OSMANLILAR

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Osmanlıların Təbrizə hücumu (1585) — Osmanlıların Səfəvi imperiyasının ərazisinin bir hissəsini zəbt etmək üçün ən mühüm cəhdlərindən biri idi. == Arxa plan == 1545-ci ilə qədər Osmanlı ordusunun Azərbaycana üç dəfə hücumu Səfəvi imperiyasının reaksiyasına səbəb olmuşdur. Amma 1548-ci il (iyunun 23-də Şah Təhmasibin vəfatından sonra hakimiyyətin təhvil verilməsində güclü padşahın olmaması səbəbindən imperiyada vəziyyət pisləşdi və ölkə bir çox daxili və xarici böhranlarla üzləşdi. İranlı tarixçi Nəsrullah Fəlsəfi o dövr haqqında hökmdarların zəif təsirindən, Qızılbaş başçılarının ixtilafından, ölkənin hərbi qüdrətini zəiflətməkdə olan əyalət hökmdarlarının üsyankar və itaətsizliyindən yazır. Qısa müddətdə Qızılbaş başçıları arasında üsyanlar və ixtilaflar o yerə çatdı ki, mərkəzi hökumətin vilayətlər üzərində nəzarəti aradan qaldırıldı və Səfəvi imperiyasının zəifliyi və nizamsızlığı xəbəri yayıldıqca Şah Təhmasib dövründə onun qüdrətindən qorxan xarici düşmənlər özlərində Səfəvi imperiyasının ərazisinə qərbdən və şərqdən hücuma keçməyə cəsarət tapdılar. Oruc bəy Bayatın sözlərinə görə: "vaxtilə Osmanlıların qəlbini titrəyə gətirən Şah Təhmasibin adı daha dillərdə qalmadığı üçün Sultan Murad bu fürsətdən istifadə edərək çoxlu məsləhətləşmələrdən sonra bu hücumu həyata keçirmək üçün ordusuna rəhbərlik etməyə Mustafa paşanı təyin etdi". Amma Osmanlı tarixçilərinin dediyi kimi, Osmanlının Səfəvi dövlətinin ərazisinə hücumu ilə bağlı şübhələri var idi. Türk tarixçisi Uzun Çarşlı Patçoy tarixinə istinad edərək bildirir ki, Sokullu Məhəmməd paşa Səfəvilər ilə müharibənin problemlərini dəfələrlə şaha vurğulamışdı. Onun Səfəvi İranına qarşı müharibəyə qarşı arqumentləri belə idi: “Birincisi odur ki, qullar (əsgərlər nəzərdə tutulur) azad ediləcək, onların maaşları və məsrəfləri artırılacaqdır. Təbəələr (yəni kənd camaatı) həm vergi yükü, həm də əsgərlərin təcavüzü ilə sıxışdırılır.