1
прил.
1. национиальный:
1) относящийся к нации, национальности. Milli siyasət национальная политика, milli əsarət национальный гнет, milli mənafe (maraqlar) национальные интересы, milli məsələ национальный вопрос, milli cəbhə национальный фронт, milli istiqlaliyyət uğrunda mübarizə борьба за национальную независимость
2) выражающий характерные особенности данной нации, национальности. Milli bayram национальный праздник, milli ənənələr национальные традиции, milli kolorit национальный колорит, milli qəhrəman национальный герой, milli kitabxana национальная библиотека, milli kadrlar национальные кадры, milli mədəniyyat национальная культура, milli paltar национальная одежда, milli teatr национальный театр, milli xüsusiyyət национальная особенность, milli xarakter национальный характер, milli güləş спорт. национальная борьба, milli mahal геогр. национальный округ
3) принадлежащий данной стране, государственный. Milli bank национальный банк, milli bayraq национальный флаг, milli himn национальный гимн, milli muzey национальный музей, milli sərvət национальное богатство
2. межнациональный. Milli münəsibətlər межнациональные отношения, milli düşmənçilik межнациональная вражда
2
прил.
1. полосатый. Milli köynək полосатая рубашка; 2 линованный (такой, на котором нанесены линии для письма). Milli dəftər линованная тетрадь
Milli
Milli (tayfa) — kürddilli tayfa.
Birinci Milli — Kəlbəcər rayonunda kənd.
İkinci Milli — Kəlbəcər rayonunda kənd.
Üçüncü Milli — Kəlbəcər rayonunda kənd.
Emin Milli
Emin Milli (Emin Abdullayev) — Azərbaycan insan hüquqları müdafiəçisi, bloqqer. Almaniyaya köçmüşdür və hal-hazırda orada yaşayır.
== Həyatı ==
Emin Milli 1979-cu ildə Bakıda doğulub. Əslən neftçalalıdır. 1999-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq Hüquq və Beynəlxalq Münasibətlər fakültəsini bitirib, 2001–2002-ci illərdə Almaniyada oxuyub və Avropa Saarbruecken Hüquq Məktəbində magistr dərəcəsi alıb. 1999–2000-ci illərdə Bakıda Beynəlxalq Respublikaçılar İnstitutunda koordinator, 2002–2004-cü ildə Fridrix Ebert Fondunun Azərbaycan üzrə direktoru işləyib. 2002–2004-cü illərdə Avropa Şurasının Azərbaycanda siyasi məhbuslar üzrə hüquqşünası və məsləhətçisi olub. 2005-ci ildə ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Haqları Bürosunun seçki müşahidə missiyasının siyasi təhlilçisinin köməkçisi işləyib. "Alumni Network" Gənclər Şəbəkəsinin nümayəndəsi, "ANTV" (Alumni Network TV) şəbəkəsinin təsisçilərindən biridir.
=== Həbsləri ===
2009-cu il iyul ayının 8-də "Ol" Gənclər Hərəkatının həmtəsisçisi olan Adnan Hacızadə ilə birlikdə Bakının Səbail rayonu ərazisində yerləşən "Lebanes" restoranında baş vermiş davada günahkar bilinib, onların barəsində Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 127.2.3 (qəsdən sağlamlığa az ağır zərər vurma) və 221.2.1 (xuliqanlıq) maddələri ilə cinayət işi açılıb.
Milli Konvent
Milli Konvent (fr. Convention nationale) və ya Konvent — Böyük Fransa inqilabı dövründə (1792—1795) qanunverici (səlahiyyət məhdudiyyəi olmayan) orqan.
Təşkilat məclis formasında 10 avqust 1792 ci ildə kral hakimiyyətinin süqutundan, "vətən təhlükədədir" elan edildikdən sonra yaranmışdır. Konventə ilk seçki 25 yaşına çatmış (dahasonra 21 yaş) kişilərdən 26 avqust 1792 ci ildə, depatament seçkisi isə həmin ilin 2 sentyabrında keçirilmişdir.
1792 ci il 21 sentyabrda Milli Konvent ilk məclisini keçirərək, kral idarə üsulunun ləğv olunması və respublika elan olunması ilə əlaqədar deklorasiya qəbul edir. Konventdə çoxluğu jirondistlər (500 nəfər) və onların tərəfdarları sağ cinahı, azlıqda olan montanyarlar (dağlılar) isə sol cinahı təşkil edirdilər.
İlk iclasdan başlajaraq jirondistlərlə montanyarlar arasında gərgin mübarizə başlanmış olur.
Sentyabr qətliamı günahkarlarının cəzalandırılması ilə əlaqəli debatlar gərgin şəraitdə keçir. Jirondistlər montanyarları diktaturaya can atmaqda günahlandırırlar. Kəskin fikir ayrılığı 1792 ci il, 16 oktyabrda məhkəmənin XVI Lüdovikin edam qərarı ilə bağlı olmuşdur.
Milli Kümə
Milli Liqa (türk. Milli Küme) — Türkiyənin 1937-1950-ci illər arasında ən üst səviyyəli futbol çempionatı. Türk futbol tarixində ilk dəfə bütün ölkədən komandaların yarışdığı liqa olub. Liqada dörd komanda çempion olub. Fənərbaxça ən çox çempion olan komandadır.
Milli Liqa
Milli Liqa (türk. Milli Küme) — Türkiyənin 1937-1950-ci illər arasında ən üst səviyyəli futbol çempionatı. Türk futbol tarixində ilk dəfə bütün ölkədən komandaların yarışdığı liqa olub. Liqada dörd komanda çempion olub. Fənərbaxça ən çox çempion olan komandadır.
Milli Məclis
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi — Azərbaycan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən dövlət hakimiyyəti orqanı. Birpalatalı orqan olub 125 deputatdan ibarətdir. Deputatlar majoritar seçki sistemi, ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, şəxsi və gizli səsvermə yolu ilə seçilirlər. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin hər çağırışının səlahiyyət müddəti 5 ildir. Milli Məclisin hər çağırışının seçkiləri beş ildən bir noyabr ayının birinci bazar günü keçirilir. Milli Məclisdə hər il iki növbəti yaz və payız sessiyaları keçirilir.
İlk dəfə 1918-ci il iyulun 21-də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər keçirilməsi haqqında Əsasnamə təsdiqləndi. Qanuna əsasən, məclisin tərkibinə 120 nəfər daxil olmalı idi. Həmçinin, parlament seçkilərində 20 yaşı tamam olmuş hər iki cinsin nümayəndələri iştirak edə bilərdi. İstisna olaraq inzibati vəzifələr tutan şəxslər Milli Məclisə seçilə bilməzdilər, yalnız səs verə bilərdilər.
Milli Net
Milli İnternet Mükafatı (qısaca Milli Net) — Azərbaycan İnternet Forumu tərəfindən təsis edilən peşəkar internet mükafatıdır. Bu mükafat hər il sosial, mədəni, elmi, iqtisadi, hüquqi və s. sahələrdə fəaliyyət göstərən, Azərbaycan dilində tərtib olunan və fəaliyyət göstərən milli internet resurslarına və internet layihələrinə müsabiqə üsulu ilə təqdim edilir.
Müsabiqənin 2009-cu ildən bu yana ənənəvi olaraq hər il təşkil olunur. 2018-ci il Milli İnternet Mükafatının 10 illik yubileyi kimi qeyd edildi. Lakin, 2019-cu ildə rəhbərlik tərəfindən AİF, MilliNet TK və MilliNet münsiflərinin qarşıdakı dövrlərdə MilliNet-in tam yeni konsepsiyada fəaliyyətə başlamasını nəzərdə tutduğunu və müasir çağırışlar baxımından Azərbaycan İnternetinin inkişafı, milli internet resursların yaradılmasının stimullaşdırılması və qiymətləndirilməsinə yeni yanaşmalar, MilliNet –in məqsəd və vəzifələrinin yenilənməsi üzərində işlər aparıldığı barədə məlumat verilərək AİF və MilliNet komandasının 2019-cu ildə MilliNet yarışmasını təşkil etməyəcəyinini təsdiq etmiş oldu. Lakin, MilliNet2020-nin yeni konsepsiyada fəaliyyətə başlaması nəzərdə tutulduğu bildirilsə də koronavirus pandemiyası və digər səbəblərə görə layihə təxirə salınmalı oldu. 2021-ci ildə layihənin keçirilib, keçirilməyəcəyi barədə hələki rəsmi açıqlama verilməyib.
Azərbaycanda yaradıcılığın, peşəkar fəaliyyətin və informasiya mübadiləsinin yeni bir sahəsi olan internet sektorunun inkişafına və genişləndirilməsinə xidmət etmək;
Ən yaxşı milli internet resurslarımızın Azərbaycanda və dünyada geniş istifadəçi auditoriyasında təbliğini aparmaq;
İnformasiya texnologiyalarının populyarlaşmasına dəstək vermək;
Azərbaycan dilinin İnternetdə tətbiqini genişləndirmək.
Müsabiqə Komissiyası saytların qiymətləndirmə prosesində aşağıdakı meyarları rəhbər tutulur:
Məzmun (informasiya tutumu);
Dizayn (vizual görünüş);
Funksionallıq (naviqasiya funksiyaları).
Milli Ordu
Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri və ya Azərbaycan Ordusu — Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü qorumağa həsr olunmuş hərbi təşkilat. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Azərbaycan Quru Qoşunları, Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələri və Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrindən ibarətdir. Birləşən qüvvələrə Azərbaycan Respublikası Daxili Qoşunları, Azərbaycan Milli Qvardiyası, Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidməti, Fövqəladə Hallar Nazirliyi və Azərbaycan Respublikası Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti daxildir.
1918-ci ilin mayın 28-də qəbul edilmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Azərbaycanın İstiqlal Bəyannaməsində Azərbaycanın Silahlı Qüvvələrininin yaradılması qeyd edilib. 1918-ci ilin mayın 28-də yaradılan ilk kabinədə Azərbaycan hökumətinin müdafiə naziri vəzifəsinə general Xosrov bəy Sultanov təyin edilib. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldığı ilk dövrlərdə onun hərbi qüvvələri 600 nəfərlik könüllü dəstələrdən ibarət idi. Hökumət 1918-ci il iyunun 19-da ölkə ərazisində hərbi vəziyyət elan edib. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Nazirlər Şurasının 1918-ci il 26 iyun tarixli qərarı ilə Çar Rusiyası dövründə "Vəhşi diviziya" adlanan keçmiş Tatar süvari alayının əsgərlərindən formalaşdırılmış və general Əliağa Şıxlinskinin rəhbərlik etdiyi Müsəlman korpusunun əsasında ilk ordu hissəsi, 5000 nəfər şəxsi heyəti olan "Əlahiddə Azərbaycan korpusu" yaradılıb. İyulun 11-də hökumət fərmanı ilə hərbi səfərbərlik elan edilib. Azərbaycan Respublikasının 1894–1899-cu illərdə anadan olmuş bütün müsəlman vətəndaşları orduya hərbi qulluğa çağırılıb.
Milli Park
Milli park — mühafizə olunan xüsusi ərazi; xüsusi ekoloji, tarixi, estetik və digər əhəmiyyət daşıyan təbiət komplekslərinin yerləşdiyi və təbiəti mühafizə, maarifçilik, elmi, mədəni və digər məqsədlər üçün istifadə olunan təbiəti mühafizə və elmi tədqiqat idarələri statusuna malik olan ərazilər.
Bütün növ insan fəaliyyətinin məhdud olduğu qoruqlardan fərqli olaraq milli parkların əraziləridə turistlərin gəzintisinə icazə verilir. Məhdud miqyaslı ərazilərdə insanların yaşamasına və təsərrüfat fəaliyyətinə yol verilir. Dünyada ilk milli park Yellouston Milli Parkı hesab edilir. 1872-ci ildə ABŞ Konqresində qəbul edilmiş və prezident Uliss Qrant tərəfindən imzalanmış qanunun əsasında əsası qoyulmuş bu milli park hazırda ABŞ-nin Vayominq, Montana və İdaho ştatlarının ərazilərində yerləşir. Sahəsinə görə ən böyük milli park isə 1974-cü ildə yaradılmış Şimal-Şərqi Qrenlandiya Milli Parkıdır ki, onun da sahəsi 972 min km²-dir. Eyni zamanda ABŞ-də yerləşən Hot-Sprinq Milli Parkının sahəsi cəmi 22 km² təşkil edir.
Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyinin müəyyənləşdirdiyi mühafizə olunan ərazilərin koteqoriyalar üzrə bölgüsünə görə milli parklar II kateqoriyaya aiddirlər.
Dünyada olan bir sıra parların salınmasında dövlət sərhədləri nəzərə alınmamışdır. Məsələn Niger, Benin və Burkina Faso ölkələrinin ərazilərində salınmış və UNESCO-nun ümumünya İrsinə daxil edilmiş “W” Milli Parkını göstərmək olar.
Milli Pəhriz
Yaponiya Parlamenti (Yapon. 国会, Hepbörn: Kokkai) Yaponiyanın ikipalatalı qanunverici orqanıdır. O, Nümayəndələr Palatası (衆議院, Şūqin) adlanan aşağı palatadan və yuxarı palatadan, Müşavirlər Palatasından (参議院, Sanqin) ibarətdir. Hər iki palata paralel səsvermə sistemi ilə birbaşa seçilir. Qanunların qəbulu ilə yanaşı, parlament rəsmi olaraq Baş nazirin seçilməsinə cavabdehdir. Parlament ilk dəfə 1890-cı ildə Meyci Konstitusiyasına əsasən İmperator Parlamenti olaraq çağırılmış və indiki formasını 1947-ci ildə müharibədən sonrakı konstitusiyanın qəbulundan sonra almışdır. Hər iki ev Naqataço, Çiyoda, Tokioda Milli Parlamenti Binasında (国会議事堂, Kokkai-gijidō) görüşür.
Parlament palatalarının hər ikisi paralel səsvermə sistemi ilə seçilir. Bu o deməkdir ki, istənilən seçkidə doldurulacaq yerlər hər biri fərqli üsulla seçilən iki qrupa bölünür; evlər arasındakı əsas fərq iki qrupun ölçülərində və onların necə seçilməsindədir. Seçicilərdən həmçinin iki səs vermələri xahiş olunur: biri dairə üzrə fərdi namizədə, digəri isə partiya siyahısına.
Milli Qvardiya
Milli Qvardiya — fərqli ölkələrdə çox növlü müasir və tarixi formalı təşkilatlar tərəfindən istifadə edilən ad. İlk Milli Qvardiya Fransa inqilabı dövründə yaradılmışdır.
Milli Qəhraman
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı — Azərbaycan Respublikasının fərqlənmə dərəcəsi.
Azərbaycan Respublikasının yüksək fərqlənmə dərəcəsi olan "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı ""Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adının müəyyən olunması haqqında" Azərbaycan Respublikasının 25 mart 1992-ci il tarixli, 331-XII nömrəli Qanunu ilə müəyyən olunmuşdur.
"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı haqqında əsasnamə Azərbaycan Respublikasının 1992-ci il 15 iyul tarixli 209 nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir.
"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı respublikanın ən yüksək fərqlənmə dərəcəsidir, Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi və tərəqqisi naminə xalq qarşısında müstəsna xidmətlərə və rəşadətə görə verilir.
"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən onun öz təşəbbüsü ilə və ya irəli sürülmüş vəsatətlərə əsasən verilir.
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanına aşağıdakılar təqdim edilir:
xüsusi fərqlənmə nişanı — səkkizguşəli "Qızıl Ulduz" medalı;
"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adının verilməsi haqqında Fərman.
"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı eyni şəxsə bir dəfə verilir.
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş güzəştlərdən istifadə edir.
"Qızıl Ulduz" medalı döşün sol tərəfinə, digər orden və medallardan yuxarıda taxılır.
"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı almış şəxslər həmin addan yalnız Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş qaydada məhrum edilə bilərlər.
Milli Qəhrəmanlar
Bu siyahı Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülən şəxslər və hərbi qulluqçular barədə qısa məlumatı əhatə edir.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda xüsusi xidmətlərinə və qarşıya qoyulmuş döyüş tapşırığını yerinə yetirən zaman göstərdiyi qəhrəmanlıq nümunəsinə görə, həmçinin vəzifə borcunu yerinə yetirərkən igidliyin və mərdliyin nümayiş etdirilməsinə görə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin Sərəncamına əsasən aşağıdakı şəxslərə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı fəxri adı verilib. Onlardan 20 nəfəri sağlığında, 201 nəfəri isə ölümündən sonra bu adla təltif olunub. Bugünə kimi 221 nəfərə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verilib. İndiyədək Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı fəxri adı ilə təltif olunan şəxslərdən 2-sindən bu ad geri alınıb.
Milli azlıq
Milli azlıq və ya etnik azlıq — hansısa bir dövlətin ərazisində yaşayaraq onun vətəndaşı olan, ancaq köklü xalqa mənsub olmayan və özünü milli icma hesab edən etnik qrup.
Hələ 1935-ci ildə, Beynəlxalq Ədalət Daimi Məhkəməsi, Albaniyada azlıq məktəbləri məsələsində “azlıqların mövcudluğu qanun deyil, həqiqət məsələsidir”.
Milli azlığın mahiyyətinin qeyri-müəyyən göstəricisi 1990-cı il ATƏM Kopenhagen Sənədinin 32-ci bəndində yer alır — "Bir insanın milli azlığa mənsub olması onun şəxsi seçiminin mövzusudur." İlk ATƏM / ATƏT-in Milli Azlıqlar üzrə Komissarı Maks van der Stul konsepsiyanı belə izah etdi: “Mən sizə özümün [tərifimi] təklif etməyəcəyəm. Bununla birlikdə qeyd etmək istərdim ki, azlığın varlığı təriflə deyil, həqiqət məsələsidir. (...) Görəndə azlığı tanıdığımı söyləməyə cəsarət edirəm. Birincisi, azlıq əksəriyyətdən dil, etnik və ya mədəni xüsusiyyətləri ilə seçilən bir qrupdur. İkincisi, azlıq bir qayda olaraq yalnız öz kimliyini qorumağa çalışan, həm də bu kimliyə daha güclü bir ifadə verməyə çalışan bir qrupdur."
Rusiya Federasiyası
Rusiya Federasiyasının beynəlxalq sənədləri və qanunvericiliyi, milli azlığın tərifini ehtiva etmir , baxmayaraq ki, həm insan hüquqlarının qorunması ilə bağlı beynəlxalq sənədlərdə, həm də Sənəddə qeyd olunur. Beynəlxalq Mülki və Siyasi Hüquqlar Qanununun 27-ci maddəsi və Rusiya Konstitusiyasında (Maddələr 71, 72 — maraqlıdır ki, onlarda milli azlıqların hüquqlarının qorunması həm federasiya yurisdiksiyasına, həm də ortaq yurisdiksiyaya aiddir) federasiya və onun subyektlərinin).
Ukrayna
Ukrayna qanunvericiliyi milli azlıqlar olaraq “milliyyətcə Ukraynalı olmayan, öz aralarında milli kimlik və toplum hisslərini nümayiş etdirən Ukrayna vətəndaşları qrupları.”
Estoniya
Estoniya Mədəniyyət Muxtariyyəti Qanunu, milli azlığı “Estoniyada yaşayan, Estoniya ilə uzunmüddətli, möhkəm və daimi əlaqələri olan, etnik mənsubiyyəti, mədəni kimliyi, dini və ya dili ilə Estonlardan fərqli olan Estoniya vətəndaşları ortaq kimlik üçün əsas rolunu oynayan mədəni ənənələrini, dinlərini və ya dillərini birlikdə qorumaq.”
Latviya
Latviya, Milli Azlıqların Qoruma Çərçivə Konvensiyasının təsdiqlənməsindən sonra, milli azlıqlar kimi tanınan “Latviyadan mədəniyyətinə, dininə və dilinə görə fərqli olan Latviya vətəndaşları, ənənəvi olaraq Latviyada nəsillər boyu yaşamışlar və özlərini Latviya dövlətinə və cəmiyyətinə aiddirlər, mədəniyyətinizi, dininizi və ya dilinizi qorumaq və inkişaf etdirmək istəyirlər.”
Moldova
Moldova qanunlarında deyilir ki, “milli azlıqlara mənsub olan insanlar Moldova Respublikasının ərazisində daimi yaşayan, onun vətəndaşı olan, onları etnik, mədəni, dil və dini xüsusiyyətlərə malik olan, onları xalqın əksəriyyətindən fərqləndirən insanlar kimi başa düşülür. Moldova əhalisi və özlərini fərqli bir təbiətə sahib insanlar etnik mənşəli kimi tanıyan."
Юрьев С. С. Аннотация, предисловие, оглавление // Правовой статус национальных меньшинств (теоретико-правовые аспекты).
Milli bayram
Milli bayram bir ölkədə qeyd olunan milli bayramlara verilən addır. Buna misal olaraq Türkiyənin 30 Avqust Qələbə Günü, Amerikanın Müstəqillik Günü, Respublika Günü, Kanada Gününü göstərmək mümkündür. Ümumiyyətlə millətçi məzmuna malik olan bu tətillərdə; həmin ölkənin milli azadlıq müharibəsini qazandığı gün, rəsmi olaraq tanındığı gün, əhəmiyyətli bir hadisənin şahidi olduğu gün və ya etnik-mifoloji əhəmiyyət kəsb edən bir gün qeyd edilə bilər. Milli bayram adətən tətildir. Bir çox ölkədə birdən çox milli bayram var. Danimarka və Böyük Britaniya milli bayramı olmayan yeganə ölkələrdir.
Milli dövlət
Milli dövlət — qanuniliyini bir millətin müəyyən bir coğrafi sərhəd içindəki üstünlüyündən alan dövlət forması. Dövlət siyasi və geopolitik bir varlıq, ulus (millət) isə mədəni və ya etnik bir varlıqdır. Ulus dövlət qavramı isə bu ikisinin müəyyən bir coğrafiyada örtüşdürür, beləliklə də özündən əvvəl olan dövlət formaları ilə böyük ölçüdə fərqliləşir.
Tarixdəki digər dövlətlərdən fərqli olaraq ulus dövlət modelində dövləti yaradan bütün vətəndaşların ortaq bir dili, ortaq bir mədəniyyətii və ortaq dəyərləri paylaşması əsasdır. Bundan başqa ulus dövlət qavramı hər millətin öz taleyini təyin etmək və muxtariyyət haqqına sahib olduğu fikrini müdafiə edir. Bu xüsusiyyəti ilə dünyadakı bir çox millətçi hərəkata ilham qaynağı olmuşdur.
Ümumilikdə ulus dövlətin Fransız inqilabı dövründə tarix səhnəsinə çıxmış olduğu qəbul edilir. Bu eyni zamanda feodalizmdən kapitalizmə keçid müddətini müəyyən edən dövrdür.
Feodal dövlətdə üstün olan qanunilik anlayışına görə dövlətin sahibi və qanuniliyinin mənbəyi monarxiyadır. Feodal sistemin zəifləməyə başlaması ilə birlikdə güclənən burjuaziya sinifi siyasi ambisiyalarını həyata keçirmək üçün xalqın dəstəyini qazanmalı idi.
Milli kimlik
Milli kimlik- milli düşüncəni, mədəniyyəti, dili, dini, tarix, vətəndaşlıq, vətənpərvərlik, milli ideya, milliyətçilik anlayışlarını özündə ehtiva edir. Milli identiklik fərdin özünün bu və ya digər dövlətə mənsub olmasım dərk etməsi və duyması, həmçinin müəyyən millətlə eyniləşdirərək konkret siyasi davranış modelinin olmasıdır. Milli identikliyin formalaşmasını araşdırmaq üçün onun struktur hissələrini nəzərdən keçirmək lazımdır. Milli identikliyin tərkibində üç bir-birindən ayrılmaz tərkib hissəni ayırmaq olar: 1) koqnitiv, 2) affektiv, 3) davranış. Koqnitiv komponent fərdin dövlətlə bağlılığı, əlaqəsi haqqında təssəwürləri, bilikləri təmin edir. Bu təsəvvürlərin, biliklərin düzgün qavranılması və mənimsənilməsi olduqca vacibdir. Bu prosesdəki hər hansı yanlışlıq sonradan məlumatların düzgün qiymətləndirilməsinə və şəxsiyyətin tamın üzvü hissəsi kimi özünüdərkinə mane olur. Belə olan halda nəticə etibari ilə ya şəxsiyyətin marginalığı, ya da milli identiklik kimi başa düşülən etnik identiklik hadisəsi ilə rastlaşırıq. Deməli, şəxsiyyətin adekvat davranış modelinin formalaşması mümkünsüz olur. Milli identikliyin ikinci struktur komponenti olan affektiv komponent şəxsin öz dövlətinə olan duyğularından, emosiya və hisslərindən ibarətdir.
Milli kitabxana
Milli ktabxana — hökumət tərəfindən xüsusi olaraq xüsusi qiymətli kitabların və informasiya daşıyıcıların saxlanılması üçün yaradılan saxlanğıc. Adi kitabxanalardan fərqli olaraq oxucuya evə kitab aparmağa icazə verilmir.
Milli komunizm
Milli komunizm və ya digər adı ilə Qaliyevizm — müxtəlif ölkələrdə müxtəlif liderlər tərəfindən qəbul edilən və tətbiq edilən kommunizm forması. Hər bir müstəqil dövlətdə, imperiyada və ya müstəmləkədə sosial sinif ilə millət arasındakə əlaqənin müxtəlif xüsusiyyəti vardır. Ukraynalı kommunistlər olan Şaxray və Mazlax, sonradan müsəlman Sultan Qaliyev hesab edirdi ki, bolşevik Rusiyasının maraqları onların ölkələrinin maraqları ilə tərs düşür. Bunu 1945-ci ildən sonra müstəqil xarici siyasət izləməyə çalışmaqla Yuqoslaviyanın kommunist diktatoru İosip Broz Tito davam etdirmişdir.
Karl Marksın və Fridrix Engelsin nəzərdə tutduğu kommunizmə görə internasional proletariya yüksək dərəcədə kosmopolitan olmalıdır. Ondan millətçilik yox, sinfi mübarizə gözlənilir. Bu ideologiyaya görə millətçilik proletariyanı bölmək və idarə etmək üçün burjuaziyanın əlində bir alətdir.
Kommunizm XIX əsrin sonlarından 1920-ci ilə qədər çox güclü hərəkat formasında idi. Kommunizm keçmiş Rus imperiyasında qalib gəldikdən onilliklər sonra Soyuq müharibə başladı. Soyuq müharibə ardınca isə Qoşulmama hərəkatı (heç bir bloka qoşulmama nəzərdə tutulur) formalaşdı.
Milli liberalizm
Milli liberalizm liberalizmin variantıdır, bəzi (bir qədər, bir neçə) liberal siyasəti (polisi) ilə millətçiliyi birləşdirmək (kombinasiya edilmək), xüsusilə iqtisadi liberalizmə dair. Mühafizəkar liberalizm əksər Avropa ölkələrində siyasi siniflərin ideologiyası olanda, onun (bunun) kökləri XlX əsrdə tapılan (hesab edilən) olmaqdır onda (sonra) monarxiyalar ilə idarə edilən.
Milli liberal partiyalar bu gün mövcuddur, daxil olmaqla inadla onun ölkədə üç ənənəvi ideoloji ailədən birini təmsil etdiyi Avstriyada.
19-cu əsrdə milli liberalizmdə Almaniya tərəfdarları onların Avropada daha (daha çox) avtoritar iştiraka (olmaya) və güclü German İmperiyaya inandıqları onda liberal millətçilərindən fərqləndi. Maks Veber kimi liberal millətçiləri başqa Avropa gücləri (hakimiyyətlər) ilə əməkdaşlıqda demokratik Almaniyaya tərəf baxırdı.
'Milli liberalizm' müddətindən (termini) 19-cu əsr ərzində Almaniya və Avstriya kimi Almanca danışan ölkələrdə əsasən istifadə edildi, harada ki "Milli Liberal" partiyalar (tərəflər) hökumətdə uzun idi.
Avstriyada, milli liberalizm üç Lagerdən birinin və ya ideoloji düşərgələrin əsası qalmışdır, ölkədə. Tarixən, bu Azadlıq Tərəfi (Partiyası) ilə təmsil edilmişdir, ancaq onlara bu yaxınlarda qəlpə ilə, Avstriyanın Gələcəyi üçün İttifaq qoşulunmuşdurlar.
Almaniyanın Azad (Ödənişsiz) Demokratik partiyası tərəfin (partiya) qalan hissəsinə daha çox eurosceptic vəziyyətini (mövqesini) keçirən (tutan) milli liberal fraksiyasına malik olmağa davam edir.
Rusiyada 1990-cı illərdə, Boris Nemtsov milli liberalizmi qəbul etmək ilə Anatoly Chubais və Yegor Gaidar ilə ziddiyyət təşkil etdi: getdikcə daha çox siyasi baxımdam avtoritar hökumət ilə azad bazar islahatlarını birləşdirmək.
Milli simvollar
Milli simvollar (national characters) – bəzi kod cədvəllərində, məsələn, ISO-7 cədvəlində ölkədən asılı olaraq görünüşü dəyişilən simvollar. Məsələn, IBM meynfreymlərində $, # və @ milli simvollar adlanır, çünki ABŞ-dən kənarda onlar £, yaxud ¥ kimi simvollarla əvəz oluna bilər.
İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
Milli siyasət
Milli Siyasət — 1876-cı ildə Con A. Makdonald Mühafizəkarlar Partiyası tərəfindən tanıdılmış bir Kanada iqtisadi proqramı idi. McDonald 1878-ci ildə Kanada federal seçkilərində Mühafizəkarları qələbəyə aparandan sonra, 1879-cu ildə siyasətlərini davam etdirməyə başladı. inkişaf etməkdə olan sənayeləri olan bir iqtisadiyyat, 1880-ci illərdə inkişaf etmiş bir Kanada iqtisadiyyatı. Makdonald, konfederasiya sonrası bir iqtisadiyyat strategiyası olaraq üç elementi birləşdirərək, istehsalın qorunması üçün idxal olunan mallarda yüksək tariflər, infrastruktur və əhali artımını tələb edir. Kanada Pasifik Dəmir Yolunun tikintisi və Qərbi Kanadaya köçün təşviqi. Makdonald 1878 seçkilərində təşviqat apardı və sərbəst ticarəti dəstəkləyən Liberal Partiyanı məğlub etdi. Bu 1879-cu ildən 1950-ci illərin əvvəllərinə qədər davam etdi.
Daha əvvəl 1867-ci ildən 1873-cü ildə təqaüdə çıxana qədər Kanadanın Baş Naziri vəzifəsində çalışan Con A. Makdonald, həmin il bir seçki qazandıqdan sonra 1878-ci ildə milli siyasətini davam etdirməsinə imkan verərək hakimiyyətə qayıtdı. Siyasət Kanadanın gələcəyini yaxşılaşdıran və genişləndirən üç hissədən ibarət idi:
Makdonald, Kanadalıları Kanada iqtisadiyyatını inkişaf etdirmək üçün Kanada məhsulları almağa razı etdi. Problem dəmir yollarının ABŞ-dən asanlıqla Kanada istehsalı olan mallara nisbətən daha ucuz mal və məhsulları idxal etməsi idi.
Milli təhlükəsizlik
Milli təhlükəsizlik — vətəndaşlar, iqtisadiyyat və digər institutlar da daxil olmaqla milli dövlətin təhlükəsizliyi. Onun təmin edilməsi hökumətin vəzifəsi hesab olunur.
Əslində hərbi hücumdan qorunma kimi qəbul edilən milli təhlükəsizlik artıq daha geniş mənalarda istifadə edilməklə qeyri-hərbi aspektləri, yəni iqtisadi təhlükəsizlik, enerji təhlükəsizliyi, ekoloji təhlükəsizlik, ərzaq təhlükəsizliyi, kiber təhlükəsizlik və s. sahələri də əhatə edir. Eynilə, milli təhlükəsizlik risklərinə digər milli dövlətlərin hərəkətləri ilə yanaşı, zorakı qeyri-dövlət subyektləri, narkokartellər və transmilli şirkətlərin fəaliyyəti, eləcə də təbii fəlakətlərin təsirləri daxildir.
Dövlətlər milli təhlükəsizliyi qorumaq üçün müxtəlif tədbirlərə, o cümlədən siyasi, iqtisadi və hərbi güc də daxil olmaqla, diplomatiyaya arxalanırlar. Hökumətlər təhlükəsizliyin transmilli səbəblərini (iqlim dəyişikliyi, iqtisadi bərabərsizlik, siyasi təcridetmə və nüvə silahlarının yayılması) azaltmaqla həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə təhlükəsizlik şəraiti qurmağa çalışırlar.
Milli xarakter
Milli xarakter hər bir fərdin ilk öncə milli mənliyinə, şəxsiyyətinə sadiq qalaraq, dini dəyərləri üstün tutaraq, adət-ənənələrə, dövlətə, torpağa mənəvi dəyərlərə sadiqliyi hörməti fonunda formalaşan daxili insani keyfiyyətlərin zənginliyidir. Azərbaycanlıların milli xarakterində bir sıra modelləşmiş xüsusiyyətləri vardır ki, onları bu şəkildə qruplaşdırmaq olar:
ailəyə sadiqliq, namus-qeyrət, övladlara qayğı, atanay-anaya ehtiram
el-obaya, yurda (Vətənə) bağlılıq, qohum- qonşunun dərdinə, problemlərinə şərik olmaq (həm kədərini, həm də sevincini bölüşdürmək)
qoçaqlıq, mərdlik, qəhrəmanlıq, zülmə baş əyməmək, istilaya, müdaxiləyə müqavimət göstərmək (ancaq qonağa hörmət etmək)
adət-ənənəyə-qayda-qanuna, aösaqqal (böyük) sözünə qulaq asmaq, həddini aşmamaq
ürək genişliyi, səxavət, izafi mal-dövlət yığmamaq, kasıba kömək eləmək, son tikəsini ehtiyacı olanla bölmək
sevilib-sevilmək, məhəbbət yolunda ölümə belə getməkdən çəkinməmək və sevgisindən zövq almaq
dosta son dərəcə sədaqətli olmaq, hətta xəyanət və ya düşmənçilik gördükdə də ondan dərhal imtina etməmək
sadiq yol yoldaşlığı
fəxr etmək, qiymətləndirmək hissinin, nümunə götürmək marağının genişliyi
səfərə çıxmaq, gəzmək, yeni yerlər görmək həvəsi
düz danışmaq, səhvini boynuna almaq, "ən böyük biclik düzlükdür" məntiqilə yaşamaq
yaddaş mükəmməlliyi, "yeddi dönən"ini yaxşı tanımaq
Azərbaycan ədəbiyyatının yaratdığı böyük xarakterlər silsiləsi bu ədəbiyyatın milli xüsusiyyətlərinin əsas cizgilərini, onun inkişaf yolunu, əsri ənənələrini, başqa xalqların ədəbiyyatları ilə əlaqəsini, bir sözlə ideya-bədii nailiyyətlərini qabarıq şəkildə nümayiş etdirir. İstər klassik, istərsə də, müasir yazıçılarımızın əsərlərində yaradılan müsbət xarakterlər xalqın mənəvi, psixoloji aləmini öz bəşəri, humanist keyfiyyətləri ilə səciyyələndirir. Xaqaninin, Nizaminin, Nəsiminin, Füzulinin, Vaqifin, Zakirin, Axudovun, Cəlil Məmmədquluzadənin, Vəzirovun, Sabirin, Nərimanovun estetik idealında, satirasında, tənqidlərinin arxasında görünən sənətkar mövqeyi müəyyən tarixi şəraitdəki milli xalq xarakterinin milli xalq idrakının təzahürüdür.
Elnur Nuriyev (milli qəhrəman)
Elnur Eyvaz oğlu Nuriyev (22 avqust 1975, Cahangirbəyli, Zəngilan rayonu – 4 oktyabr 1994, Gəncə) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, dövlətçiliyimiz, suverenliyimiz uğrunda ömrünü qurban verərək şəhidlik zirvəsini fəth etmiş fateh.
== Həyatı ==
Elnur Nuriyev 22 avqust 1975-ci ildə Zəngilan rayonunun Cahangirbəyli kəndində dünyaya göz açmışdır. 1982–1992-ci illərdə burada kənd orta məktəbində təhsil almışdır. Elnur 1993-cü ildə Milli Ordu sıralarına çağırılır.
== Döyüşlərdə iştirakı ==
Bir müddət təlim keçdikdən sonra Elnur Nuriyev cəbhəyə göndərildi. O, Füzuli rayonunun Kürdmahmudlu, Alxanlı kəndlərində rəşadətlə vuruşmuşdur. Elnur minaaxtaranlar bülüyünə komandir təyin edilmişdi. Tərtər cəbhəsində ermənilər güclü əks hücuma keçərək bir neçə kəndi işğal etmişdilər. Elnur bölüyü ilə həmin əraziyə göndərildi. Qapanlı, Seysulan kəndləri azad edildi buradakı döyüşlərdə Elnur şücaət göstərərək vuruşmuşdu.
Erməni Milli Şuraları
Erməni Milli Şuraları — Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra erməni siyasi təşkilatlarının təşəbbüsü və maddi yardımı ilə Azərbaycanda yaradılan və fəaliyyət göstərən Şuralar: Bakı, Gəncə, Şuşa, Naxçıvan, Culfa, Ordubad və digər şəhərlərdə, həmçinin Zəngəzurda Azərbaycan əleyhinə fəaliyyət göstərirdilər. Bu məqsədlə terrorçu hərbi dəstələr yaradılmışdı. Erməni milli şuraları həm də ermənilərə təsir göstərən və onları səfərbərliyə alan siyasi mexanizm rolunu oynayırdılar.
== Tarixi ==
Bakıdakı Şuranın sağ cinahı tərəfindən erməni burjuaziyasının vəsaiti hesabına həftədə iki dəfə ifrat millətçiliyi ilə fərqlənən "Naşe vremya" qəzeti nəşr olunurdu. Qəzet türk-müsəlman əhaliyə qarşı böhtan, iftira yaymaq, təxribat törətmək, daşnak cinayətlərinə bəraət qazandırmaqla məşğul olurdu. 1918-ci il mart soyqırımı ərəfəsində erməni Milli Şuraları və "Daşnaksütun" partiyası Azərbaycanda yaşayan ermənilər arasında türk-müsəlman əhaliyə qarşı nifrət təbliğatı aparır, çirkin məqsədlərinə çatmaq üçün bütün vasitələrdən: adamları aldatmaq yolu ilə ələ almaqdan, hədə-qorxudan, fitnə-fəsaddan, məramı, qayəsi erməni xisləti ilə yoğrulan qəzet və kitabçaların nəşrindən istifadə edirdilər.
Bakı Sovetinin milli tərkibinin ermənilərin xeyrinə dəyişdirilməsi türk-müsəlman əhaliyə qarşı 1918 ilin mart soyqırımına siyasi hazırlıq oldu. Həmin dəyişiklik S.Şaumyanın və Bakıdakı erməni Milli Şurasının fəal dəstəyi ilə baş verdi. Bu hadisəyə qiymət verən şahidlərdən biri xəbər verirdi ki,
Eyni zamanda, erməni Milli Şurası, Bakı Soveti və onlarla birləşən daşnaklar türk-müsəlman əhaliyə qarşı soyqırımına ciddi hazırlaşmağa başladılar. Azərbaycan əleyhinə fəaliyyətin hərbi-siyasi mexanizmi aydın şəkil aldı.
Erməni milli hərəkatı
Erməni milli hərəkatı — 1780-cı ildə Zeytun üsyanı ilə başlamışdır. Hərəkatın əsas məqsədi, silah və terror gücü ilə dənizdən-dənizə Böyük Ermənistan adlı dövlət yaratmaq olmuşdur. Qara dənizi, Aralıq dənizi və Xəzər dənizinə çıxış əldə edilməyənə qədər, mübarizənin hər bir yolundan istifadə olunmağının zərüri olduğunu nəzərə çatdırmışdılar. Erməni milli hərəkatı boyu bir siyasi və dörd terror təşkilatının fəaliyyəti daha geniş olmuşdur. Armenakan siyasi yolla, Hnçak, Daşnaksütun və ASALA isə terror yolu ilə Böyük Ermənistan adlı xəyali dövləti yaratmağı özlərinə məqsəd olaraq, seçmişdilər.
== Başlanması ==
Erməni milli hərəkatının başlanması 1780-cı ildən hesablanır. Bu ilə qədərdə, hərəkatın başlanması üçün radikal fikirlər formalaşmağa başlayırdı. Hərəkatın başlanmasının səbəbi kimi iki mühüm ünsür göstərilmişdir. Bunlardan biri erməni din xadilmləri tərəfindən yaradılan Mexitarist Ordeni digəri isə XIX əsrdə Fransada inqilabının başlamasıdır. Erməni din xadimləri erməni dilinin tədris olunması və bu dildə əsasən dini məzmunlu kitabların hazılanıb, nəşr edilməsi istiqamətində mühüm işlər görürdülər.
Erməni milliyətçiliyi
Erməni millətçiliyi, müasir dövrdə Mixail Çamçıyanın romantik millətçiliyinə əsaslanır və ümumi olaraq Erməni mübarizəsi olaraq formalaşdırılmış azad, müstəqil və birləşmiş bir Ermənistanın yaradılması olaraq ifadə olunur. Erməni milli oyanışı 1880-ci illərdə Osmanlı imperiyası dövründəki millətçiliyin ümumi yüksəlişi dövründə formalaşdı. Rusiya imperiyasında yaşayan ermənilərə mühüm təsir etdi. Erməni kilsəsi başda Mıkırtıç Xrimyan kimi liderlərlə erməni millətçiliyinin əsas müdafiəçisi olmuşdur. Müasir Ermənistan və erməni sosial bazasının daha qarmaqarışıq hala gəlməsi, Erməni mübarizəsinin siyasi təsirini gedərək azaltmış və liberal bir millətçilik olaraq modellənən bir erməni millətçiliyinə doğru sürüşmüşdür. Digər yandan, Erməni diasporu iqtisadi mənfətdən əlavə assimiliyasiya təhdidini qoruyan "diaspor millətçiliyinə" sahibdir,
== Osmanlı dövründə erməni oyanışı ==
Tənzimat dövründə edilən reformların bir nəticəsi olaraq qeyr-müsəlman azlıqların Osmanlı imperiyası içindəki vəziyyəti mühüm ölçüdə dəyişdi. İlk reformlar ümumilikdə Osmanlı imperiyasının strukturunu və sistemini dəyişdirərək həyata keçirilmişdir. Bunun birlikdə Krım müharibəsi dövründə Osmanlı imperiyasını Rusiya imperiyasına qarşı dəstəkləyən böyük güclərin tədbiq etdiyi diplomatik təzyiqlərin bir nəticəsi olaraq, 1856-cı ildə qeyri-müsəlman Osmanlı imperiyası əhalisinə müsəlman vətəndaşlarla eyni haqların verilməyə çalışıldığı reformlar edildi. Qeyr-müsəlmanlar üzərindəki cizyə vergisi ləğv edildi, həmçinin hərbçi olmalarına icazə verildi və öz məktəblərini açmalarına şərait yaradıldı.
Bu yeni və nisbətən liberal mühit altında bir çox erməni məktəbləri Osmanlı imperiyası ərazisi boyunca açıldı.
Erməni milliyətçilərinin terrorizmi
Erməni terrorizmi — erməni millətçi qruplarının və təşkilatlarının sistematik təhdid və fərdi intiqam aktlarından biri. Erməni terrorizmi mütəşəkkil və yaxşı təşkilatlanmış bir terrorizm olmaqla, beynəlxalq terrorizminin geniş qanadı və şəbəkəsidir.
"Erməni terrorizmi" termini ilk dəfə ABŞ-də 1982-ci il avqust ayında nəşr olunan ABŞ Dövlət Departamentinin aylıq bülletenində rəsmən istifadə edilmişdir.
== Zəmin ==
Erməni terrorizminin təşkilatlanması "erməni məsələsi" deyilən məsələnin yaranması ilə bağlı olmuşdur.
== Tarixi ==
Osmanlı İmperiyasında erməni terrorizminin inkişafında onun əsasən Suriya və Livanda, eləcə də ABŞ-də yaşayan erməni tacirləri ilə əlaqəsi və xarici kapitalın axını da məlum rol oynamışdı.
Ermənistan Milli Assambleyası
Ermənistan Respublikasının Milli Məclisi (erm. Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, Hayastani Hanrapetyut'yan Azgayin Joğov; Ազգային ժողով, ԱԺ Azgayin Joğov, AJ) — Ermənistan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən dövlət hakimiyyəti orqanı. Birpalatalı orqan olub (1995-ci ildə) I çağırışda 190 deputatdan ibarət idi, (1999-cu ildə) II çağırışdan etibarən isə 131 deputatdan ibarətdir.Halhazırda 132 deputatdan ibarətdir.
Ermənistan Milli Elmlər Akademiyası
Ermənistan Milli Elmlər Akademiyası (erm. Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիա, Hayastani Hanrapetutyan gitutyunneri azqayin akademiya) — Ermənistanda elm və ictimai elmlər sahələrində tədqiqat aparan və fəaliyyəti koordinasiya edən əsas orqan kimi fəaliyyət göstərən Ermənistan milli akademiyası.
== Tarixi ==
Ermənistan SSR Elmlər Akademiyası 1935-ci ildə yaradılmış SSRİ Elmlər Akademiyasının Ermənistan şöbəsinin əsasında 10 noyabr 1943-cü ildə yaradılmışdır. Onun təsisçiləri arasında İosif Orbeli, Stepan Malxasyants, İvan Gevorkyan və Viktor Ambartzumyan var idi. Orbeli akademiyanın ilk prezidenti olmuşdur.
Ermənistan Milli Məclisi
Ermənistan Respublikasının Milli Məclisi (erm. Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, Hayastani Hanrapetyut'yan Azgayin Joğov; Ազգային ժողով, ԱԺ Azgayin Joğov, AJ) — Ermənistan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən dövlət hakimiyyəti orqanı. Birpalatalı orqan olub (1995-ci ildə) I çağırışda 190 deputatdan ibarət idi, (1999-cu ildə) II çağırışdan etibarən isə 131 deputatdan ibarətdir.Halhazırda 132 deputatdan ibarətdir.
Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti
Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti (Azərbaycan mətbuatında MTX; erm. Հայաստանի Ազգային Անվտանգության Ծառայություն, Hayastani Azqayin Anvtanqutyan Tsarayutyun) — Ermənistan milli təhlükəsizliyi, kəşfiyyat, sərhəd mühafizəsi, informasiya təhlükəsizliyi — kriptoqrafiya, o cümlədən Ermənistan Baş Nazirinin mühafizəsinə cavabdeh dövlət qurumu.
== Tarixi ==
Ermənistan Respublikasının 1991-ci ilin sentyabr ayında SSRİ-nın tərkibindən ayrılmasından sonra, yeni hökumətin qərarı ilə 4 dekabr 1991-ci ildə keçmiş SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi Milli Təhlükəsizlik üzrə Dövlət İdarəsi adını almışdır. İdarənin ilk rəisi general-mayor Husik Suren Harutyunyan olmuşdur. O, bu vəzifədə 1992-ci ilin fevral ayına qədər qalmışdır.
Ermənistan hökumətinin müvafiq qərarına əsasən 1996–1999-cu illər arasında, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi və Daxili İşlər Nazirliyi birləşdirilmişdir. 17 dekabr 2002-ci ildə, prezident Robert Koçaryan Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin yaradılması haqqında fərman vermişdir. 2004-cü ildə 12 il Müdafiə Nazirliyinin tərkibində olan Sərhəd Mühafizə Xidməti MTX-nin tərkibinə verilmişdir.
Ermənistan Respublikası Milli Məclisi
Ermənistan Respublikasının Milli Məclisi (erm. Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, Hayastani Hanrapetyut'yan Azgayin Joğov; Ազգային ժողով, ԱԺ Azgayin Joğov, AJ) — Ermənistan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən dövlət hakimiyyəti orqanı. Birpalatalı orqan olub (1995-ci ildə) I çağırışda 190 deputatdan ibarət idi, (1999-cu ildə) II çağırışdan etibarən isə 131 deputatdan ibarətdir.Halhazırda 132 deputatdan ibarətdir.
Ermənistan Respublikası Milli Statistika Xidməti
Ermənistan Respublikası Milli Statistika Xidməti (erm. Ազգային վիճակագրական ծառայություն, MSX; ERMSTAT) — Ermənistan Respublikasının milli statistika idarəsi.
== Tarixi ==
7 yanvar 1922-ci il tarixində Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Statistika Departamenti adı ilə fəaliyyətə başlayan qurum, daha sonralar bu adları alıb:
Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi (1987-1992)
Ermənistan Respublikası Statistika, Dövlət qeydiyyatı və Analiz Departamenti (1992-1998)
Ermənistan Respublikası Statistika, Dövlət qeydiyyatı və Analiz Nazirliyi (aprel 1998-may 2000)
== Beynəlxalq əməkdaşlıq ==
7 noyabr 2003-ci il tarixində Ermənistan Beynəlxalq Valyuta Fondunun Məlumatların Yayılmasının Xüsusi Standartlarına qoşulan sayca 3-cü MDB ölkəsi oldu.
Ermənistan Respublikasının Milli Məclisi
Ermənistan Respublikasının Milli Məclisi (erm. Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, Hayastani Hanrapetyut'yan Azgayin Joğov; Ազգային ժողով, ԱԺ Azgayin Joğov, AJ) — Ermənistan Respublikasında qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirən dövlət hakimiyyəti orqanı. Birpalatalı orqan olub (1995-ci ildə) I çağırışda 190 deputatdan ibarət idi, (1999-cu ildə) II çağırışdan etibarən isə 131 deputatdan ibarətdir.Halhazırda 132 deputatdan ibarətdir.
Ermənistan milli futbol komandası
Ermənistan milli futbol komandası - Ermənistanı beynəlxalq futbol turnirlərində təmsil edən milli futbol komandası. Ermənistan Milli Yığması 14 oktyabr 1992 ci ildə SSRİ parçalandıqdan sonra yaranıb və İlk oyunu Moldova ilə olmuşdur.
Ermənistan milli voleybol komandası (qadınlar)
Ermənistan qadın milli voleybol komandası — Ermənistanı qadın voleybolunda yoldaşlıq görüşlərində və beyəlxalq turnirlərdə təmsil edən komandadır. Ancaq bu millinin hələ ki, heç bir beynəlxalq turnirdə çıxışı yoxdur. "FİVB"nın 131 milli komandadan ibarət reytinq siyahısına adı salınmaması buna bariz nümunədir. Bu ölkədə voleybola nəzarət isə Ermənistan Voleybol Federasiyasının (FSRA) əlindədir.
Ermənistanda Voleybol Federasiyası bu ölkədəki bir çox məşhur idman növləri kimi 1991-ci ildə yaradılmışdır. Əlbəttə ki, buna səbəb ölkənin SSRİ-nin tərkibində olması idi. Ümumiyyətlə, bu ölkədə voleybolun hələ uzun müddət maraqsız bir sahə kimi qalacağı gözlənilir. Belə ki, milli komanda "CEV"in üzvü olsa da hələ də Ermənistanın qadın voleybolçuları heç bir turnirə qatılmaq üçün cəhd göstərməmişlər.
Ermənistan qadın milli voleybol komandası
Ermənistan qadın milli voleybol komandası — Ermənistanı qadın voleybolunda yoldaşlıq görüşlərində və beyəlxalq turnirlərdə təmsil edən komandadır. Ancaq bu millinin hələ ki, heç bir beynəlxalq turnirdə çıxışı yoxdur. "FİVB"nın 131 milli komandadan ibarət reytinq siyahısına adı salınmaması buna bariz nümunədir. Bu ölkədə voleybola nəzarət isə Ermənistan Voleybol Federasiyasının (FSRA) əlindədir.
Ermənistanda Voleybol Federasiyası bu ölkədəki bir çox məşhur idman növləri kimi 1991-ci ildə yaradılmışdır. Əlbəttə ki, buna səbəb ölkənin SSRİ-nin tərkibində olması idi. Ümumiyyətlə, bu ölkədə voleybolun hələ uzun müddət maraqsız bir sahə kimi qalacağı gözlənilir. Belə ki, milli komanda "CEV"in üzvü olsa da hələ də Ermənistanın qadın voleybolçuları heç bir turnirə qatılmaq üçün cəhd göstərməmişlər.
Ermənistanın Milli Qəhrəmanlarının siyahısı
Ermənistanın — Ermənistanda "Vətən" ordeniylə mükafatlandırılan şəxslərin siyahısı.
Ermənistanın Milli Qəhrəmanı
Ermənistanın Milli Qəhrəmanı (erm. Հայաստանի ազգային հերոս) — Ermənistanın yüksək titulu. Titul haqqında qanun 1994-cü il aprelin 22-də prezident Levon Ter-Petrosyan tərəfindən imzalanıb. Mükafat Ermənistanın müdafiəsində, dövlət aparatının möhkəmləndirilməsində, milli dəyərlərin qorunub saxlanmasında və təbliğində müstəsna xidmətlər göstərənlərə verilir. Titul ilə yanaşı, onu alanlar Vətən ordeni alırlar. O, Ermənistan müstəqillik əldə etdikdən sonra ləğv edilmiş Sovet İttifaqı Qəhrəmanı mükafatının erməni varisi kimi yaradılmışdır.
Bu titulun ilk sahibi 28 iyul 1994-cü ildə erməni kilsəsinin rəhbəri katolikos I Vazgen olmuşdur.
Everqleyds Milli Parkı
Everqleyds Milli Parkı — Amerika Birləşmiş Ştatlarında yerləşən milli park. Park UNESCO-nun Təhlükədə olan Ümumdünya İrsi və Ramsar siyahısındadır.
== Yerləşməsi ==
Everqleyds Milli Parkı ABŞ-nın Florida ştatının Everqleyds və Florida Siti şəhərlərinin arasındakı Monroye, Kolliyer, Mayami-Deyd bölgələrini əhatə edir. Sahəsi 610 484 km²-dir. 2011-ci ildə milli parkı 934 351 nəfər ziyarət edib. Yellouston və Dit Valli milli parklarından sonra ABŞ-nin ən böyük üçüncü milli parkıdır.
== Statusu ==
Milli parkın indiki ərazisi 30 may 1934-cü ildə qorunmaya alınmışdı. Ərazi 6 dekabr 1947-ci ildə milli park statusunu almışdır. 1979-cu UNESCO-nun Dünya irsi, 2010-cu ildə isə Təhlükədə olan Ümumdünya İrsi siyahısına daxil edilmişdir. 4 iyun 1987-ci ildən isə Ramsar siyahısındadır.
Eysebionun milli komandada vurduğu qolların siyahısı
Eysebio (1942–2014) 1961-1973-cü illər aralığında 64 matçda çıxış etdiyi Portuqaliya milli futbol komandasının tərkibində 41 qola imza atmışdır.
O, millinin tarixində ən çox qol vurmuş oyunçu kimi qalırdı ta ki, 2005-ci ildə Pauleta onun bu rekordunu təzələyənədək. Hal-hazırda o, Kriştiano Ronaldonun birinci olduğu sıralamada üçüncü pillədə qərarlaşıb.
Eysebio 1966 FİFA Dünya Kuboku turnirinin 9 qol ilə bombardiri olmuşdur. Həmçinin yarımfinal qarşılaşmasında o Şimali Koreya milli komandasının qapısından 4 top keçirmişdir. O, beynəlxalq oyunlarda 2 dəfə het-trikə imza atmışdır; buraya Şimali Koreya və turnirin seçmə mərhələsində Türkiyə yığmasına qarşı keçirdiyi oyunlar daxildir.
Finlandiya Milli Muzeyi
Finlandiya Milli Muzeyi (fin Kansallismuseo, isv. Nationalmuseum) Daş Dövründən indiki günümüzə qədər olan Fin tarixini mədəniyyət tarixi və əşyalar vasitəsilə təqdim edir. Milli Romantik üslubunda tikilmiş Fin Milli muzeyi Helsinkinin mərkəzində yerləşir və Mədəniyyət və Təhsil Nazirliyinin nəzdində Fin İrsi Qurumunun (2018-ci ilə qədər Antik Milli Şurasının) (fin Museovirasto, isv. Museiverket) bir hissəsidir.
== Sərgilər ==
Milli Muzeyin daimi sərgiləri altı hissəydən ibarət. Xəzinə kolleksiyası sərgisi pul, medal, orden və bəzək əşyaları, gümüş, zinət əşyaları və silah kolleksiyalarını nümayiş elətdirir. Finlandiyada ibtidai icma quruluşu dövrünə aid tapıntılar Finlandiyada ən böyük daimi arxeoloji sərgidir. Səltənət sərgisi İsveç Krallığı dövründən Rusiya İmperiyası dövrünə qədər orta əsrlərdən 12-ci əsrin 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər Fin cəmiyyətinin və mədəniyyətinin inkişafını təqdim edir. "Torpaq və onun xalqı" 18–19-cu əsrlərdə Finlandiya xalq mədəniyyətini, sənayeləşmədən əvvəlki kənd yerlərində yaşayışı nümayiş elətdirir. "Suomi Finlandiyası 1900" adlı XX əsrin Finlandiyası və finlərə aid sərgi 26 aprel 2012-ci il tarixdən 1 mart 2015-ci ilədək açıq idi.
Finlandiya milli basketbol komandası
Finlandiyanın kişilərdən ibarət milli basketbol komandası — Finlandiyanı beynəlxalq basketbol arenasında təmsil edən kişilərdən ibarət milli basketbol komandası. Finlandiya Basketbol Federasiyası tərəfindən idarə olunur. Baş məşqçisi Henrik Dettmanndır.
Finlandiya milli futbol komandası
Finlandiya milli futbol komandası - Finlandiyanı avropa kuboklarında təmsil edən yığma komandadır. Yığmanın baş məşqçisi Stuart Baksterdir. Finlandiya bu günə qədər ən çox forma geymiş (137) və qol vurmuş (32) oyunçusu Yari Litmanendir.
== Euro 2008 avropa çempionatı seçmə mərhələsi ==
=== Polşa - Finlandiya 2 sentyabr 2006 Şənbə ===
Polşa 1-3 Finlandiya
Qollar: Litmanen 54, 76, Mika Vyayuryunen 84 - Qarqula 90
Baş hakim: Laurent Duhamel (FRA)
==== Matç statistika ====
Polşa Finlandiya
1 Qollar 3
0 Sarı vərəqə 1
1 Qırmızı vərəqə 0
6 Dəqiq zərbə 5
5 Qeyri-dəqiq zərbə 3
14 Qayda pozuntusu 15
2 Küncdən zərbə 1
2 Oyundan kənar vəziyyət 2
41'22 Top ilə oynama dəqiqələri 46'55
47% Topa sahib olma (%) 51%
=== Finlandiya - Portuqaliya 6 sentyabr 2006 Çərşənbə ===
Finlandiya 1-1 Portuqaliya
Qollar: Yohanson 22 Nuno Gomez 42
Baş hakim: Konrad Plautz (AVS)
Stadion: Helsinki Olimpiya Stadionu - Helsinki
==== Matç statistika ====
Finlandiya - Portugaliya
1 Qollar 1
3 Sarı vərəqə 3
0 Qırmızı vərəqə 1
4 Dəqiq zərbə 4
7 Qeyri-dəqiq zərbə 4
25 Qayda pozuntusu 16
5 Küncdən zərbə 4
2 Oyundan kənar vəziyyət 3
48'36 Top ilə oynama dəqiqələri 41'52
51% Topa sahib olma (%) 47%
=== Ermənistan - Finlandiya 7 oktyabr 2006 Şənbə ===
Ermənistan 0-0 Finlandiya
Baş hakim: Damir Skomina
Stadion: Republikan Stadionu - İrəvan
==== Matç statistika ====
Ermənistan-Finlandiya
0 Qollar 0
4 Sarı vərəqə 2
0 Qırmızı vərəqə 0
3 Dəqiq zərbə 6
3 Qeyri-dəqiq zərbə 5
10 Qayda pozuntusu 8
1 Küncdən zərbə 4
4 Oyundan kənar vəziyyət 2
40'56 Top ilə oynama dəqiqələri 51'2
44% Topa sahib olma (%) 56%
=== Qazaxıstan - Finlandiya 11 oktyabr 2006 Çərşənbə ===
Qazaxıstan 0-2 Finlandiya
Qollar: Litmanen 27, Hüpiya 65
Baş hakim: Athanassios Briakos
Stadion: Tkentralni stadionu - Almata
==== Matç statistika ====
Qazaxıstan Finlandiya
0 Qollar 2
0 Sarı vərəqə 1
0 Qırmızı vərəqə 0
5 Dəqiq zərbə 5
2 Qeyri-dəqiq zərbə 4
6 Qayda pozuntusu 9
1 Küncdən zərbə 8
5 Oyundan kənar vəziyyət 2
44'10 Top ilə oynama dəqiqələri 51'50
46% Topa sahib olma (%) 54%
=== Finlandiya - Ermənistan 15 noyabr 2006 Çərşənbə ===
Finlandiya 1-0 Ermənistan
Qollar: Nurmela 10
Baş hakim: Kraiq Tomson
Stadion: Helsinki Futbol Stadionu - Helsinki
==== Matç statistika ====
Finlandiya Ermənistan
1 Qollar 0
0 Sarı vərəqə 6
0 Qırmızı vərəqə 0
5 Dəqiq zərbə 5
5 Qeyri-dəqiq zərbə 4
14 Qayda pozuntusu 9
2 Küncdən zərbə 6
2 Oyundan kənar vəziyyət 4
51'31 Top ilə oynama dəqiqələri 39'10
55% Topa sahib olma (%) 44%
=== Azərbaycan - Finlandiya 28 mart 2007 Çərşənbə ===
Azərbaycan 1-0 Finlandiya
Qollar: Emin İmaməliyev 82
Baş hakim: Domeniko Messina
Stadion: Tofiq Bəhramov adına Respublika Stadionu - Bakı
==== Matç statistika ====
Azərbaycan Finlandiya
1 Qollar 0
3 Sarı vərəqə 1
0 Qırmızı vərəqə 0
5 Dəqiq zərbə 2
3 Qeyri-dəqiq zərbə 3
12 Qayda pozuntusu 10
3 Küncdən zərbə 1
2 Oyundan kənar zərbə 5
46'30 Top ilə oynama dəqiqələri 47'0
50% Topa sahib olma (%) 50%
=== Finlandiya - Serbiya 2 iyun 2007 Şənbə ===
Finlandiya 0-2 Serbiya
Qollar: Yankoviç 3, Yovanoviç 86
Baş hakim: Manuel Meyuto Gonzalez
Stadion: Helsinki Olimpiya Stadionu - Helsinki
==== Matç statistika ====
Finlandiya Serbiya
0 Qollar 2
1 Sarı vərəqə 2
0 Qırmızı vərəqə 0
3 Dəqiq zərbə 4
4 Qeyri-dəqiq zərbə 5
15 Qayda pozuntusu 8
7 Küncdən zərbə 2
4 Oyundan kənar vəziyyət 0
44'38 Top ilə oynama dəqiqələri 48'22
47% Topa sahib olma (%) 53%
=== Finlandiya - Belçika 6 iyun 2007 Çərşənbə ===
Finlandiya 2-0 Belçika
Qollar: Yohanson 27, Yeryomenko Yr. 71
Baş hakim: Maykl Rayli
Stadion: Helsinki Olimpiya Stadionu - Helsinki
==== Matç statistika ====
Finlandiya Belçika
2 Qollar 0
1 Sarı vərəqə 3
0 Qırmızı vərəqə 1
7 Dəqiq zərbə 0
5 Qeyri-dəqiq zərbə 4
15 Qayda pozuntusu 10
4 Küncdən zərbə 1
4 Oyundan kənar vəziyyət 2
47'42 Top ilə oynama dəqiqələri 44'35
53% Topa sahib olma (%) 49%
=== Finlandiya - Qazaxıstan 22 avqust 2007 Çərşənbə ===
Finlandiya 2-1 Qazaxıstan
Qollar: Yeryomenko Yr. 13, Tainyo 61 Byakov 23
Baş hakim: Viktor Kassai
Stadion: Tampere Stadium - Tampere
==== Matç statistika ====
Finlandiya Qazaxıstan
2 Qollar 1
3 Sarı vərəqə 2
0 Qırmızı vərəqə 0
11 Dəqiq zərbə 2
4 Qeyri-dəqiq zərbə 3
15 Qayda pozuntusu 9
13 küncdən zərbə 3
3 Oyundan kənar vəziyyət 1
44'38 Top ilə oynama dəqiqələri 47'50
47% Topa sahib olma (%) 52%
=== Serbiya - Finlandiya 8 sentyabr 2007 Şənbə ===
Serbiya 0-0 Finlandiya
Baş hakim: Erik Braamhaar
Stadion: FK Srvena Zvezda stadionu - Belqrad
==== Matç statistika ====
Serbiya Finlandiya
0 Qollar 0
2 Sarı vərəqə 1
0 Qırmızı vərəqə 0
2 Dəqiq zərbə 0
8 Qeyri-dəqiq zərbə 1
8 Fouls committed 18
3 Corners 1
5 Offsides 5
62'47 Top ilə oynama dəqiqələri 28'31
68% Topa sahib olma (%) 31%
=== Finlandiya - Polşa 12 sentyabr 2007 Çərşənbə ===
Finlandiya 0-0 Polşa
Baş hakim: Herbert Fandel
Stadion: Helsinki Olimpiya Stadionu - Helsinki
==== Matç statistika ====
Finlandiya Polşa
0 Qollar 0
1 Sarı vərəqə 2
0 Qırmızı vərəqə 0
4 Dəqiq zərbə 4
5 Qeyri dəqiq zərbə 4
12 Qayda pozuntusu 16
4 Küncdən zərbə 6
6 Oyundan kənar vəziyyət 3
37'19 Top ilə oynama dəqiqələri 54'17
41% Topa sahib olma (%) 60%
=== Belçika - Finlandiya 13 oktyabr 2007 ===
Belçika 0-0 Finlandiya
Baş hakim: Kostas Kapitanis
Stadion: Roy Bauduin stadionu - Brüssel
==== Matç statistika ====
Belçika Finlandiya
0 Qollar 0
1 Sarı vərəqə 1
0 Qırmızı vərəqə 0
3 Dəqiq zərbə 4
2 Qeyri-dəqiq zərbə 5
14 Qayda pozuntusu 14
4 Küncdən zərbə 5
4 Oyundan kənar vəziyyət 5
49'12 Top ilə oynama dəqiqələri 48'46
54% Topa sahib olma (%) 51%
=== Finlandiya - Azərbaycan 17 noyabr 2007 Şənbə ===
Finlandiya 2-1 Azərbaycan
Qollar: Forssell 79, Kuki 86, Qurbanov 63
Baş hakim: Alayn Hamer
Stadion: Helsinki Olimpiya Stadionu - Helsinki
==== Matç statistika ====
Finlandiya Azərbaycan
2 Qollar 1
1 Sarı vərəqə 5
0 Qırmızı vərəqə 0
9 Dəqiq zərbə 1
6 Deyri-dəqiq zərbə 1
14 Qayda pozuntusu 23
13 Küncdən zərbə 0
5 Oyundan kənar vəziyyət 3
65'48 Top ilə oynama dəqiqələri 28'26
69% Topa sahib olma (%) 31%
=== Portuqaliya - Finlandiya 21 noyabr 2007 Çərşənbə ===
Portuqaliya - Finlandiya
Baş hakim: Lubos Mişel
Stadion: Draqão stadionu - Porto
==== Matç statistika ====
Portuqaliya Finlandiya
0 Qollar 0 d
2 Sarı vərəqə 4
0 Qırmızı vərəqə 0
8 Dəqiq zərbə 1
10 Qeyri-dəqiq zərbə 1
13 Qayda pozuntusu 15
7 Küncdən zərbə 3
2 Oyundan kənar vəziyyət 1
48'46 Top ilə oynama dəqiqələri 44'6
52% Topa sahib olma (%) 48%
== 2010-Dünya çempionatı seçmə mərhələsi ==
Finlandiyanın 2010-DÇ-da 4. qrubda mübarizə aparır.
Finlandiyanın kişilərdən ibarət milli basketbol komandası
Finlandiyanın kişilərdən ibarət milli basketbol komandası — Finlandiyanı beynəlxalq basketbol arenasında təmsil edən kişilərdən ibarət milli basketbol komandası. Finlandiya Basketbol Federasiyası tərəfindən idarə olunur. Baş məşqçisi Henrik Dettmanndır.
Forlandet Milli Parkı
Forlandet Milli Parkı (norv. Forlandet nasjonalpark) — Şpitsbergen arxipelaqının şimal qərbində yerləşən milli park. Milli park ərazisinə Şahzadə Karl Torpağı adası (616 km²) və onun ətraf akvatoriyası daxildir (4031 км²).
Park 1 iyun 1973-cü il kral qətnaməsi əsasında təşkil olunmuşdur.
Forlanet Milli Parkı şimal yarımkürəsinin Pərayaqlıların aralığının həddi olaraq tanınır. Milli park həm də Enlidimdik təmizçilərin şimal populyasiyasına ev sahibliyi edir. Burada rus, norveç balina ovçularına aid arxeoloji nümunə tapmaq mümkündür.