SİNCAB

Sincab (lat. Sciurus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin gəmiricilər dəstəsinin sincablar fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Bu cins Avropa, Şimali və Cənubi Amerikanın mülayim qurşaqlarında yayılmış 30-a yaxın növü özündə cəmləşdirir. Ağac dələləri tez-tez budaqlardan, yarpaqlardan və digər materiallardan düzəldilmiş drey adlanan yuvalar qururlar. Bəzi dələlər isə ağacların içərisində yaşayır. Onların quyruqları tarazlığı qorumağa kömək edir, yıxıldıqda paraşüt kimi çıxış edir, istilik üçün yorğan rolunu oynayır. Dələlər əla yaddaşa malikdir və yüzlərlə basdırılmış qoz-fındıqların yerini xatırlaya bilir. Qış aylarına hazırlıq üçün yuvalarına yemək yığırlar. Sincablar fəsiləsinə zolaqlı balaca sincablar olan çipmunklar da daxildir. Onlara əsasən Şimali Amerikada rast gəlinir, baxmayaraq ki, bir növ, Sibir sincabı Asiyada tapılır.

Adi sincab (lat. Sciurus vulgaris) — Gəmiricilər dəstəsinin sincab cinsinə aid heyvan növü. Sincablar daha çox Avropa qitəsindəki meşələrdə yaşayırlar. Boyları 25 sm. olur. Bədənlərinin arxasında, az qala öz boyları qədər uzun, yuxarıya doğru dayanan, geniş və gur tüklərdən ibarət quyruqları olur. Sincab bu uzun quyruğu sayəsində tarazlığı pozulmadan ağacdan ağaca atlayır. Kiçik iti dırnaqları sayəsində ağaclara dırmaşa bilən sincab budağın üstündə qaça, baş aşağı yellənə və o şəkildə irəliləyə bilər. Xüsusilə, boz sincablar bir ağacın ən ucdakı budağından 4 metr uzaqdakı bir başqa ağacın budağına rahatlıqla atlaya bilirlər. Havada uçarkən qollarını və qıçlarını açaraq sanki bir paraşut kimi hərəkət edirlər.

"Xanım gəlincik ilə" (it. Dama con l'ermellino) — Leonardo da Vinçinin portretlərindən biri. Tədqiqatçıların çoxunun fikrincə bu portretdə Sisilya Qallerani – İl Moro adı ilə tanınan Milan hersoqu Lüdoviko Sforsun sevgilisi təsvir olunub və bu da əsərin mürəkkəb simvolikasında öz təsdiqini tapır. Bu rəsm əsəri "Mona Liza", "Cinevra de Bençinin portreti" və "Gözəl Ferronyera" ilə yanaşı Leonardoya məxsus dörd qadın portretindən biridir. Ənənəvi olaraq hesab edilir ki, portretin modeli Milan hersoqunun məşuqəsi Sisilya Qalleranidir. Əvvəllər belə bir ehtimal mövcud idi ki, həmin qadın Leonardonun başqa bir portretində — "Gözəl Ferronyera" əsərində də təsvir olunmuşdur. Lakin hazırda, "Gözəl Ferronyera"dakı modelin, uzun müddət hersoqun məşuqəsi olmuş Lukresiya Krivelli olduğu güman edilir. Bu portretin Qalleraninin təsviri ilə identifikasiyası ən yeni dövrə aiddir. Hələ 1877-ci ildə Leonardo yaradıcılığının tədqiqatçıları yazırdılar: Ehtimal edilir ki, Milan sarayında işləyən Leonardo, portreti Sisilya hersoqun sevgilisi olanda, yəni 1489–1490-cı illərdən başlayaraq işləmişdir. Ədəbiyyatda bir qayda olaraq portretdə 17 yaşlı Sisilyanın təsvir edildiyi göstərilsə də, bu sübut edilməmişdir.

Adi sincabaoxşar (lat. Saimiri sciureus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin primatlar dəstəsinin i̇lməquyruqlar fəsiləsinin sincabaoxşar cinsinə aid heyvan növü.

Mirns sincabı (lat. Tamiasciurus mearnsi) — Gəmiricilər ailəsinin sincablar dəstəsinə aid növdür. Amerika zooloqu Edqar Aleksander Mirnsin (1856–1916) şərəfinə adlandırılmışdır. Meksikanın endemik heyvanıdır. Aşağı Kaliforniya ştatında geniş yayılmışdır. Dəniz səviyyəsindən 2100–2400 m hündürlükdə yerləşən şam və küknar meşələrində yaşayır. Bir qayda olaraq ağacların oyuqlarında, ağacdələnlər tərk edilmiş boşluqlarda yaşayırlar. Bu sincablar isti aylarda meyvələri və fındıqları yığır, qışda isə onlardan istifadə edirlər. Daha çox iynəyarpaqlı ağaclarda yaşayırlar. Yazın başlanğıcında çoxalırlar.

İran sincabı və ya Qafqaz sincabı (lat. Sciurus anomalus) — Gəmiricilər dəstəsinin sincab cinsinə aid heyvan növüdür. Bədənin uzunluğu 215 – 255 mm, quyruğun uzunluğu 130 – 180 mm, pəncənin uzunluğu 50 – 60 mm, qulağın hündürlüyü isə 23 – 31 mm-dir. Xarici görünüşünə görə İran sincabı adidən fərqlənir. Bədənin üst tərəfinin ümumi rəngi qonur-boz, qaramtıl-qonur çilli, alt tərəfi isə paslı sarımtıl-qəhvəyidir. Quyruğu tünd şabalıdıdır. Qulaqları nisbətən gödək olub, uclarında adi sincablarda olduğu kimi fırçaları yoxdur. Pəncələrində 5 döyənək olur. Adi sincabların arxa ətrafları adətən ön ətraflardan 2 dəfə uzun olur. İran növündə isə bu fərq bir qədər azdır.

Sincabaoxşar (lat. Saimiri) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin primatlar dəstəsinin i̇lməquyruqlar fəsiləsinə aid heyvan cinsi.

Sincabkimilər (lat. Sciuromorpha) — Gəmiricilər (Rodentia) dəstəsinə aid yarımdəstə.

Sincablar (lat. Sciuridae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin gəmiricilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi. Fars mənşəli olan sincab kəlməsi, qədim Azərbaycan türkcəsində dəgən adlanırmış.

Sincabı balıq (lat. Sargocentron spiniferum) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin holosentrkimilər dəstəsinin holosentrlər fəsiləsinin sargocentron cinsinə aid heyvan növü.

Yapon sincabı (lat. Sciurus lis) — Gəmiricilər dəstəsinin Sincablar fəsiləsinə aid növ. Yaponiyanın endemik canlısı. Yapon sincabları əsasən elədə yüksək olmayan dağ meşələrində yayılırlar. Yaponiyanın Honşu və Şikoku adalarında sayları daha çoxdur. Üstəlik Kyuşu adasındada onlara sart gəlmək olar. Bu növün nümayəndələri il ərzində üç bala verir. Tumlar, yarpaqlar və cücülərlə qidalanır. Payızda torpaqda yuva qazır və bütün qışı orada yaşayır. Baillie, J. 1996.

Zaqafqaziya sincabı - lat. S.anomalus Gəmiricilər dəstəsinin növüdür. Guld (4 Ədəd Müqəvva,1 Skelet) Zaqatala rayonu, 2 ədəd müqəvva və 1 ədəd skelet sentyabr 1968 İsmayıllı rayonu, 2 ədəd müqəvva may-iyun 1970 Bədənin üst tərəfinin ümumi rəngi qonur – boz noxudu, qaramtıl – qonur çilli, alt tərəfi isə paslı – sarımtıl qəhvəyidir. Quyruğu intensiv şabalıdı – paslıdır. Alçaq və sərt tük örtüyü müxtəlif mövsümlərdə rəngini dəyişmir. Qulaqları nisbətən gödək olub zirvəsində adi sincablar üçün çox səciyyəvi olan fırçaları yoxdur. Zaqafqaziya sincabının kəsici dişləri bir qədər qısa və zəif olub üst çənəsində cəmi 1 yalançı kök dişi olur. Zaqafqaziya sincabında 10 əmzik olur. Ağaclarda yaşamağa uyğunlaşmış bu heyvanlar respublikada bir – birindən ayrı iki regionda rast gəlinir: Böyük Qafqazın cənub yamaclarındakı dağ meşələrində və Alazan – Əyriçay vadisinin aran meşələrində və Kiçik Qafqazın dağ meşələrində . Həyat tərzinə görə sincab gündüz heyvanlarına aiddir.

İran sincabı və ya Qafqaz sincabı (lat. Sciurus anomalus) — Gəmiricilər dəstəsinin sincab cinsinə aid heyvan növüdür. Bədənin uzunluğu 215 – 255 mm, quyruğun uzunluğu 130 – 180 mm, pəncənin uzunluğu 50 – 60 mm, qulağın hündürlüyü isə 23 – 31 mm-dir. Xarici görünüşünə görə İran sincabı adidən fərqlənir. Bədənin üst tərəfinin ümumi rəngi qonur-boz, qaramtıl-qonur çilli, alt tərəfi isə paslı sarımtıl-qəhvəyidir. Quyruğu tünd şabalıdıdır. Qulaqları nisbətən gödək olub, uclarında adi sincablarda olduğu kimi fırçaları yoxdur. Pəncələrində 5 döyənək olur. Adi sincabların arxa ətrafları adətən ön ətraflardan 2 dəfə uzun olur. İran növündə isə bu fərq bir qədər azdır.

Sincabaoxşar güvə (lat. Yponomeuta) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pulcuqluqanadlılar dəstəsinin sincabaoxşar güvələr fəsiləsinə aid heyvan cinsi.

Sincabaoxşar güvələr (lat. Yponomeutidae) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pulcuqluqanadlılar dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.

Yukatan sincabı ― Yukatan dələsi (/ˌjuːkəˈtæn/ Sciurus yucatanensis), əvvəlcə Yukatan boz dələsi, həm də vaxtilə Campeche dələsi adlandırılan, Yukatan yarımadasında və ona bitişik ərazilərdə tapılan Sciurus cinsinə aid bir ağac dələsidir. Onun vətəni Belizin şimalı, şimal-şərqi Qvatemala və cənub-şərqi Meksikadır. Yukatan dələsi quru yarpaqlı və həmişəyaşıl meşələrdə, yarımquraq şam-palıd meşələrində və əvvəllər ağac kəsilmiş ərazilərdə böyüyən ikinci dərəcəli meşələrdə yaşayır. Onlara 750 metr (2,460 fut) hündürlükdən aşağı düzənliklərdə rast gəlinir. Gündüzlər aktivdirlər, gecələr isə istirahət edirlər, vaxtlarının çoxunu ağaclarda keçirirlər. Ağacların hündür budaqlarında tapılan qurudulmuş yuvalardan , yarpaqlardan və budaqlardan yuvalar tikirlər. Onların qidası yumşaq meyvələr, qoz-fındıq və toxumlardan ibarətdir, halbuki Reid 2009-cu ildə onların əsas qidasının çiçəklər, qönçələr və tumurcuqlardan ibarət olduğu qənaətinə gəlib. Dişilər aprel-avqust aylarında iki və ya üç bala doğur. Yukatan dələsi 450–500 millimetr (18–20 düym) uzunluğundadır, ölçüsünə görə Şərqi boz dələdən (Sciurus carolinensis) daha böyükdür. Nisbətən uzun yetkin quyruğu 240 mm (9,4 düym) uzunluğundadır.