Andre Mari Amper: Redaktələr arasındakı fərq
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: pnb:آندرے میری ایمپیر |
k →Fəaliyyəti: vikiləşdirmə using AWB |
||
(25 istifadəçi tərəfindən edilmiş 48 dəyişiklik göstərilmir) | |||
Sətir 1: | Sətir 1: | ||
{{Şəxs |
|||
[[Şəkil:Ampere1.jpg|frame|right|200 px|''Andre Mari Amper'']] |
|||
|adı = Andre Mari Amper |
|||
'''Andre Mari Amper''' ([[Fransız dili|fr.]] ''Andre Marie Ampere''; [[22 yanvar]] [[1775]], [[Lion]], [[Fransa]] — [[10 iyun]] [[1836]], [[Marsel]], [[Fransa]]) - məşhur fransız fiziki və riyaziyyatçısı. [[Elektrodinamika]]nın elmi əsasını yaradanlardan biridir. O, fizika elminə ilk dəfə olaraq "elektrik cərəyanı" anlayışını daxil etmiş, molekulyar cərəyanlar fərziyyəsini irəli sürmüşdür. |
|||
|orijinal adı = {{Dil-fr|Andre Marie Ampere}} |
|||
{{Ar|آندره ماری آمپر}} |
|||
|şəkil = Ampere Andre 1825.jpg |
|||
|şəklin ölçüsü = 250 |
|||
|şəklin izahı = |
|||
|digər adı = |
|||
|doğum tarixi = 20.1.1775 |
|||
|doğum yeri = [[Lion]], {{FRA}} |
|||
|vəfat tarixi = 10.6.1836 |
|||
|vəfat yeri = [[Marsel]], {{FRA}} |
|||
|vəfat səbəbi = |
|||
|dəfn yeri = |
|||
|vətəndaşlığı = |
|||
|milliyyəti = [[Fransız]] |
|||
|dini = |
|||
|ixtisası = |
|||
|təhsili = |
|||
|fəaliyyəti = [[Fizika]] və [[Riyaziyyat]] |
|||
|fəaliyyət illəri = |
|||
|tanınır = |
|||
|mükafatları = |
|||
|imzası = André-Marie Ampère signature.svg |
|||
|imzanın ölçüsü = |
|||
|imzanın izahı = |
|||
|saytı = |
|||
|vikianbar = |
|||
}} |
|||
'''Andre Mari Amper''' ({{Dil-fr|André-Marie Ampère}}; {{DVTY}}) — məşhur fransız fiziki və riyaziyyatçısı. [[Elektrodinamika]]nın elmi əsasını yaradanlardan biridir. O, fizika elminə ilk dəfə olaraq "elektrik cərəyanı" anlayışını daxil etmiş, molekulyar cərəyanlar fərziyyəsini irəli sürmüşdür. Amper [[Paris Elmlər Akademiyası]]nın üzvü olmuşdur. |
|||
== Fəaliyyəti == |
|||
[[Fayl:Ampere grave.jpg|thumb|right|Amper və oğlunun məzarı]] |
|||
Andre Mari Amper zadəgan ailəsindədir. 14 yaşı olarkən [[Didro]] və [[Jan Leron Dalamber]]in yazdığı 20 cildlik ensiklopediyanı tam oxumuş, təbiət elmləri və riyaziyyat ilə məşğul olmağa başlamışdır. 1801-ci ildə Burk-an-Bresdəki Mərkəzi məktəbin kafedrasına təyin olunmuşdur. 1805-ci ildə [[Paris]]in politexnik məktəbində tərcüməçi vəzifəsində çalışmışdır. 1809-cu ildə fəaliyyət göstərdiyi məktəbdə [[professor]] adı almışdır. Bu illər ərzində Amper öz sahəsində bir sıra tədqiqatlar aparmışdır. Ehtimal nəzəriyyəsi, variasiya hesabının mexanika məsələlərinə tətbiqi və riyazi analizə aid bir sıra işləri nəşr edilmişdir. [[Fizika]] sahəsindəki işləri onu öz zamənəsinin ən böyük alimləri sırasına çıxarmışdır. |
|||
H.K.Ersted elektrik cərəyanın maqnit əqrəbinə təsirini kəşf etdikdən sonra, Amper 1820-ci ildə maqnit əqrəbin əyilmə istiqamətini təyin etmək üçün qayda təklif etmişdir. Sonra, Amper cərəyan keçən iki naqilin bir-biri ilə qarşılıqlı mexaniki təsirini kəşf etmiş, bu qarşılıqlı təsirin qanununu ([[Amper qanunu]]) və ilk dəfə maqnetizm nəzəriyyəsini yaratmışdır. Həmin nəzəriyyəyə görə maddənin maqnit xassələri onun hissəciklərindəki elektrik cərəyanları ilə təyin olunur. Amper öz fikirlərini ''Yalnız təcrübə yolu ilə əldə edilmiş elektrodinamik hadisələr nəzəriyyəsi'' əsərində çap etmişdir. Amper digər önəmli əsəri olan ''Elmlərin fəlsəfəsi təcrübələri'' əsərini 1834-cü ildə çap etdirmişdir. |
|||
== Mənbə == |
== Mənbə == |
||
{{Vikianbar kateqoriyası|André-Marie Ampère}} |
|||
* Hofmann, James R. (1996). André-Marie Ampère. [[Cambridge University Press]] |
|||
* [[Azərbaycan Milli Ensiklopediyası]] səh 452. |
|||
* [http://www.ampere.cnrs.fr/unevieenimages/index.php?limite=0 ampere.cnrs.fr] |
|||
* [http://books.google.de/books?id=rwEoAAAAYAAJ&pg=PA389&hl=de#v=snippet&q=1775&f=false Revue des deux mondes, Tome neuvième] |
|||
* [http://amperemusee.fr ⇾Biographie d'Ampère] |
|||
* [http://lccn.loc.gov/n85803043 lccn] |
|||
== Həmçinin bax == |
|||
* [[Amper]] |
|||
* [[Amper qanunu]] |
|||
== Xarici keçidlər == |
|||
{{BS-də adları vahidlər kimi istifadə olunan alimlər}} |
|||
{{xarici istinadlar}} |
|||
[[Kateqoriya:Fransa fizikləri]] |
[[Kateqoriya:Fransa fizikləri]] |
||
Sətir 9: | Sətir 57: | ||
[[Kateqoriya:1775-ci ildə doğulanlar]] |
[[Kateqoriya:1775-ci ildə doğulanlar]] |
||
[[Kateqoriya:1836-cı ildə vəfat edənlər]] |
[[Kateqoriya:1836-cı ildə vəfat edənlər]] |
||
[[Kateqoriya:Eyfel qülləsində adı yazılmış şəxslər]] |
|||
[[Kateqoriya:London Kral Cəmiyyətinin əcnəbi üzvləri]] |
|||
[[af:André-Marie Ampère]] |
|||
[[an:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ar:أندري ماري أمبير]] |
|||
[[be:Андрэ Мары Ампер]] |
|||
[[bg:Андре-Мари Ампер]] |
|||
[[bn:অঁদ্রে-মারি অম্পেয়্যার]] |
|||
[[br:André-Marie Ampère]] |
|||
[[bs:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ca:André-Marie Ampère]] |
|||
[[cs:André-Marie Ampère]] |
|||
[[da:André-Marie Ampère]] |
|||
[[de:André-Marie Ampère]] |
|||
[[el:Αντρέ Μαρί Αμπέρ]] |
|||
[[en:André-Marie Ampère]] |
|||
[[eo:André-Marie Ampère]] |
|||
[[es:André-Marie Ampère]] |
|||
[[et:André-Marie Ampère]] |
|||
[[eu:André-Marie Ampère]] |
|||
[[fa:آندره ماری آمپر]] |
|||
[[fi:André-Marie Ampère]] |
|||
[[fr:André-Marie Ampère]] |
|||
[[fy:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ga:André-Marie Ampère]] |
|||
[[gl:André Marie Ampère]] |
|||
[[he:אנדרה מרי אמפר]] |
|||
[[hi:आन्द्रे मैरी एम्पीयर]] |
|||
[[hr:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ht:André-Marie Ampère]] |
|||
[[hu:André-Marie Ampère]] |
|||
[[hy:Անդրե Մարի Ամպեր]] |
|||
[[id:André-Marie Ampère]] |
|||
[[io:André-Marie Ampère]] |
|||
[[is:André-Marie Ampère]] |
|||
[[it:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ja:アンドレ=マリ・アンペール]] |
|||
[[jv:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ka:ანდრე მარი ამპერი]] |
|||
[[km:អង់ដ្រេ ម៉ារី អំពែរ]] |
|||
[[ko:앙드레마리 앙페르]] |
|||
[[ku:André-Marie Ampère]] |
|||
[[la:Andreas Maria Ampère]] |
|||
[[lb:André-Marie Ampère]] |
|||
[[lt:André-Marie Ampère]] |
|||
[[lv:Andrē Marī Ampērs]] |
|||
[[mk:Андре Мари Ампер]] |
|||
[[mn:Андре Мари Ампер]] |
|||
[[mr:आंद्रे-मरी अँपियर]] |
|||
[[my:အင်ဒရီး မယ်ရီ အမ်ပီယာ]] |
|||
[[nl:André-Marie Ampère]] |
|||
[[nn:André-Marie Ampère]] |
|||
[[no:André-Marie Ampère]] |
|||
[[pl:André Marie Ampère]] |
|||
[[pnb:آندرے میری ایمپیر]] |
|||
[[pt:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ro:André-Marie Ampère]] |
|||
[[ru:Ампер, Андре Мари]] |
|||
[[sh:André Marie Ampére]] |
|||
[[simple:André-Marie Ampère]] |
|||
[[sk:André Marie Ampère]] |
|||
[[sl:André-Marie Ampère]] |
|||
[[sr:Андре-Мари Ампер]] |
|||
[[sv:André-Marie Ampère]] |
|||
[[tr:Andre Marie Ampere]] |
|||
[[uk:Андре-Марі Ампер]] |
|||
[[vi:André-Marie Ampère]] |
|||
[[yo:André-Marie Ampère]] |
|||
[[zh:安德烈-玛丽·安培]] |
Səhifəsinin 06:26, 1 avqust 2021 tarixinə olan son versiyası
Andre Mari Amper | |
---|---|
fr. Andre Marie Ampere | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Lion, Fransa |
Vəfat tarixi | (61 yaşında) |
Vəfat yeri | Marsel, Fransa |
Dəfn yeri | |
Milliyyəti | Fransız |
Təhsili | |
Fəaliyyəti | Fizika və Riyaziyyat |
Üzvlüyü |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Andre Mari Amper (fr. André-Marie Ampère; 20 yanvar 1775[3][4][…], Lion[5][6] – 10 iyun 1836[7][8][…], Marsel[8]) — məşhur fransız fiziki və riyaziyyatçısı. Elektrodinamikanın elmi əsasını yaradanlardan biridir. O, fizika elminə ilk dəfə olaraq "elektrik cərəyanı" anlayışını daxil etmiş, molekulyar cərəyanlar fərziyyəsini irəli sürmüşdür. Amper Paris Elmlər Akademiyasının üzvü olmuşdur.
Fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Andre Mari Amper zadəgan ailəsindədir. 14 yaşı olarkən Didro və Jan Leron Dalamberin yazdığı 20 cildlik ensiklopediyanı tam oxumuş, təbiət elmləri və riyaziyyat ilə məşğul olmağa başlamışdır. 1801-ci ildə Burk-an-Bresdəki Mərkəzi məktəbin kafedrasına təyin olunmuşdur. 1805-ci ildə Parisin politexnik məktəbində tərcüməçi vəzifəsində çalışmışdır. 1809-cu ildə fəaliyyət göstərdiyi məktəbdə professor adı almışdır. Bu illər ərzində Amper öz sahəsində bir sıra tədqiqatlar aparmışdır. Ehtimal nəzəriyyəsi, variasiya hesabının mexanika məsələlərinə tətbiqi və riyazi analizə aid bir sıra işləri nəşr edilmişdir. Fizika sahəsindəki işləri onu öz zamənəsinin ən böyük alimləri sırasına çıxarmışdır.
H.K.Ersted elektrik cərəyanın maqnit əqrəbinə təsirini kəşf etdikdən sonra, Amper 1820-ci ildə maqnit əqrəbin əyilmə istiqamətini təyin etmək üçün qayda təklif etmişdir. Sonra, Amper cərəyan keçən iki naqilin bir-biri ilə qarşılıqlı mexaniki təsirini kəşf etmiş, bu qarşılıqlı təsirin qanununu (Amper qanunu) və ilk dəfə maqnetizm nəzəriyyəsini yaratmışdır. Həmin nəzəriyyəyə görə maddənin maqnit xassələri onun hissəciklərindəki elektrik cərəyanları ilə təyin olunur. Amper öz fikirlərini Yalnız təcrübə yolu ilə əldə edilmiş elektrodinamik hadisələr nəzəriyyəsi əsərində çap etmişdir. Amper digər önəmli əsəri olan Elmlərin fəlsəfəsi təcrübələri əsərini 1834-cü ildə çap etdirmişdir.
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Hofmann, James R. (1996). André-Marie Ampère. Cambridge University Press
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası səh 452.
- ampere.cnrs.fr
- Revue des deux mondes, Tome neuvième
- ⇾Biographie d'Ampère
- lccn
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA5782&pos=1.
- ↑ 1 2 https://www.bbaw.de/die-akademie/akademie-historische-aspekte/mitglieder-historisch/historisches-mitglied-andre-marie-ampere-47.
- ↑ http://books.google.de/books?id=rwEoAAAAYAAJ&pg=PA389&hl=de#v=snippet&q=1775&f=false.
- ↑ http://amperemusee.fr.
- ↑ Saint-Pierre D. Dictionnaire historique des Académiciens de Lyon (fr.): 1700-2016. Lyon: Académie des sciences, belles-lettres et arts de Lyon, 2017. P. 1369. ISBN 978-2-9559433-0-4
- ↑ baptismal record.
- ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 82. ISBN 978-2-221-06888-5
- 20 yanvarda doğulanlar
- 1775-ci ildə doğulanlar
- 61 yaşında vəfat edənlər
- 10 iyunda vəfat edənlər
- 1836-cı ildə vəfat edənlər
- Monmartr qəbiristanlığında dəfn olunanlar
- Fransa Politexnik Məktəbinin məzunları
- London Kral Cəmiyyətinin üzvləri
- Fransa Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Rusiya Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Prussiya Elmlər Akademiyasının üzvləri
- İsveç Kral Elmlər Akademiyasının üzvləri
- Lionda doğulanlar
- Marseldə vəfat edənlər
- Fransa fizikləri
- Fransa riyaziyyatçıları
- Eyfel qülləsində adı yazılmış şəxslər
- London Kral Cəmiyyətinin əcnəbi üzvləri