Andre Mari Amper: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k r2.6.4) (Bot redaktəsi dəyişdirilir: ar:أندريه ماري أمبير
k →‎Fəaliyyəti: vikiləşdirmə using AWB
 
(24 istifadəçi tərəfindən edilmiş 45 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Şəxs
[[Şəkil:Ampere1.jpg|frame|right|200 px|''Andre Mari Amper'']]
|adı = Andre Mari Amper
'''Andre Mari Amper''' ([[Fransız dili|fr.]] ''Andre Marie Ampere''; [[22 yanvar]] [[1775]], [[Lion]], [[Fransa]] — [[10 iyun]] [[1836]], [[Marsel]], [[Fransa]]) - məşhur fransız fiziki və riyaziyyatçısı. [[Elektrodinamika]]nın elmi əsasını yaradanlardan biridir. O, fizika elminə ilk dəfə olaraq "elektrik cərəyanı" anlayışını daxil etmiş, molekulyar cərəyanlar fərziyyəsini irəli sürmüşdür.
|orijinal adı = {{Dil-fr|Andre Marie Ampere}}
{{Ar|آندره ماری آمپر}}
|şəkil = Ampere Andre 1825.jpg
|şəklin ölçüsü = 250
|şəklin izahı =
|digər adı =
|doğum tarixi = 20.1.1775
|doğum yeri = [[Lion]], {{FRA}}
|vəfat tarixi = 10.6.1836
|vəfat yeri = [[Marsel]], {{FRA}}
|vəfat səbəbi =
|dəfn yeri =
|vətəndaşlığı =
|milliyyəti = [[Fransız]]
|dini =
|ixtisası =
|təhsili =
|fəaliyyəti = [[Fizika]] və [[Riyaziyyat]]
|fəaliyyət illəri =
|tanınır =
|mükafatları =
|imzası = André-Marie Ampère signature.svg
|imzanın ölçüsü =
|imzanın izahı =
|saytı =
|vikianbar =
}}

'''Andre Mari Amper''' ({{Dil-fr|André-Marie Ampère}}; {{DVTY}}) — məşhur fransız fiziki və riyaziyyatçısı. [[Elektrodinamika]]nın elmi əsasını yaradanlardan biridir. O, fizika elminə ilk dəfə olaraq "elektrik cərəyanı" anlayışını daxil etmiş, molekulyar cərəyanlar fərziyyəsini irəli sürmüşdür. Amper [[Paris Elmlər Akademiyası]]nın üzvü olmuşdur.

== Fəaliyyəti ==
[[Fayl:Ampere grave.jpg|thumb|right|Amper və oğlunun məzarı]]
Andre Mari Amper zadəgan ailəsindədir. 14 yaşı olarkən [[Didro]] və [[Jan Leron Dalamber]]in yazdığı 20 cildlik ensiklopediyanı tam oxumuş, təbiət elmləri və riyaziyyat ilə məşğul olmağa başlamışdır. 1801-ci ildə Burk-an-Bresdəki Mərkəzi məktəbin kafedrasına təyin olunmuşdur. 1805-ci ildə [[Paris]]in politexnik məktəbində tərcüməçi vəzifəsində çalışmışdır. 1809-cu ildə fəaliyyət göstərdiyi məktəbdə [[professor]] adı almışdır. Bu illər ərzində Amper öz sahəsində bir sıra tədqiqatlar aparmışdır. Ehtimal nəzəriyyəsi, variasiya hesabının mexanika məsələlərinə tətbiqi və riyazi analizə aid bir sıra işləri nəşr edilmişdir. [[Fizika]] sahəsindəki işləri onu öz zamənəsinin ən böyük alimləri sırasına çıxarmışdır.

H.K.Ersted elektrik cərəyanın maqnit əqrəbinə təsirini kəşf etdikdən sonra, Amper 1820-ci ildə maqnit əqrəbin əyilmə istiqamətini təyin etmək üçün qayda təklif etmişdir. Sonra, Amper cərəyan keçən iki naqilin bir-biri ilə qarşılıqlı mexaniki təsirini kəşf etmiş, bu qarşılıqlı təsirin qanununu ([[Amper qanunu]]) və ilk dəfə maqnetizm nəzəriyyəsini yaratmışdır. Həmin nəzəriyyəyə görə maddənin maqnit xassələri onun hissəciklərindəki elektrik cərəyanları ilə təyin olunur. Amper öz fikirlərini ''Yalnız təcrübə yolu ilə əldə edilmiş elektrodinamik hadisələr nəzəriyyəsi'' əsərində çap etmişdir. Amper digər önəmli əsəri olan ''Elmlərin fəlsəfəsi təcrübələri'' əsərini 1834-cü ildə çap etdirmişdir.

== Mənbə ==
== Mənbə ==
Hofmann, James R. (1996). André-Marie Ampère. Cambridge University Press
{{Vikianbar kateqoriyası|André-Marie Ampère}}
* Hofmann, James R. (1996). André-Marie Ampère. [[Cambridge University Press]]
* [[Azərbaycan Milli Ensiklopediyası]] səh 452.
* [http://www.ampere.cnrs.fr/unevieenimages/index.php?limite=0 ampere.cnrs.fr]
* [http://books.google.de/books?id=rwEoAAAAYAAJ&pg=PA389&hl=de#v=snippet&q=1775&f=false Revue des deux mondes, Tome neuvième]
* [http://amperemusee.fr ⇾Biographie d'Ampère]
* [http://lccn.loc.gov/n85803043 lccn]

== Həmçinin bax ==
* [[Amper]]
* [[Amper qanunu]]

== Xarici keçidlər ==
{{BS-də adları vahidlər kimi istifadə olunan alimlər}}
{{xarici istinadlar}}


[[Kateqoriya:Fransa fizikləri]]
[[Kateqoriya:Fransa fizikləri]]
Sətir 9: Sətir 57:
[[Kateqoriya:1775-ci ildə doğulanlar]]
[[Kateqoriya:1775-ci ildə doğulanlar]]
[[Kateqoriya:1836-cı ildə vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:1836-cı ildə vəfat edənlər]]
[[Kateqoriya:Eyfel qülləsində adı yazılmış şəxslər]]

[[Kateqoriya:London Kral Cəmiyyətinin əcnəbi üzvləri]]
[[af:André-Marie Ampère]]
[[an:André-Marie Ampère]]
[[ar:أندريه ماري أمبير]]
[[be:Андрэ Мары Ампер]]
[[bg:Андре-Мари Ампер]]
[[bn:অঁদ্রে-মারি অম্পেয়্যার]]
[[br:André-Marie Ampère]]
[[bs:André-Marie Ampère]]
[[ca:André-Marie Ampère]]
[[cs:André-Marie Ampère]]
[[da:André-Marie Ampère]]
[[de:André-Marie Ampère]]
[[el:Αντρέ Μαρί Αμπέρ]]
[[en:André-Marie Ampère]]
[[eo:André-Marie Ampère]]
[[es:André-Marie Ampère]]
[[et:André-Marie Ampère]]
[[eu:André-Marie Ampère]]
[[fa:آندره ماری آمپر]]
[[fi:André-Marie Ampère]]
[[fr:André-Marie Ampère]]
[[fy:André-Marie Ampère]]
[[ga:André-Marie Ampère]]
[[gl:André Marie Ampère]]
[[he:אנדרה מרי אמפר]]
[[hi:आन्द्रे मैरी एम्पीयर]]
[[hr:André-Marie Ampère]]
[[ht:André-Marie Ampère]]
[[hu:André-Marie Ampère]]
[[hy:Անդրե Մարի Ամպեր]]
[[id:André-Marie Ampère]]
[[io:André-Marie Ampère]]
[[is:André-Marie Ampère]]
[[it:André-Marie Ampère]]
[[ja:アンドレ＝マリ・アンペール]]
[[jv:André-Marie Ampère]]
[[ka:ანდრე მარი ამპერი]]
[[kk:Ампер, Андре Мари]]
[[km:អង់ដ្រេ ម៉ារី អំពែរ]]
[[ko:앙드레마리 앙페르]]
[[ku:André-Marie Ampère]]
[[la:Andreas Maria Ampère]]
[[lb:André-Marie Ampère]]
[[lt:André-Marie Ampère]]
[[lv:Andrē Marī Ampērs]]
[[mk:Андре Мари Ампер]]
[[mn:Андре Мари Ампер]]
[[mr:आंद्रे-मरी अँपियर]]
[[my:အင်ဒရီး မယ်ရီ အမ်ပီယာ]]
[[nl:André-Marie Ampère]]
[[nn:André-Marie Ampère]]
[[no:André-Marie Ampère]]
[[pl:André Marie Ampère]]
[[pnb:آندرے میری ایمپیر]]
[[pt:André-Marie Ampère]]
[[ro:André-Marie Ampère]]
[[ru:Ампер, Андре Мари]]
[[sh:André Marie Ampére]]
[[simple:André-Marie Ampère]]
[[sk:André Marie Ampère]]
[[sl:André-Marie Ampère]]
[[sr:Андре-Мари Ампер]]
[[sv:André-Marie Ampère]]
[[tg:Ампер Андре Мари]]
[[tr:Andre Marie Ampere]]
[[uk:Андре-Марі Ампер]]
[[vi:André-Marie Ampère]]
[[yo:André-Marie Ampère]]
[[zh:安德烈-玛丽·安培]]

Səhifəsinin 06:26, 1 avqust 2021 tarixinə olan son versiyası

Andre Mari Amper
fr. Andre Marie Ampere
Doğum tarixi
Doğum yeri Lion, Fransa Fransa
Vəfat tarixi (61 yaşında)
Vəfat yeri Marsel, Fransa Fransa
Dəfn yeri
Milliyyəti Fransız
Təhsili
Fəaliyyəti Fizika və Riyaziyyat
Üzvlüyü
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Andre Mari Amper (fr. André-Marie Ampère; 20 yanvar 1775[3][4][…], Lion[5][6] – 10 iyun 1836[7][8][…], Marsel[8]) — məşhur fransız fiziki və riyaziyyatçısı. Elektrodinamikanın elmi əsasını yaradanlardan biridir. O, fizika elminə ilk dəfə olaraq "elektrik cərəyanı" anlayışını daxil etmiş, molekulyar cərəyanlar fərziyyəsini irəli sürmüşdür. Amper Paris Elmlər Akademiyasının üzvü olmuşdur.

Fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Amper və oğlunun məzarı

Andre Mari Amper zadəgan ailəsindədir. 14 yaşı olarkən Didro və Jan Leron Dalamberin yazdığı 20 cildlik ensiklopediyanı tam oxumuş, təbiət elmləri və riyaziyyat ilə məşğul olmağa başlamışdır. 1801-ci ildə Burk-an-Bresdəki Mərkəzi məktəbin kafedrasına təyin olunmuşdur. 1805-ci ildə Parisin politexnik məktəbində tərcüməçi vəzifəsində çalışmışdır. 1809-cu ildə fəaliyyət göstərdiyi məktəbdə professor adı almışdır. Bu illər ərzində Amper öz sahəsində bir sıra tədqiqatlar aparmışdır. Ehtimal nəzəriyyəsi, variasiya hesabının mexanika məsələlərinə tətbiqi və riyazi analizə aid bir sıra işləri nəşr edilmişdir. Fizika sahəsindəki işləri onu öz zamənəsinin ən böyük alimləri sırasına çıxarmışdır.

H.K.Ersted elektrik cərəyanın maqnit əqrəbinə təsirini kəşf etdikdən sonra, Amper 1820-ci ildə maqnit əqrəbin əyilmə istiqamətini təyin etmək üçün qayda təklif etmişdir. Sonra, Amper cərəyan keçən iki naqilin bir-biri ilə qarşılıqlı mexaniki təsirini kəşf etmiş, bu qarşılıqlı təsirin qanununu (Amper qanunu) və ilk dəfə maqnetizm nəzəriyyəsini yaratmışdır. Həmin nəzəriyyəyə görə maddənin maqnit xassələri onun hissəciklərindəki elektrik cərəyanları ilə təyin olunur. Amper öz fikirlərini Yalnız təcrübə yolu ilə əldə edilmiş elektrodinamik hadisələr nəzəriyyəsi əsərində çap etmişdir. Amper digər önəmli əsəri olan Elmlərin fəlsəfəsi təcrübələri əsərini 1834-cü ildə çap etdirmişdir.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikianbarda Andre Mari Amper ilə əlaqəli mediafayllar var.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA5782&pos=1.
  2. ↑ 1 2 https://www.bbaw.de/die-akademie/akademie-historische-aspekte/mitglieder-historisch/historisches-mitglied-andre-marie-ampere-47.
  3. ↑ http://books.google.de/books?id=rwEoAAAAYAAJ&pg=PA389&hl=de#v=snippet&q=1775&f=false.
  4. ↑ http://amperemusee.fr.
  5. ↑ Saint-Pierre D. Dictionnaire historique des Académiciens de Lyon (fr.): 1700-2016. Lyon: Académie des sciences, belles-lettres et arts de Lyon, 2017. P. 1369. ISBN 978-2-9559433-0-4
  6. ↑ baptismal record.
  7. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  8. ↑ 1 2 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994. Vol. 1. P. 82. ISBN 978-2-221-06888-5
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Andre_Mari_Amper&oldid=6080984"