onlayn

Kompüter texnologiyası və telekommunikasiyada onlayn bağlantının vəziyyətini, oflayn isə bağlantının kəsilmiş olduğunu göstərir. Müasir terminologiyada bu adətən internet bağlantısını nəzərdə tutur, lakin daha böyük sistemə qoşulmuş hər hansı avadanlıq və ya funksional bölməyə də aid edilə bilər. Onlayn olmaq avadanlıq və ya alt sistem qoşulmuşdur və ya istifadəyə hazırdır deməkdir. "Onlayn" yerinə yetirilən fəaliyyətləri və internetdə mövcud olan məlumatları təsvir etmək üçün istifadə olunur, məsələn: "onlayn şəxsiyyət", "onlayn yırtıcı", "onlayn qumar", "onlayn oyun", "onlayn alış-veriş", "onlayn bankçılıq", və "onlayn öyrənmə". Oxşar məna "kiberfəza", "kibercinayət", "e-poçt", "e-ticarət" sözlərində olduğu kimi "kiber" və "e" prefiksləri ilə də verilir. Bunun əksinə olaraq, "oflayn" ya internetdən ayrılmış halda yerinə yetirilən fəaliyyətlərə, ya da internet fəaliyyəti alternativlərinə aid ola bilər. "Oflayn" termini bəzən "real həyatda" mənasını verən "IRL" abreviaturu ilə əvəz olunur. XIX əsrdə onlayn (on-line) termini həm dəmiryolu, həm də teleqraf sənayesində geniş istifadə olunurdu. Dəmiryolları üçün siqnal qutusu teleqraf xətti (kabel) vasitəsilə xəttin (yolun) aşağısına yolun vəziyyəti, yəni xəttdə qatarın olub-olmaması barədə mesajlar göndərirdi. Teleqraf xətti işçiləri cərəyanı göndərməyə "xətt üzrə birbaşa" və ya "xətt üzrə batareya" deyirdilər.

Onlayn ensiklopediya — informasiyanın internet üzərindən axtarışı üçün istifadə olunan platformadır. İnformasiyanın növündən asılı olmayaraq axtarıldığı vəsaitin dəqiq və etibarlı olması ən vacib şərtdir. Bu səbəbdən də informasiya axtarışı zamanı müraciət olunan ən böyük mənbə ensiklopediyalardır. Ensiklopediyalar sorğu kitabı olub insan biliyinin bütün sahələrini ardıcıl şəkildə və ətraflı əhatə edirlər. Elm və texnologiyada müşahidə olunan sürətli inkişaf real cəmiyyətin virtual cəmiyyətlə əvəz olunmasına gətirib çıxarır. Bu əvəzlənmə nəinki digər sahələrə həmçinin informasiya axtarışına da təsir edir. İnternet üzərindən pulsuz bir ensiklopediya yaratmaq fikri Inerpedia tərəfindən 1994-cü ildə təklif etmişdir, təklifdə hər kəsin material qatqı edəbiləcəyi qeyd olunmuşdu. Vikipediya (ing. Wikipedia) — ümumi internet vasitəsilə azad yayımlanan ensiklopediyadır və dünyanın bir çox dillərində viki texnologiyasının tətbiq edilməsi nəticəsində könüllü istifadəçilər tərəfindən yaradılır. Viki havay dilində "nə qədər mümkünsə daha tez" mənasını verir.

Onlayn ensiklopediya — informasiyanın internet üzərindən axtarışı üçün istifadə olunan platformadır. İnformasiyanın növündən asılı olmayaraq axtarıldığı vəsaitin dəqiq və etibarlı olması ən vacib şərtdir. Bu səbəbdən də informasiya axtarışı zamanı müraciət olunan ən böyük mənbə ensiklopediyalardır. Ensiklopediyalar sorğu kitabı olub insan biliyinin bütün sahələrini ardıcıl şəkildə və ətraflı əhatə edirlər. Elm və texnologiyada müşahidə olunan sürətli inkişaf real cəmiyyətin virtual cəmiyyətlə əvəz olunmasına gətirib çıxarır. Bu əvəzlənmə nəinki digər sahələrə həmçinin informasiya axtarışına da təsir edir. İnternet üzərindən pulsuz bir ensiklopediya yaratmaq fikri Inerpedia tərəfindən 1994-cü ildə təklif etmişdir, təklifdə hər kəsin material qatqı edəbiləcəyi qeyd olunmuşdu. Vikipediya (ing. Wikipedia) — ümumi internet vasitəsilə azad yayımlanan ensiklopediyadır və dünyanın bir çox dillərində viki texnologiyasının tətbiq edilməsi nəticəsində könüllü istifadəçilər tərəfindən yaradılır. Viki havay dilində "nə qədər mümkünsə daha tez" mənasını verir.

Rəqəmsal jurnalistika və ya internet-jurnalistika — XX əsrin sonlarında İnternetin inkişafı və yayılması ilə ortaya çıxan yeni bir jurnalistika növü. "Yeni media" dedikdə ilk ağıla gələn bu kommunikasiya sistemnin məhz İnternet üzərində var olmasıdır. Halbuki yeni media daha geniş anlayışdır və internet məkanı xaricində də, offlayn həyata keçə bilir. Çox vaxt yeni medianı sosial media ilə qarışıq salırlar və bu iki anlayışı birləşdirirlər. Əslində, bilmək lazımdır ki, yeni media daha geniş anlayışdır və sosial media da onun ən populyar və gündəmdə olan qoludur. Sosial medianın da içərisində daha çox sosial şəbəkələr müzakirə olunur ki, ağıla ilk gələn Facebook şəbəkəsidir. Bundan başqa, yüzlərlə sosial şəbəkə platformaları var ki, jurnalistlər öz işlərində bunlardan yararlana bilər. Yeni medianı anlamaq üçün öncə yeni media mühitinin nə olduğunu anlamaq gərəkdir. Etik öhdəliklərlə yanaşı, dəyişməz öhdəliklər də var olmaqdadır. Bunlar juralistikanın təməl prinspləridir: xəbərin doğruluğu, dəqiqliyi, qərəzsizliyi, vicdanlılığı, etibarlılığı və s.

İnternet senzurası senzuranın ən yeni növlərindən biridi, dövlət, hökumət orqanları, İnternet provayder və internetə nəzarət etmək imkanı olan şirkət və təşkilatların istifadəçilərin İnternetdəki fəaliyyətinə nəzarət və ya qadağalar qoyması deməkdir. İnternet senzuranın aradan qaldırılması hazırda İnternetin ən böyük problemlərindən biridir və miqyasından asılı olmayaraq İnternetlə bağlı əksər şirkətlər internet senzuranın aradan qaldırılması, eləcə də İnternet senzuradan yayınma yolları axtarmaqla məşğuldurlar. Belə ki, Google və Mərkəzi Avropa Universiteti 2010-cu ilin sentyabrın 20–22-də Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə "Azadlıqda İnternet 2010" beynəlxalq tədbirini təşkil edib bu barədə müzakirələr aparıblar. Bundan başqa müxtəlif təşkilatlar və şirkətlər İnternetdə anonimliyi təmin etmək, bloklanmış səhifələrə daxil olmağa şərait yaratmaq üçün müxtəlif onlayn alətlər (Freegate, Dynaweb, Tor, Tor körpüləri, JonDo, Puff, Your-Freedom, Ultrasurf, Tor Brauzer Bandlı, Psiphon, Hotspot Shield, GPass, GTunnel və s.) hazırlayıblar.

Onlayn yırtıcı (ing. Online predator) — İnternet üzərindən uşaqların cinsi istismarıyla məşğul olan insan.

Müəllif hüquqlarının pozulması müəllif hüququ təsdiqlənmiş hər hansı bir mülkiyyətdən hüquq sahibinin icazəsi olmadan müəllif hüququ təsdiqlənmiş mülkiyyətin və ya işin təkrar istehsal, dəyişiklik edilmə kimi xüsusi haqlarını pozmaqla istifadəsini nəzərdə tutur. Elektronik və audio-visual məhsulların icazəsiz təkrar istehsalı və yayılmasının ümumi adı piratlıq olaraq qəbul olunmuşdur(bu ifadənin tarixi ilk dəfə Daniel Defoenin 1703-cü ildə True-born Englishman əsərində "Bu Piratlar tərəfindən təkrarən çap olunurdu"cümləsini işlətməsilə başlanmışdır). Bu mənada qayda pozuntularınının "piratlıq"olaraq adlandırılması müəllif hüququnun yaranmasından bir qədər daha əvvəl baş vermişdir. Belə ki,1709-cu ildə yaranan və müəllif hüququyla bağlı ilk sayılan "Statue of Anne" fərmanına qədər 1557-ci ildə Stationer’s Company of London şirkətinin Kral Lisenziyası alması nəşriyyat sahəsində bu şirkətə inhisar imkani yaratmışdı. 1603-cü ildə bu lisenziyadan kənardakı bütün fəaliyyətlər piratlıq olaraq tanınırdı. Bu anlayışın istifadəsinin hüquqi bazasının yaranma tarixi elə həmin dövrlərə dayanır və günümüzə qədər daimi olaraq istifadə olunmaqdadır. Bir çox tənqidçilər bu tərz fəaliyyətlərin "piratlıq"adlandırılmasının aşağılayıcı oldugunu və haqsız olaraq onun bir çox daha ağır və pis əməllərlə bir tutulmasına qarşı olsalar da məhkəmələrdə müəllif hüquqlarının pozulması və "piratlıq"bir birini əvəz edə biləcək terminlər kimi işlədilir. Əqli mülkiyyət hüquqlarının qorunması tək Azərbaycan üçün deyil, bütün dünya ölkələri üçün prioritet istiqamətlərdən biridir. Hazırda piratlıq bütün dünya üzrə silah alveri və narkomaniyadan sonra üçüncü yerdə durur. Piratlıqdan gələn gəlir beynəlxalq illik ticarətin 200 milyard ABŞ dollarını təşkil edir.

Onlayn çat və ya onlayn söhbət (ing. online chat) — mətn mesajlarının göndəricidən alıcıya İnternet üzərindən real vaxt rejimində ötürən kommunikasiya. Digər iştirakçıların tez cavab verməsini təmin etmək üçün söhbət mesajları əsasən qısa olur. Bu sayədə danışığa bənzər bir hiss yaranır ki, bu da söhbəti İnternet forumları və e-poçt kimi digər mətn əsaslı onlayn kommunikasiyadan fərqləndirir. Onlayn çat nöqtədən nöqtəyə kommunikasiya üçün, birdən çox alıcıya məlumat göndərmək və səs və video çat üçün nəzərdə tutula bilər. Veb konfrans xidmətinin bir funksiyası da ola bilər. Daha sadə izahla, onlayn söhbət ilk növbədə hər hansı birbaşa mətn əsaslı və ya video əsaslı (Vebkamera), ani mesajlaşma, IRC, talker, çox istifadəçili zindan və ya onlayn oyunlardakı təkbətək və ya qrup söhbəti ola bilər. Onlayn söhbət ifadəsi "qeyri-rəsmi söhbət" mənasını verən chat sözündən gəlir. Onlayn söhbətə müvadiq veb əsaslı proqramlar daxildir. Veb konfrans daha spesifik onlayn xidmətdir və tez-tez xidmət kimi satılır və satıcı tərəfindən idarə olunan veb serverdə yerləşdirilir.

Onlayn şəxsiyyət, həmçinin internet kimliyi, onlayn kimlik və ya internet şəxsiyyəti — internet istifadəçisinin onlayn icmalarda və veb-saytlarda yaratdığı sosial şəxsiyyət. Bu, həm də şəxsin özünün fəal şəkildə formalaşdırılmış təqdimatı ola bilər. Bəzi insanlar onlayn olaraq öz həqiqi adlarından istifadə etməyi seçsələr də, bəzi internet istifadəçiləri özlərini təxəllüslər ilə təqdim edərək anonim qalmağa üstünlük verirlər. Bu, müxtəlif miqdarlarda şəxsiyyəti müəyyən edən məlumatları ortaya qoyur. Onlayn şəxsiyyət hətta istifadəçinin onlayn məkanda bir hissəsi olduğu müəyyən sosial qrupa münasibətilə də müəyyən edilə bilər. Bəziləri öz şəxsiyyətləri haqqında yanıldıcı məlumatlar ortaya qoya bilərlər. Bəzi onlayn kontekstlərdə, o cümlədən İnternet forumlarında, onlayn söhbətlərdə və kütləvi şəkildə çox oyunçulu onlayn rol oynayan oyunlarda (MMORPG) istifadəçilər avatar, ikon ölçülü qrafik təsviri seçməklə özlərini vizual olaraq təmsil edə bilərlər. Avatarlar istifadəçilərin onlayn şəxsiyyətlərini ifadə etmə üsullarından biridir. Digər istifadəçilərlə qarşılıqlı əlaqədə qurulmuş onlayn şəxsiyyət reputasiya qazanır və bu, digər istifadəçilərə şəxsiyyətin etibara layiq olub-olmaması barədə qərar verməyə imkan verir. Onlayn şəxsiyyətlər identifikasiya vasitəsilə istifadəçilərlə əlaqələndirilir ki, bu da adətən qeydiyyat və daxil olmağı tələb edir.

Onlayn fikirləşmə — qeyri-institusional, institusional və eksperimental onlayn müzakirələrin bir çox formalarını təsvir etmək üçün istifadə olunan geniş termin. Termin həmçinin, elektron informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) istifadəsinə əsaslanan məsləhətləşmə proseslərinin dizaynı, həyata keçirilməsi və öyrənilməsi ilə bağlı yaranan təcrübə və tədqiqat sahəsini təsvir edir. Baxmayaraq ki, internet və sosial media kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiya vasitəsilə onlayn diskursiv iştirak və müzakirələri təşviq etsə də, onlayn müzakirənin akademik tədqiqi 2000-ci illərin əvvəllərində başlamışdır. Tədqiqatçılar onlayn müzakirələrin üzbəüz qarşılıqlı əlaqədən daha az faydalı olmadığı fikrini müdafiə etmiş, ictimai sferanın genişləndirilməsi kimi onlayn müzakirələrin faydasını şübhə altına almışdılar. Kompüter vasitəçiliyi ilə aparılan nitq şəxsiyyətsiz hesab edilir və onlayn ədəbsizliyi təşviq edir. Bundan əlavə, siyasətlə bağlı onlayn müzakirələrdə iştirak edən istifadəçilər yalnız öz fikirləri ilə razılaşan qruplarda şərhlər verirlər. Onlayn müzakirələrə dair elmi araşdırmalar fənlərarası xarakter daşıyır. Bu, kompüter vasitəçiliyi ilə kommunikasiyanın digər formalarından istifadə edən onlayn məsləhətləşmə, e-iştirak, e-hökumət, vətəndaşdan vətəndaşa (C2C), onlayn məsləhətçi sorğu, kraudsorsinq, onlayn yardım, onlayn tədqiqat icmaları, interaktiv e-təlim, internet forumlarında və onlayn çatlarda vətəndaş dialoqu, qrup qərarlarının qəbulu kimi təcrübələri əhatə edir. E-demokratiya Rəqəmsal vətəndaş Online deliberation resources Developing and Using Online Tools for Deliberative Democracy - the first conference on online deliberation, Carnegie Mellon University (June 2003) Online Deliberation 2005 / DIAC-2005 - the Second Conference on Online Deliberation: Design, Research, and Practice, Stanford University (May 2005) Tools for Participation: Collaboration, Deliberation, and Decision Support (DIAC-2008/OD2008) - the Third Conference on Online Deliberation, University of California, Berkeley (June 2008) The Fourth International Conference on Online Deliberation - University of Leeds (June 30-July 2, 2010) Online Deliberation: A Review of The Literature, Bang The Table, 7 Aug. 2017.

Xəbər saytı, həmçinin internet-qəzet, onlayn qəzet və ya elektron qəzet — qəzetin onlayn versiyası. Bu, müstəqil nəşr və ya çap olunmuş dövri nəşrin onlayn versiyası ola bilər. İnternetə keçmək qəzetlər üçün daha çox imkanlar yaratmışdır. Məsələn, onlar son xəbərləri daha tez təqdim etmək üçün yayım jurnalistikası ilə rəqabət aparırlar. Təməli yaxşı qurulmuş qəzetlərin etibarlılığı, güclü marka reklamı və onların reklamçılar ilə yaxın əlaqələri qəzet sənayesində fəaliyyətlərini davam etdirmək şanslarını gücləndirir. Həmçinin çap prosesinin kənarlaşdırılması da xərcləri azaltmağa kömək edir. Xəbər müxbirləri bu sahədə video çəkməyi və internet xəbər səhifələrində lakonik şəkildə xəbər yazmağı öyrənirlər. Xəbər saytlarına çap qəzetlərində olduğu kimi böhtan, məxfilik və müəllif hüquqları ilə bağlı qanuni məhdudiyyətlər tətbiq edilir. Bu, Birləşmiş Krallıq kimi əksər ölkələrdə onlayn nəşrlərə də şamil edilir. Həmçinin, Birləşmiş Krallıqda Məlumatların qorunması haqqında qanun onlayn qəzetlərə və xəbər səhifələrinə şamil olunur.

Onlayn bankçılıq, və ya internet bankçılığı, virtual bankçılıq, veb-bankçılıq — bankın və ya digər maliyyə institutunun müştərilərinə maliyyə institutunun veb-saytı və ya mobil proqramı vasitəsilə bir sıra maliyyə əməliyyatlarını həyata keçirməyə imkan verən sistem. Bu, 2000-ci illərin əvvəlindən müştərilərin bank hesablarına daxil olmalarının ən geniş yayılmış yolu olmuşdur. Onlayn bankçılıq sistemi adətən bank xidmətlərinə çıxışı təmin etmək üçün bank tərəfindən idarə olunan əsas bank sisteminə qoşulur və ya onun bir hissəsi olur. Onlayn bankçılıq filial şəbəkəsindən asılılığı azaldaraq bankların əməliyyat xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və bəzi müştərilərə filiala getmə ehtiyacını azaldaraq, hətta filiallar bağlı olduqda belə bank əməliyyatlarını həyata keçirmək imkanı verir. İnternet bankçılığı elektron ödənişlərin edilməsi, hesab qalıqlarına baxmaq, çıxarışların alınması, son əməliyyatların yoxlanılması və hesablar arasında pul köçürməsi kimi funksiyaları təklif edən fərdi və korporativ bankçılıq xidmətləri təqdim edir. Bəzi banklar tamamilə internet və ya internet və telefon vasitəsilə fəaliyyət göstərirlər, heç bir fiziki filialı olmadan öz onlayn bankçılıq imkanlarına tam etibar edirlər. Bu banklara "birbaşa bank" və ya "neobank" deyilir. Müasir onlayn bankçılıq xidmətlərinin prekursoru 1980-ci illərin əvvəllərindən elektron formada və telefon vasitəsilə fəaliyyət göstərən distant bankçılıq olmuşdur. "Onlayn" termini 1980-ci illərin sonlarında populyarlaşdı və telefon xətti ilə bank sisteminə daxil olmaq üçün terminal, klaviatura və televizor və ya monitordan istifadəni nəzərdə tuturdu. "Ev bankçılığı" həmçinin, banka təlimatlarla telefon xəttinə səs tonları göndərmək üçün rəqəmsal klaviaturadan istifadəyə də aid ola bilər.

Onlayn gündəlik və ya veb-gündəlik — ümumdünya hörümçək torunda şəxsi veb-saytda və ya gündəlik-hostinq saytında dərc olunan şəxsi gündəlik və ya jurnal. Onlayn gündəliklər ilkin internet səhifələrində iştirak edən insanların şəxsi profillərini əks etdirən "24 saat kiberməkanda" (1996) kitabının nəşri ilə tezliklə medianın diqqətini çəkmişdir. Onlayn gündəliklərin ən erkən kitab uzunluğunda elmi müzakirəsi Filipp Lejennin "Əziz ekran" (fr. Cher écran) əsəridir. Gündəlik yazanlar (bəzən eskriptisionistlər də adlanır) bir-birindən öyrənməyə başladığı zaman müxtəlif gündəlikləri və jurnalları birləşdirmək üçün bir neçə veb-üzüklər meydana gəlmişdir. Onlardan ən populyarı 1996-cı ilin iyulunda başlayan və 20 oktyabr 1998-ci il tarixinə 537 üzvü olan "Open Pages" idi. "Diarist.net" adlı icma veb-saytı yaradılmışdır və 1999–2004-cü illərdə rüblük olaraq "The Diarist Awards" mükafatına layiq görülmüşdür. Mövzuya görə gündəliklərin və jurnalların bir sıra siyahıları var idi. "Burbs" adlanan bu siyahılar insanlara bir-biri ilə müəyyən əlaqəsi olan saytları tapmağa imkan verirdi. 1998-ci ilin oktyabrında "Open Diary"nin işə salınması onlayn gündəliklərin icma olaraq birlikdə yerləşdirilə biləcəyi ilk veb-saytı təmin etmişdir.

Onlayn yas və ya onlayn matəm — internetdə yas tutmaq. Bu, yasda bir inqilab deyil, orta dərəcədə yas tutanların öz kədərlərini ifadə etmək və mərhumun xatirəsini yad etmək üçün istifadə etdikləri bir dəyişiklikdir. Bu dəyişiklik Qərbdə sosial medianın geniş populyarlığı ilə tandemdə baş vermişdir və bunun nəticəsində istifadəçilərin onlayn mühitdə ölümü qəbul etmələrinə ehtiyac yaranmışdır. 2012-ci ilə qədər 30 milyon "Facebook" istifadəçisinin vəfat etdiyi təxmin edilir. Onlayn yas yalnız sosial media saytlarında baş vermir. "Memories.net" və "Legacy.com" kimi nekroloqların yerləşdirilməsi və insanların mərhum yaxınlarının həyat hekayələrinin qeydə alınmasına həsr olunmuş internet saytları var. Onlayn matəmin iki fərqli növü müəyyən edilmişdir: geniş onlayn ictimaiyyətin diqqətini çəkən yüksək profilli hallar və mərhumun xatirəsini yad etmək üçün bir vasitə kimi ölümündən sonra yenidən yaradılmış və yenidən adlandırılmış profillər. Qəzetlərin meydana çıxmasından bəri nekroloq mərhumun xatirəsini yad etmək üçün üstünlük verilən üsula çevrilmişdir. XXI əsrə qədər nekroloqlar qəzetin ən çox oxunan bölmələrindən biri idi. Radio və televiziya kimi yeni media texnologiyaları yaradılan zaman nekroloq yeni kommunikasiya mediasında mövcud olan imkanları ən yaxşı şəkildə əks etdirmək üçün uyğunlaşdırılmışdır.

Onlayn Dünya Bitkiləri (ing. Plants of the World Online) — Royal Botanika Bağları, Kyu tərəfindən yayılan onlayn məlumat bazası. 2020-ci ilə qədər elmə məlum olan bütün toxumlu bitkilər haqqında məlumat toplamaq məqsədilə 2017-ci ildə yaradılıb. İlkin dövrlərdə diqqət əsasən tropik Afrika florası, xüsusilə Zambiya, tropik Qərbi Afrika florası və tropik Şərqi Afrika florasına yönəlmişdir.

Operativ analitik emal – OLAP (ing. online analytical processing) – idarəedici qərarların qəbul edilməsini dəstəkləmək məqsədilə çoxölçülü verilənlərin yığılmasını, saxlanmasını və analizini yerinə yetirən texnologiyadır. Verilənlərin operativ analitik emalı sistemlərinin üzərində duran əsas məsələ VX-də yığılmış informasiyaya (verilənlərə) kompleks baxışı, bu verilənlərin ümumiləşdirilməsi, aqreqatlaşdırılması, verilənlərin hiperkub təsvirini və çoxölçülü analizini təmin etməkdir. Bu əməliyyat ya xüsusi çoxölçülü VBİS-də və ya relyasiya texnologiyalar çərçivəsində yerinə yetirilir. İkinci halda əvvəlcədən aqreqatlaşdırılmış verilənlər ulduzvari VB-da yığılır və ya informasiyanın aqreqatlaşdırılması relasiya VB-nın detal verilənlərinin skaneri zamanı baş verir. OLAP, onlayn rejimində verilənlərin çoxölçülü, operativ, analitik emalı deməkdir. OLAP, ilkin verilənləri idarəedici qərarların qəbul edilməsi üçün istifadə olunan informasiyaya çevirir. OLAP məhsulları vasitəsilə aparılan analizin ən maraqlı və mürəkkəb imkanlarından biri proqnozlaşdırma və gizli tendensiyaların üzə çıxarılmasıdır. Proqnozlaşdırma predmet sahəsinin xüsusiyyətlərindən asılı olduğuna görə, bu sahədə universal alqoritmlər yoxdur. Analitik əlavələrin yaradılmasında istifadə olunan müxtəlif alətlərə bir-neçə alqoritm daxildir ki, onlar xətti, eksponensial trend və movsüm dəyişmələrindən asılıdırlar.

Onlayn verilənlər bazası, onlayn məlumat bazası, onlayn informasiya bazası və ya onlayn databaza — fərdi kompüterdə və ya ona əlavə edilmiş yaddaşda (məsələn, CD kimi) lokal formada saxlanılandan fərqli olaraq, lokal şəbəkədən və ya internetdən əldə edilə bilən verilənlər bazası. Onlayn verilənlər bazaları veb-saytlarda yerləşdirilir, veb-brauzer vasitəsilə əldə edilə bilən xidmət məhsulları kimi proqram təminatı kimi təqdim edilir. Onlar pulsuz ola bilər və ya aylıq abunəlik sistemi kimi ödəniş tələb edə bilər. Bəziləri birgə redaktə və e-poçt bildirişi kimi təkmilləşdirilmiş funksiyalara malikdir. Bulud verilənlər bazası lokal yox, internet üzərindən işlədilən və əldə edilən verilənlər bazasıdır. Beləliklə, müştəri verilənlər bazasını bir yerdə saxlamaq əvəzinə, hansısa biznes onun bütün departamentlərinin və ya bölmələrinin ona daxil ola bilməsi və yeniləməsi üçün onun internetdə yerləşdirilməsini seçə bilər. Əksər verilənlər bazası xidmətləri son istifadəçinin verilənlər bazası nümunələrini təminvə konfiqurasiya etmək üçün istifadə edə biləcəyi veb əsaslı konsollar təklif edir. Robert J Muller. Productive Objects: An Applied Software Project Management Framework. Morgan Kaufmann Publishers.

Kompüter texnologiyası və telekommunikasiyada onlayn bağlantının vəziyyətini, oflayn isə bağlantının kəsilmiş olduğunu göstərir. Müasir terminologiyada bu adətən internet bağlantısını nəzərdə tutur, lakin daha böyük sistemə qoşulmuş hər hansı avadanlıq və ya funksional bölməyə də aid edilə bilər. Onlayn olmaq avadanlıq və ya alt sistem qoşulmuşdur və ya istifadəyə hazırdır deməkdir. "Onlayn" yerinə yetirilən fəaliyyətləri və internetdə mövcud olan məlumatları təsvir etmək üçün istifadə olunur, məsələn: "onlayn şəxsiyyət", "onlayn yırtıcı", "onlayn qumar", "onlayn oyun", "onlayn alış-veriş", "onlayn bankçılıq", və "onlayn öyrənmə". Oxşar məna "kiberfəza", "kibercinayət", "e-poçt", "e-ticarət" sözlərində olduğu kimi "kiber" və "e" prefiksləri ilə də verilir. Bunun əksinə olaraq, "oflayn" ya internetdən ayrılmış halda yerinə yetirilən fəaliyyətlərə, ya da internet fəaliyyəti alternativlərinə aid ola bilər. "Oflayn" termini bəzən "real həyatda" mənasını verən "IRL" abreviaturu ilə əvəz olunur. XIX əsrdə onlayn (on-line) termini həm dəmiryolu, həm də teleqraf sənayesində geniş istifadə olunurdu. Dəmiryolları üçün siqnal qutusu teleqraf xətti (kabel) vasitəsilə xəttin (yolun) aşağısına yolun vəziyyəti, yəni xəttdə qatarın olub-olmaması barədə mesajlar göndərirdi. Teleqraf xətti işçiləri cərəyanı göndərməyə "xətt üzrə birbaşa" və ya "xətt üzrə batareya" deyirdilər.

Onlayn alış-veriş — müştərilərə veb-brauzer və ya mobil proqramdan istifadə edərək internet üzərindən satıcıdan mal və ya xidmətləri birbaşa almağa imkan verən elektron ticarət forması. Müştərilər axtardıqları məhsulu birbaşa pərakəndə satıcının veb-saytına daxil olaraq və ya eyni məhsulun müxtəlif e-pərakəndə satış yerlərində mövcudluğunu və qiymətlərini göstərən alış-veriş axtarış sistemindən istifadə edərək alternativ satıcılar arasında axtarış edərək tapırlar. 2020-ci ildən etibarən müştərilər masaüstü kompüterlər, notbuklar, planşet kompüterlər və smartfonlar da daxil olmaqla bir sıra müxtəlif kompüter və cihazlardan istifadə edərək onlayn alış-veriş edə bilərlər. Onlayn mağaza adi "brick-and-mortar" pərakəndə satış mərkəzində və ya ticarət mərkəzində məhsul və ya xidmətlərin alınmasının fiziki analogiyasını doğurur. Proses biznesdən istehlakçıya (B2C) onlayn alış-veriş adlanır. Müəssisələrə başqa müəssisələrdən alış-veriş etmək üçün onlayn mağaza qurulduqda, proses biznesdən biznesə (B2B) onlayn alış-veriş adlanır. Tipik bir onlayn mağaza müştəriyə firmanın məhsul və xidmətlərinin çeşidini nəzərdən keçirməyə, məhsulların fotoşəkillərinə baxmağa, həmçinin məhsulun spesifikasiyası, xüsusiyyətləri və qiymətləri haqqında məlumat əldə etməyə imkan verir. Onlayn mağazalar adətən alıcılara xüsusi modelləri, markaları və ya əşyaları tapmaq üçün "axtarış" funksiyalarından istifadə etməyə imkan verir. Onlayn müştərilərin kredit kartı, Interac-a uyğun debet kartı və ya PayPal kimi əməliyyatı tamamlamaq üçün internetə çıxışı və etibarlı ödəniş üsulu olmalıdır. Fiziki məhsullar üçün elektron mağaza məhsulları müştəriyə göndərir.

Onlayn brend müdafiəsi — istehlakçı davranışında konsepsiya. Bu, istehlakçının onlayn platformalardakı tənqidlərə qarşı bir brendi müdafiə etdiyi vəziyyətə aid edilir. İstehlakçının bunu etməsinin səbəbi dəyişkəndir. Bu, brendə bağlılıqdan qaynaqlana bilər. Bu, həm də brendin yüksək məhsul keyfiyyətinə inamla bağlı ola bilər. Nəticədə brendə olan tənqidlərin əsassız olduğu qənaətinə gəlinir. XXI əsrin əvvəllərindən etibarən onlayn brend müdafiəsi konsepsiyası marketinq sahəsində, xüsusən də istehlakçı psixologiyasında elmi maraqları cəlb etmişdir. Bu sahədə bir çox ekspert müştərilərdə onlayn brendin müdafiəsinə sövq etməyin yollarını müzakirə edir, çünki belə davranışın brendi ağızdan-ağıza yayılan mənfi sözlərdən müdafiə etməyə kömək etdiyi düşünülür.

Kompüter texnologiyası və telekommunikasiyada onlayn bağlantının vəziyyətini, oflayn isə bağlantının kəsilmiş olduğunu göstərir. Müasir terminologiyada bu adətən internet bağlantısını nəzərdə tutur, lakin daha böyük sistemə qoşulmuş hər hansı avadanlıq və ya funksional bölməyə də aid edilə bilər. Onlayn olmaq avadanlıq və ya alt sistem qoşulmuşdur və ya istifadəyə hazırdır deməkdir. "Onlayn" yerinə yetirilən fəaliyyətləri və internetdə mövcud olan məlumatları təsvir etmək üçün istifadə olunur, məsələn: "onlayn şəxsiyyət", "onlayn yırtıcı", "onlayn qumar", "onlayn oyun", "onlayn alış-veriş", "onlayn bankçılıq", və "onlayn öyrənmə". Oxşar məna "kiberfəza", "kibercinayət", "e-poçt", "e-ticarət" sözlərində olduğu kimi "kiber" və "e" prefiksləri ilə də verilir. Bunun əksinə olaraq, "oflayn" ya internetdən ayrılmış halda yerinə yetirilən fəaliyyətlərə, ya da internet fəaliyyəti alternativlərinə aid ola bilər. "Oflayn" termini bəzən "real həyatda" mənasını verən "IRL" abreviaturu ilə əvəz olunur. XIX əsrdə onlayn (on-line) termini həm dəmiryolu, həm də teleqraf sənayesində geniş istifadə olunurdu. Dəmiryolları üçün siqnal qutusu teleqraf xətti (kabel) vasitəsilə xəttin (yolun) aşağısına yolun vəziyyəti, yəni xəttdə qatarın olub-olmaması barədə mesajlar göndərirdi. Teleqraf xətti işçiləri cərəyanı göndərməyə "xətt üzrə birbaşa" və ya "xətt üzrə batareya" deyirdilər.

Onlayn yas və ya onlayn matəm — internetdə yas tutmaq. Bu, yasda bir inqilab deyil, orta dərəcədə yas tutanların öz kədərlərini ifadə etmək və mərhumun xatirəsini yad etmək üçün istifadə etdikləri bir dəyişiklikdir. Bu dəyişiklik Qərbdə sosial medianın geniş populyarlığı ilə tandemdə baş vermişdir və bunun nəticəsində istifadəçilərin onlayn mühitdə ölümü qəbul etmələrinə ehtiyac yaranmışdır. 2012-ci ilə qədər 30 milyon "Facebook" istifadəçisinin vəfat etdiyi təxmin edilir. Onlayn yas yalnız sosial media saytlarında baş vermir. "Memories.net" və "Legacy.com" kimi nekroloqların yerləşdirilməsi və insanların mərhum yaxınlarının həyat hekayələrinin qeydə alınmasına həsr olunmuş internet saytları var. Onlayn matəmin iki fərqli növü müəyyən edilmişdir: geniş onlayn ictimaiyyətin diqqətini çəkən yüksək profilli hallar və mərhumun xatirəsini yad etmək üçün bir vasitə kimi ölümündən sonra yenidən yaradılmış və yenidən adlandırılmış profillər. Qəzetlərin meydana çıxmasından bəri nekroloq mərhumun xatirəsini yad etmək üçün üstünlük verilən üsula çevrilmişdir. XXI əsrə qədər nekroloqlar qəzetin ən çox oxunan bölmələrindən biri idi. Radio və televiziya kimi yeni media texnologiyaları yaradılan zaman nekroloq yeni kommunikasiya mediasında mövcud olan imkanları ən yaxşı şəkildə əks etdirmək üçün uyğunlaşdırılmışdır.

İnternet milliyətçiliyi (kiber-milliyətçilik, onlayn milliyətçilik) — öz fəaliyyətini internet üzərində quran milliyətçilik. İnternet milliyətçiliyinin müxtəlif aspektləri var ki, bu da təbliğatın bir hissəsi kimi hökumətə kömək edə bilər. Sosial bir fenomen olaraq, kiber-milliyətçilik internetdə toplaşan milliyətçi qruplardır. Onlar tez-tez digər ölkələrə qarşı təhqiredici hərəkətlər edir, məsələn, xakerlik və seçkilərə təsir göstərməyə çalışırlar. Bu fenomenə Yaponiya, Rusiya və Çin kimi bir çox ölkədə rast gəlmək olar. İnternet fiziki sərhədlər olmadan ünsiyyət qurmağı asanlaşdırır. Rəqəmsallaşdırma vasitəsilə müxtəlif ölkələrdə yaşayan insanlar əvvəlkindən daha yaxşı ünsiyyət qura bilirlər. Bir zamanlar homofillərin bir araya gəlməsinə mane olan fiziki sərhədlərin internetdə olmadığı, eyni düşüncəli insanların görüşməsinə və siyasi və ya sosial cəhətdən səfərbər olmasına imkan verdiyi nəzəriyyəsi irəli sürülür, halbuki internetdən əvvəl onlar bunu edə bilmirdilər. Digərləri isə bu fikrin idealist olduğunu iddia edirdilər. İnternetdəki istifadəçilər gözləniləndən fərqli olaraq bir-birlərinə qarşı güclü nifrət hissi keçirirlər.

Onlayn oyun — qismən və ya əsasən internet və ya mövcud olan hər hansı digər kompüter şəbəkəsi vasitəsilə oynanan videooyun. Onlayn oyunlar müasir oyun platformalarında, o cümlədən kompüterlərdə, konsollarda və mobil cihazlarda mövcuddur və birinci şəxs atıcı, strategiya və kütləvi çoxnəfərli onlayn rol oyunu (MMORPG) daxil olmaqla bir çox janrları əhatə edir. 2019-cu ildə onlayn oyunlar seqmentində gəlir 16,9 milyard dollara çatıb, bunun 4,2 milyard dolları Çin, 3,5 milyard dolları isə ABŞ-də əldə edilib. 2010-cu illərdən bəri onlayn oyunlar arasında ümumi tendensiya onları pulsuz təklif olunan oyunların üzərində satın alına bilən əşyalar kimi qənimət qutuları və döyüş biletləri kimi monetizasiya sxemlərindən istifadə edərək, onları bir xidmət kimi idarə etmək olmuşdur. Alınan pərakəndə oyunlardan fərqli olaraq, onlayn oyunların daimi oynanılmaması problemi var, çünki onların işləməsi üçün xüsusi serverlər tələb olunur. Onlayn oyunların dizaynı sadə mətn əsaslı mühitlərdən mürəkkəb qrafika və virtual dünyaların daxil edilməsinə qədər dəyişə bilər. Oyun daxilində onlayn komponentlərin mövcudluğu onlayn liderlər lövhəsi kimi kiçik xüsusiyyətlərdən tutmuş, birbaşa digər oyunçulara qarşı oynamaq kimi əsas oyunun bir hissəsi olmağa qədər dəyişə bilər. Bir çox onlayn oyunlar öz onlayn icmalarını yaradır, digər oyunlar, xüsusən də sosial oyunlar oyunçuların mövcud real həyat icmalarını birləşdirir. Bəzi onlayn oyunlar bir çox tanınmış Twitch yayımçıları və onları oynayan YouTuberlər sayəsində kütləvi populyarlıq əldə edə bilər. Onlayn oyunlar video oyun mədəniyyətinin əhatə dairəsini və ölçüsünü kəskin şəkildə artırıb və müxtəlif yaşlarda, millətlərdən və peşələrdən olan oyunçuları cəlb edir.

Onlayn utandırma — hədəflərin internetdə, sosial media platformaları və ya daha çox lokallaşdırılmış media vasitəsilə açıq şəkildə alçaldıldığı ictimai utandırma forması. Onlayn utandırma tez-tez internetdə şəxsi məlumatların ifşa edilməsini nəzərdə tutduğundan, ictimai utandırma etikası internet məxfiliyi və media etikası ilə bağlı mübahisə mənbəyi olmuşdur. Onlayn utandırmaya ləğvetmə, doksinq, mənfi rəylər və qisas pornosu aid ola bilər. Onlayn utandırma, internet istifadəçilərinin digər internet istifadəçiləri tərəfindən təqib edildiyi, ələ salındığı və ya təhqir edildiyi ictimai utandırma formasıdır. Bu utandırmaya şəxsi mesajların və ya fotoşəkillərin paylaşılması aid ola bilər. Utandırılanların sosial pozuntu törətdiyi qəbul edilir və digər internet istifadəçiləri onu utandırmaq üçün ictimai ifşadan istifadə edirlər. İnsanlar müxtəlif səbəblərə görə internetdə utandırılırlar, bu, adətən təhqiredici şərhlər, şəkillər və ya memlər paylaşmaq, onlayn dedi-qodular və ya yalan kimi müxtəlif sosial pozuntulardan ibarətdir. Onlayn utandırma qisas almaq (məsələn, qisas pornosu şəklində), təqib etmək, şantaj etmək və ya digər internet istifadəçilərini təhdid etmək üçün istifadə edilə bilər. Məxfiliyin pozulması onlayn utandırmada əsas problemdir. Utandırılanlar şəxsi toxunulmazlıq hüququndan məhrum edilə və diffamasiyaya məruz qala bilərlər.

Kütləvi açıq onlayn kurs (ing. Massive open online course) və ya açıq onlayn kurs dedikdə internet vasitəsilə təşkil olunan kurslar nəzərdə tutulur. Adətən videomühazirələr, fərqli yazılı dərs materialları və tapşırıqlar kimi ənənəvi kurs elementlərindən ibarət olur. Lakin zamanımızda bir çox kütləvi açıq onlayn kurslar tələbələr, professorlar və müəllim köməkçiləri (TA) arasında qarşılıqlı əlaqəni təmin etməkdən ötəri virtual forumlar və ya sosial media müzakirələri ilə müzakirələr, təcrübə mübadilələri də təşkil edirlər. Kütləvi açıq onlayn kurs distant təhsilin bir formasıdır. Qısa olaraq MOOC kəliməi ingilis dilində "massive open online course" yəni "kütləvi açıq onlayn kurs" deməkdir. Termin 2008-ci ildə ABŞ-də pulsuz, asanlıqla əldə edilə bilən, tamamilə onlayn kurslar üçün istifadə edilməyə başlamışdır. Hazırda Coursera, edX, FutureLearn və s. Kimi kütləvi açıq onlayn kursları dünyanın ən yaxşı universitetlərindən təhsil almaq imkanı yaradır. Kütləvi açıq onlayn kurslarda adətən qəbul kriteriyaları olmur.

Kütləvi çoxnəfərli onlayn rol oyunu (abr. KÇORO, ing. Massively multiplayer online role-playing game, (abr. MMORPG) — çox sayda oyunçunun kompüterlərindən və ya oyun konsollarından internetə bağlanaraq birlikdə oynadığı, oyun əsnasında müxtəlif xarakterlərə büründüyü nəhəng videooyun janrı. 1997-ci ildən bəri yayılmışdır. MMORPG-lərdə oyunçuların seçdikləri ya da meydana gətirdikləri xarakterlər tamamilə fantaziya məhsuludur və oyunçuların oyundakı irqləri və digər şəxsiyyət məlumatları bəzi istisnalar xaricində həqiqəti əks etdirmir. Xarakterin idarəsi əksəriyyətlə tamamilə oyunçuya aiddir. MMORPG-də oyunçular oyuna daxil olduqdan sonra ümumiyyətlə müəyyən qruplara və ya qəbilələrə üzv olaraq, oyunun xəyali kainatını kəşf etməyə başlayırlar.

OCLC Online Computer Library Center, Inc. (OCLC) — dünya kitabxanalarının qlobal fəaliyyətlərini özündə ehtiva edən beynəlxalq təşkilatdır. Onun nəzdində Worldcat- dünya kataloq sistemi fəaliyyət göstərir. 6 iyul 1967-ci ildə mənfəət götürməyən Ohayo kollecinin Kitabxana Mərkəzi olaraq qurulmuşdur. 170 ölkədə və ərazidə 72.000-dən çox kitabxana, kitabxana materiallarını axtarmaq, əldə etmək, kataloqlaşdırmaq, borc almaq və qorumaq üçün OCLC xidmətlərindən istifadə edir. Təşkilat Fred Kilqur tərəfindən təsis edilmiş və mərkəzi Dublin, Ohayo, ABŞ-də yerləşir. OCLC biblioqrafik, annotasiya və tam mətnli məlumat əldə etmək imkanı verir. OCLC və üzv kitabxanalar birlikdə dünyanın ən böyük onlayn ictimai giriş kataloqu (OPAC) olan WorldCat — OCLC Onlayn Birlik Kataloqunu yaradır və qoruyurlar. WorldCat dünyanın hər yerindəki dövlət və özəl kitabxanalardan qeydlər aparır. Open WorldCat proqramı kitabxanalara aid materialları İnternet axtarış motorları, biblioqrafik və kitab satış saytları vasitəsilə əldə edilə bilən WorldCat OCLC verilənlər bazasına yazır.

Səsli söhbət — VoIP texnologiyaları vasitəsilə telekommunikasiya. Çoxnəfərli oyunlarda oyunçular arasında daxili əlaqə (ing. Intercom) vasitəsi kimi istifadə edilir. VoIP funksiyası bəzi oyunlarda sistemdəki kommunikasiya sistemi və ya üçüncü tərəf söhbət proqramı olaraq quraşdırıla bilər. Video oyunlarda səsli söhbət videooyun konsollarının altıncı nəslindən olan Seganın Dreamcast konsolu ilə başladı. Seaman və Alien Front Online Dreamcast daxil olmaqla bəzi oyunlar SegaNet-ə aktiv abunə olmağı tələb etməsinə baxmayaraq səsli söhbət funksiyasına daxil edilmişdir. 2001-ci ildə Sony qulaqlıq ilə səsli söhbət etməyə imkan verən PlayStation 2 video oyun konsolu üçün Şəbəkə Adapterini buraxdı. 2002-ci ildə Microsoft səsli söhbət üçün dəstək funksiyası olan Xbox Live xidmətini istifadəyə verdi. Daha sonra Microsoft bütün Xbox Live konsol oyun tərtibatçılarından səsli söhbət funksiyasını öz oyunlarına inteqrasiya etməyi tələb etdi və Xbox Live pərakəndə satış bölməsi ilə mikrofon və qulaqlıq satmağa başladı. 2005-ci ildə Nintendo həm Nintendo DS, həm də Wii üçün onlayn multiplayer xidməti olan Nintendo Wi-Fi Connection-u yayımladı.