NEMƏTULLA

Nemətulla — ad. Nemətulla Vəli — ərəb şairi, sufi, alim. Ağa Nemətulla — SSRİ neft sənayesi yenilikçisi, SSRİ dövlət mükafatı laureatı. Nemətulla bəy Heydərov — Rusiya ordusunun generalı.

Ağa Nemətulla (1896, Sərab, Şərqi Azərbaycan ostanı – 1 yanvar 1958, Bakı — SSRİ neft sənayesi yenilikçisi, SSRİ dövlət mükafatı laureatı, SSRİ neft sənayesi yenilikçisidir. == Həyatı == Ağa Nemətulla 1896-cı il fevralın 15-də Cənubi Azərbaycanın Sərab şəhərində doğulub. Dörd yaşında ikən anasını itirən Ağa atası ilə birlikdə mülkədar Sultan bəyə məxsus kənddə çalışmışdır. Atası Sultan bəyin torpaq sahələrində işləmiş, Ağa isə bəyin mal-qarasını otarmışdır. O uşaqkəb dayısının "böyüyəndə gələrsən yanıma, soruşarsan Balaxanıda Cavanşirov mədənini" sözlərini xatırlayaraq və Bakıya getməyi qərara alır. Onun dayısl Podryadçik Cavanşirova məxsus neft mədənlərində işləyirdi. Ağa imkanı olmadığı üçünMir Ağa adlı bir kişi ilə tanış olur və bu xeyirxah insanın köməyi ilə İran Astarasından gəmi ilə Bakıya gəlir.1915-ci ildə Bakıda Ramana neft mədənlərində işləməyə başlamışdır. 1932-ci ildə qazma ustası olmuş, sonralar Putada sahə rəisi, qazma kontorunun direktoru, TRES müdiri, 1956–58-ci illərdə Azərbaycan dəniz neft kəşfiyyatı TRESTinin 1 nömrəli Gürgən qazma kontorunda buruq ustası işləmişdir. 1942–43-cü illərdə Özbəkistan SSR-də neft quyularında qazılmasında iştirak etmişdir. A. Nemətulla turbinlə mayili və iki lüləli qazmanın yaradıcısı hesab edilir.

Nemətulla Kişvəri — XV əsrin ortalarında Cənubi Azərbaycanın Deyləmqan (indiki Səlmas) şəhərində anadan olmuş, 1490-cı ilə qədər Ağqoyunlu sultanı Yaqubun sarayında yaşamış, sultan öldürüldükdən sonra saraydan uzaqlaşdırılmışdır. Onun adı Nemətulla, təxəllüsü isə Kişvəridir.O, Təbriz ədəbi mühitində formalaşmışdı. Saray şeir ənənələrinə əməl etmək məcburiyyəti qarşısında qalmış istedadlı şair məddahlığa alışa bilməmiş, Ağqoyunlu sarayını tərk edərək 6 divan yaratmış özbək şairi, mütəfəkkiri və dövlət xadimi Əlişir Nəvaiyə pənah aparmışdır. Kişvəri Azərbaycan (türk) və fars dillərində "Divan" yaratmış, əsasən lirik qəzəllər müəllifi kimi tanınmışdır. Onun Əlişir Nəvaiyə həsr olunmuş bir sıra şeirləri vardır. Doğma dildə yazdığı qəzəllərindən birində Kişvərinin poetik məharətinin şahidi oluruq: Azərbaycan (türk) ədəbi dilinin formalaşmasına Nemətulla Kişvərinin böyük təsiri olmuşdur. Azərbaycan şeirində ərəb və fars tərkiblərinin azaldılması prosesində bu şairin nəzərəçarpacaq rolu vardır. Kişvəri şeirlərində güclü azadlıq meylləri və həyat eşqi duyulur. O, insanları ömrü mənalı keçirməyə, həyatın gözəlliklərindən zövq almağa çağırır. Sadə xalq danışıq dilindən istifadə edərək yazdığı qəzəllərdə şair real, həyati məhəbbəti tərənnüm edir.

Nemətulla Vəli (1330, Hələb – 28 aprel 1429, Mahan, Kirman ostanı) — ərəb şairi, sufi, alim. == Həyatı == Nemətulla Vəli ("Vəli", yəni "müqəddəs" — ona verilmiş ləqəbdir. Bu, Allahın adlarından biridir) 1330-cu ildə Hələb (Aleppo) şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Mir Abdullah Vəli ərəb sufi və mürşidi, anası isə Cənubi İranın zadəgan farslarından idi. Nemətilla Vəlinin nəsil şəcərəsi beşinci imam Məhəmməd Baqirdan başlayır. Gənc ikən Nemətulla islam ölkələrinə uzunmüddətli səyahətdə olmuşdur. Hər bir müsəlmana vacib bilinən Məkkə ziyarətinə (Həccə) yollanmışdır. Burada Şeyx Abdulla əl-Yəfi ilə rastlaşaraq yeddi il müddətində ona müridlik etmişdir. Müridlik müddətindən sonra ikinci dəfə (bu dəfə kamil bir insan kimi) yenidən səyahətə çıxmış, Qahirəni, Suriyanı, İraqı, Azərbaycanı və İranı gəzmişdir. O, İranın Kirman şəhərində həmişəlik məskunlaşmışdır.

30°03′35″ şm. e. 57°17′24″ ş. u. Şah Nemətulla Vəli türbəsi-İranın Mahan şəhərində yerləşən tanınmış İran mistik şairi Nemətulla Vəlinin məqbərəsindən tarixi kompleks.

Nemətulla bəy Hacı Qasım bəy oğlu Heydərov (1827-1901) — Rusiya ordusunun generalı. Nemətulla bəy Hacı Qasım oğlu Heydərov 4 oktyabr 1827-ci ildə Dərbənddə anadan olub. İbtidai dünyəvi təhsilini Dərbənd qəza məktəbində alıb. 1843-cü ildə Qazıqumuq atlı milis dəstəsində qulluğa təyin edilib. Sonrakı illərdə Qafqazdakı rus qoşunlarının tərkibində Şamilə, dağlılara qarşı çoxlu savaşlara qatılıb. 1854-dəki savaşda fərqləndiyinə görə 1857-də ştabs-kapitan çini alıb. Salavatiyadakı 1857-dəki fərqlənməyə görə 1857-də generallara verilən 3-cü dərəcəli Müqəddəs Georgi ordeni ilə təltif edilib (sonralar 4-cü dərəcəni də alıb). O, bu ordenə layiq görülən ilk müsəlmandır. Sonrakı illərdə yenə çoxlu ordenlər qazanıb. 1880-1881-də Axal-Təkə yürüşündə, Göytəpə qalasının alınmasında istirak edib.

Nemətullah (fars. نعمت الله‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Şəbüstər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 771 nəfər yaşayır (195 ailə).

Nemətulla Kişvəri — XV əsrin ortalarında Cənubi Azərbaycanın Deyləmqan (indiki Səlmas) şəhərində anadan olmuş, 1490-cı ilə qədər Ağqoyunlu sultanı Yaqubun sarayında yaşamış, sultan öldürüldükdən sonra saraydan uzaqlaşdırılmışdır. Onun adı Nemətulla, təxəllüsü isə Kişvəridir.O, Təbriz ədəbi mühitində formalaşmışdı. Saray şeir ənənələrinə əməl etmək məcburiyyəti qarşısında qalmış istedadlı şair məddahlığa alışa bilməmiş, Ağqoyunlu sarayını tərk edərək 6 divan yaratmış özbək şairi, mütəfəkkiri və dövlət xadimi Əlişir Nəvaiyə pənah aparmışdır. Kişvəri Azərbaycan (türk) və fars dillərində "Divan" yaratmış, əsasən lirik qəzəllər müəllifi kimi tanınmışdır. Onun Əlişir Nəvaiyə həsr olunmuş bir sıra şeirləri vardır. Doğma dildə yazdığı qəzəllərindən birində Kişvərinin poetik məharətinin şahidi oluruq: Azərbaycan (türk) ədəbi dilinin formalaşmasına Nemətulla Kişvərinin böyük təsiri olmuşdur. Azərbaycan şeirində ərəb və fars tərkiblərinin azaldılması prosesində bu şairin nəzərəçarpacaq rolu vardır. Kişvəri şeirlərində güclü azadlıq meylləri və həyat eşqi duyulur. O, insanları ömrü mənalı keçirməyə, həyatın gözəlliklərindən zövq almağa çağırır. Sadə xalq danışıq dilindən istifadə edərək yazdığı qəzəllərdə şair real, həyati məhəbbəti tərənnüm edir.

Nemətullah Naxçıvani (tam adı: Nemətullah Mahmud oğlu Şeyx Əlvan Naxçıvani; 1452, Naxçıvan – 1514, Türkiyə) — Mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan sufi alimi. Xacə Məhəmməd Parsanın məşhur tələbələrindəndir. Nemətullah Naxçıvani nəqşibəndilik təriqətinin Azərbaycanda ilk təmsilçilərindən olmuş, məşhur mütəfəkkir, ilahiyyatçı, hüquqşünas kimi tanınmışdır. == Həyatı == Naxçıvanda anadan olan Mövlana Nemətullah ibn Mahmud Şeyx Əlvan Naxçıvani, zamanın tanınmış xocalarından dərs alıb zahiri elmləri tamamladıqdan sonra təsəvvüfə bağlanmışdır. Bu sahədə də mükəmməl bilik almışdır. 1498-ci ildə Naxçıvandan ayrılmış, islam aləminin bir çox önəmli mərkəzlərini gəzmiş, bir müddət Təbrizdə qalaraq, orada Dədə Ömər Rövşəni ilə görüşmüşdür. Sultan Bəyazidin zamanında (1481-1512) Anadoluya getmiş, Karaman vilayətinin Akşehir şəhərində yaşamış, şöhrət tapmışdır. Akşehirlilər arasında Şeyx Əlva, Nemətullah Naxçıvani, Baba Nemətullah, Baba Nemət və Nemətullah Sultan kimi adlarla xatırlanan bu böyük Türk-İslam alimi və vəlisi, zamanındakı alim və vəlilərin ən fəzilətlilərindən biri hesab olunurdu. Akşehirdə uzun illər elmə xidmət etmiş və çox sayda müridi olmuşdur. Öz doğma dili olan türkcəylə yanaşı, ərəb və fars dillərini də bilirdi.

Nemətullahilik — sufi yönümlü islam təriqəti. == Yaranması == İranda XIV əsrdə yaranmış bu sufi təriqəti əvvəlcə sünni, sonra isə şiə yönümlü olmuş və öz mənəvi yolunun başlanğıcını Əli ibn Əbu Taliblə (ə) əlaqələndirmişdir. Təriqətin adı Şah Nemətullah Vəli (1330-1431) ilə bağlıdır. O, Suriyanın Hələb şəhərində sufi şeyxi Mir Abdullanın ailəsində dünyaya gəlmiş və şafii hüquq məktəbinin ardıcılı olmuşdur. Yetkinlik yaşına çatanda çoxlu səyahətlər etmiş, məşhur sufi şeyxi Abdulla Yafiinin öncə tələbəsi, sonra isə xəlifəsi olmuşdur. Yeddi il ərzində İbn Ərəbinin əsərlərini öyrənmiş, onun bəzi kitablarına hətta şərhlər də yazmışdır. Bundan sonra Şah Nemətullah yenidən səyahət etməyə başlamış, İraqda, Misirdə olmuş, nəhayət Məvarənnəhrə gedib türk əhalisi arasında fəal təbliğat aparmışdır. Lakin onun fəaliyyəti Əmir Teymurun xoşuna gəlməmişdir. Buna görə də Şah Neymətullah Herata, oradan Məşhədə, sonra isə Yəzdə getmişdir. Sonda Kirmandakı Məhan kəndinə gələrək, ömrünün son 25 ilini orada keçirmişdir.

Nemətullahilik — sufi yönümlü islam təriqəti. == Yaranması == İranda XIV əsrdə yaranmış bu sufi təriqəti əvvəlcə sünni, sonra isə şiə yönümlü olmuş və öz mənəvi yolunun başlanğıcını Əli ibn Əbu Taliblə (ə) əlaqələndirmişdir. Təriqətin adı Şah Nemətullah Vəli (1330-1431) ilə bağlıdır. O, Suriyanın Hələb şəhərində sufi şeyxi Mir Abdullanın ailəsində dünyaya gəlmiş və şafii hüquq məktəbinin ardıcılı olmuşdur. Yetkinlik yaşına çatanda çoxlu səyahətlər etmiş, məşhur sufi şeyxi Abdulla Yafiinin öncə tələbəsi, sonra isə xəlifəsi olmuşdur. Yeddi il ərzində İbn Ərəbinin əsərlərini öyrənmiş, onun bəzi kitablarına hətta şərhlər də yazmışdır. Bundan sonra Şah Nemətullah yenidən səyahət etməyə başlamış, İraqda, Misirdə olmuş, nəhayət Məvarənnəhrə gedib türk əhalisi arasında fəal təbliğat aparmışdır. Lakin onun fəaliyyəti Əmir Teymurun xoşuna gəlməmişdir. Buna görə də Şah Neymətullah Herata, oradan Məşhədə, sonra isə Yəzdə getmişdir. Sonda Kirmandakı Məhan kəndinə gələrək, ömrünün son 25 ilini orada keçirmişdir.

Nemətullahilik — sufi yönümlü islam təriqəti. == Yaranması == İranda XIV əsrdə yaranmış bu sufi təriqəti əvvəlcə sünni, sonra isə şiə yönümlü olmuş və öz mənəvi yolunun başlanğıcını Əli ibn Əbu Taliblə (ə) əlaqələndirmişdir. Təriqətin adı Şah Nemətullah Vəli (1330-1431) ilə bağlıdır. O, Suriyanın Hələb şəhərində sufi şeyxi Mir Abdullanın ailəsində dünyaya gəlmiş və şafii hüquq məktəbinin ardıcılı olmuşdur. Yetkinlik yaşına çatanda çoxlu səyahətlər etmiş, məşhur sufi şeyxi Abdulla Yafiinin öncə tələbəsi, sonra isə xəlifəsi olmuşdur. Yeddi il ərzində İbn Ərəbinin əsərlərini öyrənmiş, onun bəzi kitablarına hətta şərhlər də yazmışdır. Bundan sonra Şah Nemətullah yenidən səyahət etməyə başlamış, İraqda, Misirdə olmuş, nəhayət Məvarənnəhrə gedib türk əhalisi arasında fəal təbliğat aparmışdır. Lakin onun fəaliyyəti Əmir Teymurun xoşuna gəlməmişdir. Buna görə də Şah Neymətullah Herata, oradan Məşhədə, sonra isə Yəzdə getmişdir. Sonda Kirmandakı Məhan kəndinə gələrək, ömrünün son 25 ilini orada keçirmişdir.

Nemətulla Vəli (1330, Hələb – 28 aprel 1429, Mahan, Kirman ostanı) — ərəb şairi, sufi, alim. == Həyatı == Nemətulla Vəli ("Vəli", yəni "müqəddəs" — ona verilmiş ləqəbdir. Bu, Allahın adlarından biridir) 1330-cu ildə Hələb (Aleppo) şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Mir Abdullah Vəli ərəb sufi və mürşidi, anası isə Cənubi İranın zadəgan farslarından idi. Nemətilla Vəlinin nəsil şəcərəsi beşinci imam Məhəmməd Baqirdan başlayır. Gənc ikən Nemətulla islam ölkələrinə uzunmüddətli səyahətdə olmuşdur. Hər bir müsəlmana vacib bilinən Məkkə ziyarətinə (Həccə) yollanmışdır. Burada Şeyx Abdulla əl-Yəfi ilə rastlaşaraq yeddi il müddətində ona müridlik etmişdir. Müridlik müddətindən sonra ikinci dəfə (bu dəfə kamil bir insan kimi) yenidən səyahətə çıxmış, Qahirəni, Suriyanı, İraqı, Azərbaycanı və İranı gəzmişdir. O, İranın Kirman şəhərində həmişəlik məskunlaşmışdır.

Nemətulla Vəli (1330, Hələb – 28 aprel 1429, Mahan, Kirman ostanı) — ərəb şairi, sufi, alim. == Həyatı == Nemətulla Vəli ("Vəli", yəni "müqəddəs" — ona verilmiş ləqəbdir. Bu, Allahın adlarından biridir) 1330-cu ildə Hələb (Aleppo) şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Mir Abdullah Vəli ərəb sufi və mürşidi, anası isə Cənubi İranın zadəgan farslarından idi. Nemətilla Vəlinin nəsil şəcərəsi beşinci imam Məhəmməd Baqirdan başlayır. Gənc ikən Nemətulla islam ölkələrinə uzunmüddətli səyahətdə olmuşdur. Hər bir müsəlmana vacib bilinən Məkkə ziyarətinə (Həccə) yollanmışdır. Burada Şeyx Abdulla əl-Yəfi ilə rastlaşaraq yeddi il müddətində ona müridlik etmişdir. Müridlik müddətindən sonra ikinci dəfə (bu dəfə kamil bir insan kimi) yenidən səyahətə çıxmış, Qahirəni, Suriyanı, İraqı, Azərbaycanı və İranı gəzmişdir. O, İranın Kirman şəhərində həmişəlik məskunlaşmışdır.