PANTEON
[yun. pan-hamı və theos-Allah] пантеон (1. вири аллагьрин тӀварцӀихъ эцигнавай мубед (къадим грекри ва римвийри); 2. аллагьар гзаф хьунал чӀалахъ тир са диндин вири аллагьар санал; 3. тӀвар-ван авай, каркам ксар кучуднавай чка).
Panteon
Panteon (yunan. Πάνθειον, "bütün tanrılara (məbəd)") — hansısa bir dinə və ya mifologiyaya mənsub olan tanrılar qrupu.
Hər bir kasatanın öz xüsusi tanrısı olmuşdur; məsələn kahinlərdə qəddar, amma ədalətli tanrı-hakim (Zevs — Yuipiter — Odin — Hörmüz — Mixr — Mitra — Varuna), döyüşçülərdə — müharibə tanrısı (Tor — Mars — Ares — Vaaqn — İndra — Perun — Pyarkunas), kəndlilərdə — məhsuldarlıq tanrısı (Freyr — Kvirin — Veles) vardı.
Panteon (Roma)
Panteon (yun. Πάνθεον, πάντεζ — bütün və θεόζ — tanrı lat. Pantheon) — Bütün allahlara həsr edilmiş məbəd, Qədim Roma memarlığının görkəmli abidəsi
Panteon e.ə. II əsrdə qədim Roma memarlığının intibah dövründə, imperator Adrianın zamanında, Mark Vipsani Aqripp tərəfindən hələ iki əsr öncə inşa olunmuş Panteonun yerində ucaldılmışdır. Bunu üzərindəki latın yazısı "М. AGRIPPA L F COS TERTIUM FECIT" də sübut edir.
Panteonun kərpic və beton potondası diametri 43 m-dən bir qədər çox olan yarım sferik künbəzlə (antik dövrün ən böyük mühəndis nailiyyətlərindən sayılır) örtülüdür. Klassik aydınlığı, daxili mühitinin bütöv kompozisiyası, bədii obrazlılığı ilə seçilir. İstisna edilmir ki, inşasında dövrünün mahir memarlarından sayılan dəməşqli Apollodor iştirak etmişdir.
Bu butpərəst məbədi 1 noyabr 609-cu ildən kilsəyə çevrilərək bu günümüzə kimi qorunmuş və yaxşı vəziyyətdə saxlanılmışdır. Məhz buna görə də 1 noyabr katolik və protestantlar tərəfindən bütün müqəddəslər günü kimi qeyd olunur.
Panteon (dəqiqləşdirmə)
Panteon (yun. Πάνθειον, ""Bütün tanrılara (məbəd)") hansısa bir din və ya mifologiyaya aid olan tanrılar qrupu, həmçinin məbəd və ya hər hansı bir dinin bütün tanrılarına həsr olunmuş müqəddəs bina.
Panteon — hansısa bir dinə və ya mifologiyaya mənsub olan tanrılar qrupu.
Panteon — tanınmış insanların dəfn olduğu dəfn yerinin ümumi adı.
Görkəmli şəxsiyyətlərin xatirə nekropollar, onun prototipi əvvəlcə bütün tanrıların məbədi olan Roma Panteonudu
Panteon (Roma) — təxminən b.e. 125-ci ildə tikilən və Roma şəhərinin Campus Martius hissəsində yerləşən məbəd
Panteon — 1764-cü ildə tikilmiş Fransanın görkəmli şəxsiyyətlərinin dəfn edildiyi yer.
Panteon — Mexikonun mərkəzində yerləşən meksikan qəbiristanlığı, orada tanınmış meksikalı mədəniyyət və incəsənət xadimləri dəfn olunub.
Mtatsminda — Gürcüstanın yazıçı və ictimai xadimlərinin panteonu.
Görkəmli Azərbaycanlılar panteonu — Tbilisidə yerləşən Azərbaycan yazıçılar və ictimai xadimlərin panteonu.
Moskva panteonu — Leninin, Stalinin və SSRİ-nin görkəmli xadimlərinin xatirə türbəsi, lakin bu layihə həyata keçirilməmişdi.
Panteon-Assas Universiteti
Panteon-Assas Universiteti (fr. Université Panthéon-Assas) — Parisdə bir universitetdir. O, Paris Universitetinin hüquq məktəbinin varisidir.
1970-ci ildə təsis edilmişdir.
Panteon-Sorbona Universiteti
Paris 1 Panteon-Sorbona Universiteti (fr. Université Paris 1 Panthéon-Sorbonna) — Fransanın Paris şəhərində olan bir ictimai araşdırma universitetidir. Ölkənin ən böyük hüquq və sosial elmlər ali məktəbidir.
Didube panteonu
Didube panteonu və ya Gürcüstanın yazıçı və ictimai xadimlərinin Didube panteonu (gürc. დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონი) — Gürcüstanın Tbilisi şəhərinin Didube rayonunda bir çox məşhur yazıçısının, alimlərinin, artistlərinin, milli qəhrəmanlarının dəfn olunduğu nekropol. 2015-ci ildə nekropolun bağlanması rəsmən elan edildi.
== Panteonda dəfn olunanların siyahısı ==
Abaşidze Qriqol Qriqoryeviç (1914–1994) – gürcü şairi,
Abaşidze Kita Georgiyeviç (1870–1917) – gürcü ictimai xadimi,
Abakeliya Tamara Qriqoryevna (1905–1953) – gürcü heykəltəraşı, teatr rəssamı, qrafik
Arçvadze Tengiz Qriqoryeviç - gürcü aktyoru, zadəganı
Abuladze Tengiz Yevgeneviç (1924–1994) – gürcü rejissoru, SSRİ xalq artisti,
Avalişvili Zurab Davidoviç (1876–1944) – gürcü ictimai xadimi, tarixçi, diplomat və hüquqşünas,
Amaşukeli Elquca Davidoviç (1928– 2002) – sovet və gürcü heykəltəraşı,
Andronikov Luarsab Nikolayeviç (1872–1939) – gürcü və rus vəkili, İ.D.Andronikovun atası,
Anfimov Yakov Afanasyeviç (1852–1930) – rus nevropotoloqu və psixiatrı,
Axvlediani Yelena Dmitriyevna (1901–1975) – gürcü rəssamı, qrafik,
Burmistrova Natalya Mixaylovna (1918–2008) – SSRİ xalq artisti,
Vasadze Akaki Alekseyeviç (1899–1978) – gürcü aktyoru və rejissoru, SSRİ xalq artisti,
Qabaşvili Yekaterina Revazovna (1851–1938) – gürcü yazıçısı,
Gegeçkori Georgi Vladimiroviç (1923–2003) – gürcü aktyoru, Gürcüstan SSR xalq artisti,
Davıdova Vera Aleksandrova (1906–1993) – sovet opera müğənnisi və pedaqoqu, RSFSR xalq artist və Gürcüstan SSR xalq artisti,
İnanişvili Revaz Konstantinoviç (1926–1991) – gürcü yazıçısı,
İoseliani Caba (1926–2003) – gürcü siyasətçisi və hərbçisi,
İnqorokva Pavle İeseviç - gürcü tarixçisi, filoloqu və xeyriyyəçisi.
İoseliani Otia Şalvoviç (1930–2011) – gürcü və sovet yazıçısı,
Jvaniya Zurab Vissarionoviç (1963–2005) – Gürcüstanın keçmiş Baş Naziri
Jukovskaya-Kandelaki Yevgeniya Petrovna – gürcü heykəltəraşı, Gürcüstan monumental heykəltəraşlıq məktəbinin banisi
Kandelaki Nikolay Porfiroviç (1889–1970) – gürcü heykəltəraşı, Gürcüstan monumental heykəltəraşlıq məktəbinin banisi,
Keşelava Platon Georgiyeviç(1893–1963) – gürcü ictimai xadimi, yazıçı-tənqidçi,
Koberidze OtarLeontiyeviç (1924–2015) – gürcü aktyoru və rejissoru, Gürcüstan xalq artisti,
Apollon Karamanoviç Kutateladze – gürcü rəssam-rəssam, qrafika rəssamı.
Kvirkveliya Terenti Samsonoviç - gürcü şairi və esseisti, qrafika rəssamı.
Leselidze Konstantin Nikolayeviç (1903–1944) - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Sovet hərbi sərkərdəsi, general-polkovnik,
Leselidze Nina İvanovna (1906–1974) – general-polkovnik Konstantin Nikolayeviç Leselidzenin arvadı,
Maxaradze Kote İvanoviç (1926–2002) – sovet və gürcü aktyoru, teleaparıcı,
Pancikidze Quram İvanoviç (1933–1997) – gürcü yazıçısı,
Çiaureli Sofiko Mixaylovna (1937–2008) – gürcü və sovet aktrisası,
Aleksandr Solomonoviç Roinaşvili - gürcü ilk peşəkar fotoqraf, etnoqraf və kolleksiyaçı
Çxeidze Rezo Davidoviç (1926–2015) – sovet və gürcü kino rejissoru və aktyoru,
Çxikvadze Ramaz Qriqoryeviç (1928–2011) – sovet və gürcü teatr və kino aktyoru, SSRİ xalq artisti,
Eliava Liya Şalvovna (1934–1998) – sovet və gürcü aktrisası,
Umikov Pyotr İosifoviç - gürcü xalq yazıçısı, ictimai xadim, publisist, gürcü folklorunun kolleksiyaçısı və naşiri, jurnalist, müəllim, dramaturq, teatr xadimi, komediya artisti
Georgi Konstantinoviç Totibadze (1928–2010) – gürcü rəssamı.
== Ədəbiyyat ==
Ениколопов (Энаколопашвили) И. К. Дидубийский пантеон. — Тбилиси: Техника да шрома, 1957. — 242 с.
Didubi panteonu
Didube panteonu və ya Gürcüstanın yazıçı və ictimai xadimlərinin Didube panteonu (gürc. დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონი) — Gürcüstanın Tbilisi şəhərinin Didube rayonunda bir çox məşhur yazıçısının, alimlərinin, artistlərinin, milli qəhrəmanlarının dəfn olunduğu nekropol. 2015-ci ildə nekropolun bağlanması rəsmən elan edildi.
== Panteonda dəfn olunanların siyahısı ==
Abaşidze Qriqol Qriqoryeviç (1914–1994) – gürcü şairi,
Abaşidze Kita Georgiyeviç (1870–1917) – gürcü ictimai xadimi,
Abakeliya Tamara Qriqoryevna (1905–1953) – gürcü heykəltəraşı, teatr rəssamı, qrafik
Arçvadze Tengiz Qriqoryeviç - gürcü aktyoru, zadəganı
Abuladze Tengiz Yevgeneviç (1924–1994) – gürcü rejissoru, SSRİ xalq artisti,
Avalişvili Zurab Davidoviç (1876–1944) – gürcü ictimai xadimi, tarixçi, diplomat və hüquqşünas,
Amaşukeli Elquca Davidoviç (1928– 2002) – sovet və gürcü heykəltəraşı,
Andronikov Luarsab Nikolayeviç (1872–1939) – gürcü və rus vəkili, İ.D.Andronikovun atası,
Anfimov Yakov Afanasyeviç (1852–1930) – rus nevropotoloqu və psixiatrı,
Axvlediani Yelena Dmitriyevna (1901–1975) – gürcü rəssamı, qrafik,
Burmistrova Natalya Mixaylovna (1918–2008) – SSRİ xalq artisti,
Vasadze Akaki Alekseyeviç (1899–1978) – gürcü aktyoru və rejissoru, SSRİ xalq artisti,
Qabaşvili Yekaterina Revazovna (1851–1938) – gürcü yazıçısı,
Gegeçkori Georgi Vladimiroviç (1923–2003) – gürcü aktyoru, Gürcüstan SSR xalq artisti,
Davıdova Vera Aleksandrova (1906–1993) – sovet opera müğənnisi və pedaqoqu, RSFSR xalq artist və Gürcüstan SSR xalq artisti,
İnanişvili Revaz Konstantinoviç (1926–1991) – gürcü yazıçısı,
İoseliani Caba (1926–2003) – gürcü siyasətçisi və hərbçisi,
İnqorokva Pavle İeseviç - gürcü tarixçisi, filoloqu və xeyriyyəçisi.
İoseliani Otia Şalvoviç (1930–2011) – gürcü və sovet yazıçısı,
Jvaniya Zurab Vissarionoviç (1963–2005) – Gürcüstanın keçmiş Baş Naziri
Jukovskaya-Kandelaki Yevgeniya Petrovna – gürcü heykəltəraşı, Gürcüstan monumental heykəltəraşlıq məktəbinin banisi
Kandelaki Nikolay Porfiroviç (1889–1970) – gürcü heykəltəraşı, Gürcüstan monumental heykəltəraşlıq məktəbinin banisi,
Keşelava Platon Georgiyeviç(1893–1963) – gürcü ictimai xadimi, yazıçı-tənqidçi,
Koberidze OtarLeontiyeviç (1924–2015) – gürcü aktyoru və rejissoru, Gürcüstan xalq artisti,
Apollon Karamanoviç Kutateladze – gürcü rəssam-rəssam, qrafika rəssamı.
Kvirkveliya Terenti Samsonoviç - gürcü şairi və esseisti, qrafika rəssamı.
Leselidze Konstantin Nikolayeviç (1903–1944) - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Sovet hərbi sərkərdəsi, general-polkovnik,
Leselidze Nina İvanovna (1906–1974) – general-polkovnik Konstantin Nikolayeviç Leselidzenin arvadı,
Maxaradze Kote İvanoviç (1926–2002) – sovet və gürcü aktyoru, teleaparıcı,
Pancikidze Quram İvanoviç (1933–1997) – gürcü yazıçısı,
Çiaureli Sofiko Mixaylovna (1937–2008) – gürcü və sovet aktrisası,
Aleksandr Solomonoviç Roinaşvili - gürcü ilk peşəkar fotoqraf, etnoqraf və kolleksiyaçı
Çxeidze Rezo Davidoviç (1926–2015) – sovet və gürcü kino rejissoru və aktyoru,
Çxikvadze Ramaz Qriqoryeviç (1928–2011) – sovet və gürcü teatr və kino aktyoru, SSRİ xalq artisti,
Eliava Liya Şalvovna (1934–1998) – sovet və gürcü aktrisası,
Umikov Pyotr İosifoviç - gürcü xalq yazıçısı, ictimai xadim, publisist, gürcü folklorunun kolleksiyaçısı və naşiri, jurnalist, müəllim, dramaturq, teatr xadimi, komediya artisti
Georgi Konstantinoviç Totibadze (1928–2010) – gürcü rəssamı.
== Ədəbiyyat ==
Ениколопов (Энаколопашвили) И. К. Дидубийский пантеон. — Тбилиси: Техника да шрома, 1957. — 242 с.
Görkəmli Azərbaycanlılar panteonu
Görkəmli Azərbaycanlılar panteonu — Tbilisidə Azərbaycanın görkəmli ictimai xadimlərin dəfn olunduğu memorial qəbiristanlıq. Burada Mirzə Fətəli Axundov, Mirzə Şəfi Vazeh, Fətəli xan Xoyski, Həsən bəy Ağayev və s. kimi görkəmli şəxslər dəfn edilib. Panteon Botanika bağının ərazisində, köhnə müsəlman qəbiristanlığının yerində yerləşir.
== Tarixi ==
Qəbiristanlıq "Gorxana" adı ilə XVII əsrdə yaradılıb. Şərqi Gürcüstan İrandan vassal asılılıqda olanda, qəbiristanlığın yerləşdiyi rayona seyidlər köçməyə başladılar, ona görə şəhərin bu rayonu Seyidabad adlanmağa başlandı. Həmçinin, Tiflisdə yaşayan bütün müsəlmanları elə bu qəbiristanlıqda dəfn edirdilər.
XIX əsrdə qəbiristanlığın ərazisi xeyli genişləndirilmişdir. Adı çəkilən şəxslərdən başqa qəbiristanlıqda general Abdulla-ağa Bakıxanov, Məmməd-Həsən Hacınski, yazıçı və publisist Əliqulu Qəmküsar, aktyor və rejissor İbrahim İsfahanlı, şair Mehdiqulu xan Vəfa, diplomat Behbud ağa Şahtaxtinski, İsa Sultan Şahtaxtinski, Adilə Şahtaxtinskaya, yazıçı və publisist Eynəli bəy Sultanov, yazıçı və publisist Rzaqulu Nəcəfov, Hüseyn Əfəndi Qayıbov, Nazlı xanım Məmmədquluzadə, Həmzət bəy Qayıbov, Müzəffər Nərimanov, Fərəc bəy Sultanov, Mirzəli Abbasov, Abbas Qurbanov, Ənvər Xudaverdiyev, Mustafa Vəliyev, Yusif Hacızadə, Hüseyn Bəhmənov, Rzabala Rzayev kimi mədəniyyət, elm xadimləri və siyasətçilər də dəfn olunub, üstəlik Axundovun ailəsinin üzvləri, onun xanımı Tuba-xanım, oğulu Adil bəy və qızı Seyra, xanımının qardaş və bacıları və Mirzə Şəfi Vazehin xanımı da burada son mənzilini tapmışdılar. Onların bir çoxunun adları bu gün panteonun girişindəki abidəyə həkk olunmuşdur.
San Joaquin Fransız Panteonu
Fransız San Joaquín Panteonu, həmçinin Leqariyanın Fransız Panteonu kimi tanınan, Mexiko şəhərində yerləşən qəbiristanlıqdır. İçərisində Meksika tarixinə damğasını vuran bəzi insanlar, məsələn; Miroslava Stern, Klavillazo, Mariya Feliks, Xose Xose və əvvəlcə burada dəfn edilən, lakin daha sonra məzarından çıxarılaraq 2017-ci ildə yandırılan Paulette Gebara Farah
Bu panteon 1940-cı ildə Fransanın Mərhəmət Panteonu daxilində baş verən bağlanma və doyma nəticəsində yaranıb, əhaliyə xidmət göstərməyə davam etmək üçün 1942-ci ildə San Joaquin Fransız Panteonu yaradılıb və əsası qoyulub.
San-Xoakin Fransa panteonu
Fransız San Joaquín Panteonu, həmçinin Leqariyanın Fransız Panteonu kimi tanınan, Mexiko şəhərində yerləşən qəbiristanlıqdır. İçərisində Meksika tarixinə damğasını vuran bəzi insanlar, məsələn; Miroslava Stern, Klavillazo, Mariya Feliks, Xose Xose və əvvəlcə burada dəfn edilən, lakin daha sonra məzarından çıxarılaraq 2017-ci ildə yandırılan Paulette Gebara Farah
Bu panteon 1940-cı ildə Fransanın Mərhəmət Panteonu daxilində baş verən bağlanma və doyma nəticəsində yaranıb, əhaliyə xidmət göstərməyə davam etmək üçün 1942-ci ildə San Joaquin Fransız Panteonu yaradılıb və əsası qoyulub.