Qara; tutqun, donuq, aydın görünməyən.
Qaranlıq çökmək, qaranlıqlaşmaq. Padşah bu sözü eşitdikdə dünya gözünə tar oldu, ayağa durdu, oğlunun otağına getdi
Bax: tərac.
Talan olmaq, məhv olmaq.
Partlama, çatlama, gurultu, partlayış səsi. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bel, qurşaq əsəbləri. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dartmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
1. Teşt, ləyən. 2. Tas qurmaqla falabaxma, tas falı. 3. Su içmək üçün qulplu qab. Dastanda 3-cü mənada işlənir
Qəm, qüssə. Qurbani, sözün yara asta söylə! Sızıldaşır yaram, yar, asta söylə! Bir ac qarın doydur, yar, az tasa eylə! Nagah-nagah könüllərə yetincə
Daş. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Daşqın. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Daşmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Çöl, bayır, dış. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Özgə dindən olan. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dadlı. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Mal. Tavar (davar) türk dilindən rus dilinə keçmiş sözlərdəndir. Dilimizdə başqa mənaları da var: 1) çalışqan, bacarıqlı
Tövlə. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dovşan. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Toyuq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Day. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dayaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Büdrəmək, sürüşmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bax: tazyana.
Qırmanc, qamçı. – Əməyinizi mənə halal edin, – deyib ata bir tazyana çəkdi, at yeldən yeyin, sudan iti gedirdi
İti bir şeylə yaralamaq; neştərləmək, deşmək. Dərin-dərin dəryaları boyladı, Xəncər alıb qara bağrım teylədi, Oğlu ölmüş Vəzir qəza eylədi, Getməz dam
ərəb. teyy Ötüb keçmə, yol getmə (mənzilbəmənzil, bir-bir yaşayış məskənlərini geridə qoyaraq). Kəcavələr bir qədər yol teyyi etdikdən sonra Qeysər şə
Bax: teyy. Qasid mənzilbəmənzil, teyyi-mənazil gecəni gündüzə qatıb, gündüzü gecəyə, özünü yetirdi Abdal Gülablıya, Valehi soruşdu, dedilər ki, səhər
Dialektlərimizdə tezto “tələsən”, teztoçu “tələskən” mənasında işlənir. Oğul, get, necə ki şah sənə Sarı Xoca ilə qul Abdullanı verdi, teztovluğ etməy
Xəbər. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Ürəyi atlanmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Çirkab içən. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Seyr etmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bax: təğyir. Bağman oldum, bağım təğayir oldu, Gözüm gördü, ağlım təğayir oldu... (“Abbas və Gülgəz”)
ərəb. təğəyyür Dəyişmə, başqalaşma, pozulma, alt-üst olma. Məcnunam, ay ata, eyləmə tədbir, Tədbirin bugünə eyləməz təsir, Leyli xəyalımı eyləyib təğy
Tənəli sözünün təhrifidir. Abdulla fikir elədi ki, qızların bir təhnəli sözü var. Bir vaxt olacaq, itlər məni boğduğunu qız başıma qaxacaq
Qələm kimi. Qaşların təhri-qələm, yanaqları xallı gəlin! Boy gözəl, bədən lətif, bir mələk misallı gəlin!
Alqışlamaq, bəyənmək, öymək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bax: töxmü-həsrət.
Kafirin başçısı. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dastanlarda qismət, nəsib, tale mənalarında işlənir (təqdiri-qəza şəklində də rast gəlinir). Cuma da Mənsurtək dar qabağında
Sırğa. Gümüşdən aşırma, almasdan tənə, Başda Kişmir işi tirmə şal gərək. (“Qulam-Kəmtər”)
ərəb. tinab, tunub Çadır ipi; pambıq ip. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Dar, sıx. Təngnəfəs sözünün tərkib hissəsidir. Gəl görüm, gəl görüm şahbaz şikarı, Bu meydana gələn baş verib gedər
Bax: tənqəh.
Pul. Ay oğul, gedirsən, tək getmə, özünlə qoşun, tənqəh də apar. Seyfəlmülük küllü qoşun və daş-qaşla yola düşdü
At sürmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Qarət, talan; talama. İskəndər qoydu başa tac, Balıqlardan aldı xərac. Axır oldu taxtı tərac, Çəkildi yan, dünya, səndən
Mərhəmət etmə, yazığı gəlmə, halına acıma. Rəhm, mərhəmət sözləri ilə flektivlik baxımından eyniköklüdür
Köçəri heyvandarlara verilən ad. Heydər bəy belə də elədi. Gedib qızı atasından istədi. Əhməd tərəkəmə onun günahından keçdi, qızı da ona verdi
Arxa, arxa tərəf. O vaxt kağız aparanlar kağızı papağının tərkinə qoyardılar ki, görüksün, kağız sahibi kağızını tanısın