1. Qapı, pəncərə və s.-dən asılan örtü və ya bir yeri iki hissəyə ayırmaq üçün asılan iri parça. Tül pərdə. Pərdə ilə otağı iki hissəyə bölmək. Qapıya pərdə salmaq.
– Gün İmranın üstünə düşəndə qarı dirəklərin arasına pərdə tutardı.
2. Teatrda səhnəni tamaşa salonundan ayıran asılmış iri örtü.
Pərdə qalxır, Əsgər oxuyur…
Səhnədən yeni pərdə asılmışdı.
3. Səhnə əsərlərinin ən böyük hissələrindən hər biri. İki şəkildən ibarət pərdə. Balet üç pərdədən ibarətdir. Birinci pərdədə çıxış etmək.
– Əsərin ən gərgin yerləri olan IV və V pərdələrdə Almaz şiddətli həyəcanlar keçirir.
Tamaşanın ikinci pərdəsi oynanırdı.
4. Bəzi simli musiqi alətlərinin (tar, saz və s.) qolundakı bölmələrdən hər biri (bunların hər birinə barmaqla və ya mizrabla toxunduqda başqa bir səs çıxarır).
Oğlan sazın zil pərdəsini dilləndirir.
[Məmməd aşığa:] Barmağın gəzdikcə pərdələrdə, mən; Min ilham almışam o nəğmələrdən.
Muğamdakı həzin-həzin pərdələrdən; Divarların dönəminə naxış vurdun.
5. Mayenin üzərində əmələ gələn təbəqə. Südün üzərindəki yağ pərdəsi. Gölməçə neft pərdəsi ilə örtülüdür.
6. məc. Bir şeyi hər tərəfdən örtən, bürüyən, qapayan nazik təbəqə. Toz pərdəsi. Duman pərdəsi.
– Gecənin pərdəsi tamam söküldü; Günəşin telləri yerə töküldü.
Çiçək öz gülüşü ilə Muxtarın sifətindəki xəcalət pərdəsini yırtdı.
7. anat. Canlı orqanizmdə bir boşluğu ikiyə bölən nazik təbəqə. Qulaq pərdəsi. Göz pərdəsi.
8. məc. Çarşab, ümumiyyətlə, görməyə mane olan şey mənasında.
Pərdədə saxlanma, çıx, ey sevgili dildarımız.
□ Pərdə çəkmək məc. – bax pərdələmək.
Məni çox gənc ikən ağlatdı zaman; Çəkərək pərdə o xoş mənzərəyə.
Pərdəyə bürünmək – üstü örtülmək, görünməz olmaq.
Bütün şəhər qaranlıq bir pərdəyə bürünmüşdü.
9. məc. Örtü, örtük.
Dan yeli hər yana ətir dağıdır; Çöllərə çəkilir yaşıl bir pərdə.
Qara buludlar qalın bir pərdə kimi göy üzünü örtmüşdü.
Elə bil üfüqə … bozumtul pərdə çəkilmişdi.
10. məc. Böyüklə kiçik, yaxud qadınla kişi arasında gözlənilməli olan hörmət, abır-həya hissi. Arada pərdə olmalıdır.
◊ Pərdəni aradan götürmək – bax pərdəni yırtmaq.
[Məzlum:] Aslan, belə danışma, gəl pərdəni aradan götürməyək.
Pərdəni yırtmaq – böyüklə kiçik arasında gözlənilməli olan hörmət münasibətini pozmaq, gözləməmək; abır, həya hissini itirmək.
İnsan nə iş görsə gərək pünhani görsün, pərdəni yırtmasın.
Pərdəsini qaldırmaq – açıb göstərmək, aşkara çıxarmaq, üzə çıxarmaq, aşkar etmək.
Qaldır pərdəsini keçmişin bir az; Bax! Kimdir sahildə duran ixtiyar…
Gözdən pərdə asmaq – bax göz. [Kazım:] Görürəm səninlə danışmaq çox çətindir, Kosaoğlu.
Sən başa düşmürsən ki, hökuməti aldadıb gözdən pərdə asmaq ən böyük cinayətdir?!
