сущ.
1. бот. кенаф (травянистое растение сем. мальвовых, волокно которого используется в качестве текстильного сырья)
2. бот. конопля (высокое травянистое растение, из стеблей которого изготовляют пеньку, а из семян добывают масло)
Kənaf
Çətənə (lat. Cannabis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin çətənəkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Ümumi məlumat ==
Bu bitkinin lifi də kətanın lifi kimi, əsasən toxuculuqda istifadə edilmişdir. Bu oxşar bitkilər arasında da bir yaxınlıq vardır. Bu bitkinin lifindən təsərrüfatda, toxumundan isə ərzaq kimi istifadə edilmişdir. Bu bitki də Azərbaycanda qədimdən becərilmişdir. Orta əsrlərdə isə onun yayılma arealı daha da genişlənmişdir. Çətənə XIX əsrdə Quba qəzasının bir sıra kəndlərində və Yelizavetpol quberniyasında becərilmişdir.
Çətənə bitkisi XX əsrin əvvəllərində Zaqatala dairəsində, Şəki və Lənkəran qəzalarında geniş yayılmışdı. Çətənə toxumu şum edilmiş sahəyə martın axırlarında səpilir.
Kənafabənzər dəliçətənə
Kənafabənzər dəliçətənə (lat. Datisca cannabina) — bitkilər aləminin balqabaqçiçəklilər dəstəsinin dəliçətənəkimilər fəsiləsinin dəliçətənə cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Çoxillik ot bitkisi olub, kökümsovu yoğun budaqlanandır. Gövdəsi düzqalxan, çılpaq, hündürlüyü 2-3 m-ə bərabərdir. Yarpaqları cüt olmayan lələkli, iri, uzunluğu 10-35sm olub, növbəli, yalançı zoğu olmayan, saplağının uzunluğu 3-7 sm-dir. Çiçəkləri yaraşıqsız, tutqun, kiçik, düzgün, ayrı cinsiyylətli, yuxarı yarpaqları fırçayabənzər, uzunluğu 3-20 sm, gövdənin zirvəsindəki çiçəkləri süpürgə çiçək qrupunda toplanmışdır. Meyvələri uzunsov-ellipsşəkilli olub, böyük olmayan qutucuqdur. İkievlidir. Qafqazda iyundan avqusta qədər, Orta Asiyada isə iyun-iyul aylarında çiçəkləyir. Meyvələri avqust-sentyabr aylarında yetişir.
Kənafabənzər kəndir
Kənafabənzər kəndir (lat. Apocynum cannabinum) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin kəndirkimilər fəsiləsinin kəndir cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Apocynum album Greene
Apocynum angustifolium Wooton [Illegitimate]
Apocynum arenarium Greene
Apocynum bebbianum Greene
Apocynum bolanderi Greene
Apocynum breweri Greene
Apocynum canadense Shecut
Apocynum cannabinum var. album (Greene) Bég. & Belosersky
Apocynum cannabinum var. album (Greene) F.C. Gates
Apocynum cannabinum var. angustifolium N.H.Holmgren
Apocynum cannabinum f. arenarium (Greene) B.Boivin
Apocynum cannabinum var. bolanderi (Greene) Bég. & Belosersky
Apocynum cannabinum var.
Kənafkimilər
Çətənəkimilər (lat. Cannabaceae) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinə aid bitki fəsiləsi.
Əsasən, mülayim iqlimli rayonlarda yayılmış bir və ya ikievli otlardır. Erkək çiçəkləri süpürgə, dişi çiçəkləri isə başcıq və ya qozayabənzər çiçək qrupunda yerləşir. 3—4 növü əhatə edən 2 cinsi (çətənə və mayaotu) var.
== Cinsləri ==
Aphananthe Planch.
Cannabis L. — Çətənə
Celtis L. — Dağdağan ?
Chaetachme Planch.
Gironniera Gaudich.
Humulus L. — Mayaotu
Lozanella Greenm.
Kənafvari asırqalotu
Kənafvari asırqalotu (lat. Eupatorium cannabinum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin asırqalotu cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Hündürlüyü 50-100 (120) sm, gövdəsi düzdür, nazik-şırımlıdır, tünd-qırmızı rəngə boyanmış və yuxarı hissədə budaqlanmış yaşıl, qısa-tüklü olan çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi al qırmızı, düz və şırımlı, 50-100 (120) sm hündürlükdə, qısatüklü, yaşıl bəzən boz rəngli, yuxarıdan budaqlı bitkidir. Yarpaqları qısasaplaqlı, qarşılıqlı, lansetvari yaxud yumurtavarilansetvari seqmentlərə bölünmüşdür; nadir hallarda yarpaqları bütöv, sadədir. Çiçəkqrupu sıx qalxanvaridir. Səbətləri azçiçəkli, 8 mm uzunluqda, 4-6 çəhrayı çiçəkdən ibarətdir. Toxumcaları 3 mm uzunluqda, dar uzunsov, 5 tinli, tünd rəngdədir; kəkili toxumcadan bir qədər uzundur. Yarpaqları çox qısa saplaq üzərində qarşı-qarşıya yerləşmiş, aşağı tərəfdə yerləşənlər bir qədər daha sıx və yumşaqtükcüklüdür; aşağı yarpaqları üç hissədən ibarətdir, seqmentləri neştərvari və yaxud yumurtaşəkilli-neştərvaridir, ucu sivri, kənarları isə mişarvari-dişlidir. Yuxarı yarpaqları sadə, neştərvari və yaxud yumurtaşəkilli-neştərvaridir, nadir halda gövdə üzərində bütün yarpaqlar bütöv olurlar.
Kənafə
Kənafə (ərəb. كنافة kanāfah) — Ərəb mətbəxində şirin şəkərəsaslı siropu ilə isladılmış pendirli şirniyyat və desert.
Əkin kənafı
Əkin çətənəsi (lat. Cannabis sativa) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin çətənəkimilər fəsiləsinin çətənə cinsinə aid bitki növü.
== Arealı ==
Rusiyanın Avropa hissəsinin cənub-şərqindən Çinin şimal-qərbivə Pakistana qədər yayılmışdır.
== Sinonimləri ==
Cannabis americana Pharm. ex Wehmer
Cannabis chinensis Delile
Cannabis erratica Siev.
Cannabis foetens Gilib.
Cannabis generalis E.H.L.Krause
Cannabis gigantea Crevost
Cannabis indica Lam.
Cannabis indica f. afghanica (Vavilov) Vavilov
Cannabis indica var. kafiristanica Vavilov
Cannabis intersita Soják
Cannabis kafiristanica (Vavilov) Chrtek
Cannabis lupulus Scop.