Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası

Tarixi dövlət
Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası
Bayraq Gerb[d]
«Бутун дунё пролетарлари, бирлашингиз!» «Bütün ölkələrin proletarları birləşin!»
Özbəkistan SSR-nin himni
27 oktyabr 1924 — 26 dekabr 1991
Paytaxt	Səmərqənd, Daşkənd, Buxara
Dilləri	Özbək dili, rus dili
Rəsmi dilləri	Özbək dili, rus dili
Dövlət dini	Dövlət ateizmi, Dünyəvi dövlət
Valyuta	SSRİ rublu
Ərazisi	447.400 km²
Əhalisi	19.906.000 nəf.
İdarəetmə forması	sovet respublikası[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şərq bloku
Sovet sosialist respublikaları Azərbaycan Belorusiya Ermənistan Estoniya Gürcüstan Latviya Litva Moldova Özbəkistan Qazaxıstan Qırğızıstan Rusiya Tacikistan Türkmənistan Ukrayna
Müttəfiq dövlətlər Əfqanıstan Albaniya Anqola Benin Bolqarıstan Çin Konqo Kuba Çexoslovakiya Almaniya Demokratik Respublikası Efiopiya Qrenada Macarıstan Kampuçea Laos Monqolustan Mozambik Şimali Koreya Polşa Rumıniya Somali Cənubi Yəmən Vyetnam
Əlaqəli təşkilatlar Kominform Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası Varşava Müqaviləsi Təşkilatı Dünya Həmkarlar İttfaqı Federasiyası Dünya Demokratik Gənclik Federasiyası
Müxalifət Antisovet partizanlar Albaniya Bolqarıstan Xorvatiya Estoniya Latvia Litva Polşa Rumıniya Serbiya Ukrayna Baltikyanı ölkələrdə partizan döyüşləri Meşə Qardaşları Cəngəllik əməliyyatı Sovet işğalı Etirazlar və üsyanlar Pilzen 1953 Şərqi Almaniya 1953 Gürcüstan 1956 Poznan 1956 Macarıstan 1956 Novoçerkassk 1962 Çexoslovakiya 1968 İşğal Qırmızı meydan 1968 Çarta 77 (Çexoslovakiya) Solidarnost (Polşa) Jeltoqsan (Qazaxıstan) Braşov üsyanı (Rumıniya) Yanvar hadisələri (Litva) İstehkamlar (Latviya) Qanlı bazar günü (Gürcüstan) Qara Yanvar (Azərbaycan)
Soyuq müharibə hadisələri Marşal planı Çexoslovakiya çevrilişi Tito–Stalin ayrılığı Berlin böhranı Koreya müharibəsi Gizli nitq Çin-Sovet Ayrılığı Berlin divarı Karib böhranı Vyetnam müharibəsi Kubanın Anqolaya müdaxiləsi Əfqanıstan müharibəsi Moskva Olimpiya Oyunları Körfəz müharibəsi
Zəifləməsi Nəğməli inqilab Polşa Dairəvi Masa Razılığı 1989-cu il inqilabları Berlin divarının dağılması Yanvar hadisələri Litvada Sovet İttifaqının sonu Albaniyada kommunizmin çöküşü Çexoslovakiyanın dağılması

Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası, Özbəkistan SSR (özb. Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси) — SSRİ-nin tərkibinə daxil olan 15 müttəfiq respublikadan biri. 27 oktyabr 1924-cü ildə təşkil olunmuşdur. Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası, qısaca olaraq Özbəkistan SSR və ÖzSSR, Sovet Özbəkistanı da adlanır, Sovet İttifaqının müttəfiq respublikalarından biri olan sovet respublikasıdır. 1924-cü il oktyabrın 27-də SSRİ-də qondarma milli-ərazi demarkasiyası nəticəsində yaranıb.] SSRİ Sovetlərinin 3-cü Qurultayının 13 may 1925-ci il tarixli Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının yaradılması haqqında Müqavilə Özbəkistan SSR-ə də şamil edildi. 1991-ci il sentyabrın 1-də ÖzSSR SSRİ-dən ayrılaraq müstəqilliyini elan etdi və Özbəkistan Respublikasına çevrildi. Qırğızıstan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Tacikistan SSR, Əfqanıstanla həmsərhəddir.

Yaranması

Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası, qısaca olaraq Özbəkistan SSR və UzSSR kimi, Sovet Özbəkistanı da adlanır, Sovet İttifaqının müttəfiq respublikalarından biri olan sovet respublikasıdır.

1924-cü il oktyabrın 27-də SSRİ-də qondarma milli-ərazi demarkasiyası nəticəsində yaranıb.

SSRİ Sovetlərinin 3-cü Qurultayının 13 may 1925-ci il tarixli qərarı ilə SSRİ-nin yaradılması haqqında müqavilənin qüvvəsi SSRİ-yə də şamil edildi.

1991-ci il sentyabrın 1-də ÖzSSR SSRİ-dən ayrılaraq müstəqilliyini elan edərək Özbəkistan Respublikasına çevrildi.

Qırğızıstan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Tacikistan SSR, Əfqanıstanla həmsərhəddir.

Özbəkistan SSR-in yaranması

1924-cü il inzibati-ərazi islahatı nəticəsində Xorəzm Sosialist Sovet Respublikası, Buxara Sosialist Sovet Respublikası ləğv edildi və onların ərazisində, habelə RSFSR-in tərkibində olan keçmiş Türküstan MSSR ərazisində iki yeni ittifaq respublikası - Türkmən SSR və Özbəkistan SSR yarandı.

Özbəkistan SSR-in tərkibinə Buxara SSR-nin böyük hissəsi, Xorəzm SSR, habelə Səmərqənd vilayəti, Fərqanə vilayətinin böyük hissəsi və Türküstan MSSR Sırdərya vilayətinin Daşkənd rayonunun əraziləri daxil idi.

Eyni zamanda, Özbəkistan SSR-in cənub hissəsində Tacikistan MSSR yarandı.

1925-ci ildə vahid inzibati bölgü tətbiq edildi. Respublika 7 bölgəyə bölündü: Səmərqənd, Daşkənd, Fərqanə, Zərəfşan, Surxandərya, Kaşkədərya, Xorəzm.

Bölgələr 33 mahaldan ibarət idi. Respublikanın paytaxtı Səmərqənd şəhəridir.

1926-cı ildə vilayət bölməsi rayon bölməsi ilə əvəz olundu. Əndican, Buxara, Zəravşan, Kaşka-Dərya, Səmərqənd, Surxan-Dərya, Daşkənd, Fərqanə, Xocent (1929-cu ildə ləğv edilib), Xorəzm qəzaları yaradıldı.

1929-cu ildə Tacikistan MSSR Tacikistan SSR-ə çevrildi və Özbəkistan SSR-dən çıxarıldı.

1930-cu ildə rayonlar ləğv edildi. Özbəkistan SSR müstəqil inzibati-təsərrüfat vahidlərinə ayrılmış 9 şəhərdən, 73 rayondan, 1696 kənd sovetindən ibarət olmağa başladı. 1930-cu ildə respublikanın paytaxtı Səmərqənddən Daşkəndə köçürüldü.

1936-cı ildə Qaraqalpaq Muxtar Sovet Sosialist Respublikası RSFSR-dən Özbəkistan SSR-ə verildi.

1956-cı ildə Özbəkistan və Qazax SSR-in sərhədləri dəyişdi, nəticədə Özbəkistan SSR indiki Bostanlıq vilayətinin ərazilərini və Daşkənd vilayətinin Qibray rayonunun bir hissəsini, Qazax SSR-in Qolodnostep vilayətinin bir hissəsini aldı; Cizzəx, Nəvai və Sırdərya vilayətlərinin tərkibinə daxil oldu).