Поиск по словарям.

Qabırğalı qalxanotu (lat. Saussurea costus) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin qalxanotu cinsinə aid bitki növü.

Qadırğalı bəy Qasımlı Jalayiri (Qadırğalï Jalayir / Қадырғали Жалайыр, ləqəbi Karaçi) — XVI əsrdə yaşamış qazax salnaməçisi, siyasətçi. Qadır Əli bəy Xoşum-bəy Cəlayir (1530-1605) - Sibir və Kasımov xanlarının saray xadimi, tarixçi. Sibir Xanı Kuçuma xidmət etmişdir. Ruslar tərəfindən tutuldu. Kasımov Xan Uraz-Məhəmməd tərəfindən işə götürülmüşdür. 1602-ci ildə "Cəmi ət-təvarix" (Salnamələr toplusu) tarixi traktatını yazdı. Fəzlullah Rəşidəddin tərəfindən yazılmış eyni adlı əsərin qısaldılmış variantını və bir neçə dastanın orijinal hissəsini ehtiva edir. Salnamə, XV-XVI əsrlərdə Deşti-i Qıpçaqdakı hadisələrin yerli Tatar-Noqay versiyasını verir. Tatar mətni I.N.Berezin tərəfindən 1854-cü ildə nəşr edilmişdir - Salnamələr toplusu. Kazan, 1854 (Şərq tarixçiləri kitabxanası, I. N. Berezin tərəfindən nəşr edilmişdir, c.2, hissə 1) əsər M. A. Usmanov tərəfindən öyrənilmişdir (Usmanov M. A. XVII—XVIII əsrlərə aid Tatar tarixi mənbələri.

Qarğalı - İrəvan xanlığının Dərəçiçək mahalında kənd adı. XIX əsrin ortalarından sonra adı çəkilmir. == Toponimi == Toponimin mənşəyi barədə iki fikir ola bilər: Karqa tayfasının adını əks etdirir. Toponim türk dillərində karqa "üst-üstə düşmüş buzlaq daşları" sözündəndir. XIX əsrdə Qars əyalətinin Qars dairəsində Qarqaluq kənd xarabalığı, Zaqatala rayonundanunda Qarqalı dağı, Naxçıvanda Qarqalıq kəndi, Qazaxıstanda Karqalı toponimləri ilə mənşəcə eynidir.

Beufort qasırğası — Dünyada böyük diametrli və şiddətli qasırğa. Ölçüsünə görə saatda 75 mildən çox sürətlə dönərək əsir. Şərqi Sakit okean və Cənubi Atlantik okeanı xaric subtropik və tropik iqlim qurşağındakı bütün isti dənizlərdə sıx-sıx meydana gəlir. Avqust-sentyabr aylarında Antil adalarında daha çox özünü göstərir.

"Katrina" qasırğası - Amerika Birləşmiş Ştatları tarixində ən dəhşətli tufan. Qasırğalar içərisində Katrinanın adı tez-tez çəkilir. Katrina qasırğası ABŞ tarixində ən dağıdıcı qasırğalarındandır. Daha çox Atlantik okeanında baş verən Katrina 1890-cı ildən məşhurdur. Bu qasırğadan ən çox 1928-ci ildə New Orleansda meydana gəlib. Onun ardınca Luizianı sel basıb. Qasırğa Missisipi sahilinin qarşısında və Alabamada şiddətini artırıb və şəhərin böyük qisminin yox olmasına gətirib çıxarıb. Həmin vaxt New Orleansın 80 faizi sular altında qalıb. Katrina 1836 insanın ölümünə səbəb olub. 81,2 milyard dollarlıq vurduğu ziyanla ABŞ-nin ən qorxulu yuxusuna çevrilib.

Patrisya Tropik Qasırğası (ing. Hurricane Patricia) — Qərb yarımkürəsində səbt olunmuş ən güclü tropik qasırğadır. Bu qasırğa, 2015 oktyabr ayının ortasında, Meksikanın cənub qərbdə yerləşən Tehuantepek körfəzində daha güclənib və 5ci qat tropik qasırğa adlanıbdır. Patrisya qasırğası Meksika sahillərində 325km/h sürəti yellər və 14 metirlik hündürlükdə dalğalar yaradıb, Meksikada böyük qorxu və xəsarətə səbəb olub gücsüzləşəndən sonra ABŞ Tekzas ştadına doğru yönlənmişdir. Son rəsmi rəqəmlərə görə bu qasırğa mustəqim olaraq 8 nəfər və qeyri mustəqim 5 nəfərin ölümünə və ən azı 37 milyon dollar maddi xəsarət vurmuşdur.

Sendi qasırğası (ing. Hurricane Sandy) - Atlantik okeanında yaranmış və indiyə qədər qeydə alınmış ən güclü qasırğa. Yamayka, Haiti, Kuba, Dominikan Respublikası, Baham adaları, Kanada və ABŞ-də Sendi qasırğası nəticəsində ciddi dağıntılar yaranmışdır. 2012-ci ilin oktyabr ayında Karib hövzəsində başlanan qasırğa, oktyabrın sonlarına doğru daha da şiddətlənmişdir. Hal-hazırda qasırğa ABŞ sahillərinə çatmışdır. Sendi qasırğası nəticəsində onlarla insan həlak olmuşdur, ümumi dəymiş ziyanın 50 milyard dolları keçəcəyi ehtimal olunur.

Tayfun (ing. typhoon, çin. 颱風, taifeng — böyük külək) — Sakit okeanın qərbində (Ekvatordan şimalda) yaranan (əsasən, yayda və payızda) tropik siklonlarının yerli adı. Hind-Çin, Çin, Koreya sahillərinə çatır, bəzi hallarda Rusiyanın Uzaq Şərqinin hava şəraitinə təsir edir. Orta hesabla ildə təqribən 30 dəfə təkrar olunur. Sürəti saatda 30–50 km, bəzən 100 km-dən çox olur. Tayfun dağıntılara, daşqınlara, böyük dəniz dalğalarının yaranmasına və s. səbəb olur.

Güclü külək vasitəsilə böyük miqdarda torpaq hissəciklərinin və qumun sovurulub aparılmasıdır. Torpaq qasırğası bəzən milyon tonlarla tozu uzaq məsafəyə aparıb əkinlərin üzərinə tökür, yararlı torpaqları, bitkiləri məhv edir. Çöllərdə qoruyucu meşə zolaqları salmat və s. aqrotexniki tədbirlərə toz qasırğası ilə mübarizə aparılır.

Daniel qasırğası — son dərəcə ölümcül Aralıq dənizi siklonudur. Liviyada fəlakətli fəsadlar törətmiş və həmçinin Avropanın cənub-şərqinə təsir etmişdi. Sentyabrın 4-də yaranan fırtına öncə Yunanıstan, Bolqarıstan və Türkiyəyə təsir etdi və orada geniş daşqınlara səbəb oldu, tezliklə subtropik xüsusiyyətlər meydana gəldi və Liviya sahillərinə doğru hərəkət etdi. Quruya çatmazdan əvvəl fırtına tropik oldu. Liviya sahillərində fəlakətli daşqınlar baş verdi, daha sonra qalıq aşağı səviyyəyə çevrildi. Fırtına Omeqa blokunun nəticəsində yarandı, çünki yüksək təzyiq zonası iki aşağı təzyiq zonası arasında sıxışaraq Yunan hərfi omeqa (Ω) əmələ gətirdi. == Liviyada fəlakətli daşqın == Fırtına Liviya sahillərində fəlakətli nisbətdə daşqınlara səbəb oldu. Liviya səlahiyyətlilərinin məlumatına görə, sentyabrın 12-nə 2300 nəfərin öldüyü və daha 7 minə yaxın insanın yaralandığı bilinirdi. Sentyabrın 13-nə olan məlumata görə, ölənlərin sayı 7000 nəfəri ötüb, daha 100 000 nəfər isə hələ də itkin düşmüş hesab olunurdu. Sentyabrın 15-də ölənlərin sayı 11.300 nəfəri ötdü.Qasırğa sentyabrın 10-da Liviyanın şərqində baş verdi və Benqazi , Derna şəhərləri və Əl Cəbəl əl-Əxdar bələdiyyəsinə təsir etdi.

Abıralı üsyanı (qaz. Абыралы көтерілісі) — Şərqi Qazaxıstan vilayətinin Abralı bölgəsində 1931-ci il fevral, mart aylarında baş vermiş kəndli üsyanı. Üsyan məcburi kollektivləşdirməyə qarşı idi. 12 fevral 1931-ci ildə bölgənin bütün aullarında kəndlilərin üsyanı başladı. 4-cü və 6-cı aullarda (indiki Baktı və Enbek aulları) Esimbek Musabekulının rəhbərliyi ilə 300 nəfər kəndli Birləşmiş Dövlət Siyasi İdarəsinin qoşunlarına qarşı müqavimət göstərdilər. Onlar hökumətdən zorakılığı dayandırıb, müsadirə etdikləri mal qaranı və buğdanı xalqa qaytarmağı tələb edirdilər. 1931-ci ilin payızında Abralı üsyanının iştirakçıları Kempirbaevin dəstəsindən 274 nəfər həbs olundu, 85 nəfər isə güllələndi.

Qabırğa (lat. costa,ae f., q.yun. πλευρά) - cüt və yastı qövs səkilli döş qəfəsinə aid sümük olub, insanda sayı 12 cütdür. Qabırğa sümüyü iki: ön qığırdağa keçən və arxa fəqərəyə birləşən ucdan, baş (lat. Caput costae), boyun (lat. collum costae) və cismdən (lat. corpus costae) ibarətdir. Qabırğa sümüyünün iki: xarici qabarıq və daxili batıq səthi var. Arxa ucunda iki oynaq səthi: qabırğa qabarcığı oynaq səthi (lat. Facies articularis tuberculi costae) və köndələn çıxıntı oynaq səthi (lat.

Qabırğa qığırdaqları — qabırğaları irəli uzatmağa kömək edən və toraksın (döş qəfəsi) divarlarının elastikliyinə kömək edən hialin qığırdaq toxumaları. Qabırğa qığırdaqları yalnız qabırğaların ön uclarında yerləşir və medial uzanma təmin edir. == 1-12 qabırğaların fərqləri == İlk 7 cütü sternum (sinə sümüyü) ilə bağlıdır, sonrakı 3-ün hər biri qabaqki qabırğanın qığırdağının aşağı sərhədi ilə birləşdirilir, son 2-si qarın divarında bitən uclu ətraflara malikdir.Qabırğalar kimi qabırğa qığırdaqları da uzunluğu, eni və istiqaməti ilə fərqlənir. Onların uzunluğu 1-7-yə qədər artır, sonra tədricən 12-yə qədər azalır. Qabırğa qığırdaqlarının eni, eləcə də aralarındakı boşluqların eni birincidən sonuncuya qədər azalır. Qabırğa qığırdaqları qabırğalara yapışma yerlərində genişdirlər və bütün eni eyni olan ilk 2-si və kənarlarının təmasda olduğu yerlərdə böyüdülmüş 6-cı, 7-ci və 8-ci istisna olmaqla, döş sümüyü ətraflarına doğru daralır. İstiqamətinə görə də fərqlənirlər: 1-si sternuma doğru bir qədər aşağı enir, 2-si üfüqi, 3-sü bir qədər yüksəlir, qalanları isə bucaq şəklindədir. == Strukturu == Hər bir qabırğa qığırdağının 2 səthi, 2 haşiyəsi və 2 ucu var. === Səthləri === Ön səth qabarıqdır, irəli və yuxarıya baxır: 1-si kostoklavikulyar bağa və körpücükaltı əzələyə yapışır. İlk 6 və ya 7 sternum uclarında, döş əzələsinin əsas əzələsinə qədərdir.

Bill qasırğası (ing. Hurricane Bill) — 2009-cu ildə Şimali Atlantika hövzəsində qasırğa səviyyəsinə çatan ilk tropik siklondur və atmosfer spiral formalaşmasının diametrinə görə Atlantik okeanında ilk on ən böyük siklondan biridir. Kabo-Verde tipli Bill qasırğası 15 avqust şənbə günü Afrikanın qərb sahillərindən hərəkət edən və Kabo-Verde adaları ərazisində tropik çökəklik zonası yaradan isti hava dalğasından yaranıb. Qərb-şimal-qərb istiqamətində hərəkət edən siklonun konvektiv sistemi gün ərzində tropik tufan səviyyəsinə, daha sonra qasırğanın gücünə qədər güclənərək avqustun 17-dən 18-nə keçən gecə Saffir-Simpson təsnifat şkalası üzrə sabit küləyin sürəti 215 km/saat olmaqla dördüncü kateqoriyaya çatıb. Daha da irəlilədikcə, qasırğa şimala doğru istiqamətini dəyişərək, Bermud adalarının sərhədini keçbi tədricən zəifləməyə başladıqdan sonra Yeni Şotlandiya və Nyufaundlend ərazisinə keçir. Avqustun 23-də Bill şərq-şimal-şərq istiqamətinə dönərək ertəsi gün sürəti 120 km/saat olan davamlı elementar küləklərlə Kanadanın şərq sahilinə çatır. Qasırğanın yaratdığı dəniz dalğaları Kiçik və Böyük Antil adaları sahillərində, Baham adalarına və ABŞ-nin şərq sahillərinə dağıdıcı təsir göstərərək, iki nəfərin həyatına son qoyub. Bill Kanadanın şərqinə 1-ci kateqoriyalı qasırğa kimi çatıb, lakin ölkənin şərq hissəsindən keçərkən yeni insan tələfatının qarşısı alınıb. == Meteoroloji tarixi == 12 avqust 2009-cu ildə Afrikanın qərb sahillərində isti tropik dalğa yaranaraq, Atlantik okeanına daxil olub və qərbə doğru irəliləyir. ABŞ Milli Qasırğa Mərkəzinin mütəxəssisləri dalğanın tropik siklonlardan birinə çevrilmə ehtimalının yüksək olacağını proqnozlaşdırmışdılar, çünki onun hərəkəti geniş ərazidə başlayıb, yağış və tufan aktivliyi ilə müşayiət olunurdu.

Hüseynabad-i Qarğalı (fars. حسين ابادقارقالو‎) — İranın Zəncan ostanı Əbhər şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 52 nəfər yaşayır (10 ailə).

Qamırqala dağı – Ordubad rayonu ərazisində dağ (hünd.1479,2 m). Zəngəzur silsiləsinin suayırıcısındakı Səfərdərə yüksəkliyindən (3826,4 m) cənub-qərbə ayrılan Xoşkeşin qolunda zirvə. Çənnəb kəndindən 2 km cənub-qərbdədir. Alt Eosenin İpr mərtəbəsinə aid Kələki lay dəstəsinin vulkanogen-çökmə süxurlarından təşkil olunmuş erozion-denudasion mənşəli günbəzvari, qərb və cənub-qərb yamacları sıldırımlı yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Ordubad qarılma zonasının Paradaş seqmentində, eyniadlı əyilmənin mərkəzi strukturu olan Şurud-Vənənd sinklinalının cənub-qərb qanadında yerləşir. Zirvə hissəsindən şimal-qərb istiqamətli fay qırılması keçir.

Lobel asırqalı (lat. Veratrum lobelianum) — melantkimilər fəsiləsinin asırqal cinsinə aid bitki növü.

Myricaria germanica (lat. Myricaria germanica) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin yulğunkimilər fəsiləsinin çayyovşanı cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Krım, Qafqaz, Orta Asiya, Qərbi və Şərqi Sibir, İran, Himalay və Şimali Çində təbii arealı vardır. == Botaniki təsviri == Qoca budaqların qabığı bozumtul-qonur, birillik zoğların qabığı sarımtıl-yaşıldır. Yarpaqları xətvarı-uzunsov, xırdа, uzunluğu 1,5-5 mm, eni 0,5-1 mm, biz, bir az içəriyə burulmuş, bünövrəsi enli, oturaq, rəngi göyümtül-yaşıldır. Çiçək salxımları yan, illik budaqlardа inkişaf edir. Çiçək salxımları sıx, sünbülvarı, uzunluğu 5-10 sm, eni 1-1,3 sm olub, bünövrəsi çoxsaylı, enli, yumurtavarı, küt pulcuqludur. Çiçək saplaqlarının uzunluğu 2-3,5 mm-dir. Çiçəkaltlıqları yumurtavarı, ellipsvarı, uzunluğu 5–10 mm, eni 2–5 mm-dir. Çiçəkaltlıqlarının orta hissəsi enli, kənarları bütöv, ucu kütdür.