildə əmək qabiliyyətli 370 nəfər (15-64 yaş arasında) 301 nəfər iqtisadi fəal, 69 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstərici 81.4%, 1999-cu ildə 73.6%).

Moryak (fr. Mauriac) — Fransanın Overn regionun rayonlarından (fr. Arrondissement) biri. Departamenti — Kantal. Suprefektura — Moryak. Rayon əhalisi 2006-cı ildə 27 381 nəfər təşkil edirdi. Əhalinin sıxlığı — 21 nəf / km². Rayon ərazisi — 1278 km².

Şəmkir Konyak Zavodu, əvvəllər Şamxor Konyak Zavodu (̣̺azərb-kiril. Шамхор Конјак Заводу) — Azərbaycanda yeyinti sənayesi müəssisəsi. Şəmkir şəhərində, Heydər Əliyev küçəsi 264 ünvanında yerləşir. Zavodun əsası 1923-cü ildə qoyulmuşdur, SSRİ-də ən böyük konyak zavodlarından biri olmuşdur. 3, 4, 5 ulduzlu ordinar, "Göygöl", "Göyçə" və "Bakı" markalı konyaklar, ordinar portveyn, "Ağstafa", "Alabaşlı" və "Kürdəmir" markalı desert şərablar və s. istehsal edirdi. Zavodun 1980-ci illərin ortalarında 8 əsas sexi – konyak, şərab, şərab tullantıları emalı, 1, 2, 3, 4 və 5 nömrəli konyak spirti saxlama sexləri və mexaniki yardımçı sexi var. 1984-cü ildə 768 (1940-cı ildə 20, 1950-ci ildə 30) min dal konyak, 237 (1940-cı ildə 110, 1950-ci ildə 120) min dal şərab istehsal etmişdir.

Sent-Oben-le-Monyal (fr. Saint-Aubin-le-Monial) — Fransada kommuna, Overn regionunda yerləşir. Departament — Alye. Burbon-l'Arşambo kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Mulen. INSEE kodu — 03218. == Əhalisi == 2008-ci ildə əhalinin sayı 289 nəfər təşkil edirdi. == İqtisadiyyatı == 2007-ci ildə 194 yaşda (15-64 yaş arasında) 139 nəfər iqtisadi fəal, 55 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstərici 71.6%, 1999-cu ildə 64.6%). Fəal olan 139 nəfərdən 135 nəfər (76 kişi və 59 qadın), 4 nəfər işsiz (1 kişi və 3 qadın) idi. 55 hərəkətsiz 10 nəfər arasında şagird və ya tələbə, 26 nəfər təqaüdçü, 19 nəfər digər səbəblərə görə fəaliyyətsizdir.