Çexoslovakiyanın dağılması

Çexoslovakiyanın süqutu (çex. sametový rozvod) — sülh və rəsmi qaydada Çexoslovakiyanın bir dövlət olaraq yoxa çıxması. Çexoslovakiyanın parçalanması rəsmi olaraq 1 yanvar 1993-cü ildə gerçəkləşmişdir. Bu həmdə bir inqilab idi. Bu ayrılmanın nəticəsində sosializm və planlı iqtisadiyyatdan kapitalizmə və bazar iqtisadiyyatına keçid baş vermişdir. Üstəlik bu ayrılma və dəyişikliklər olduqca sakit bir məcrada baş vermişdir.

Şərq bloku
Sovet sosialist respublikaları Azərbaycan Belorusiya Ermənistan Estoniya Gürcüstan Latviya Litva Moldova Özbəkistan Qazaxıstan Qırğızıstan Rusiya Tacikistan Türkmənistan Ukrayna
Müttəfiq dövlətlər Əfqanıstan Albaniya Anqola Benin Bolqarıstan Çin Konqo Kuba Çexoslovakiya Almaniya Demokratik Respublikası Efiopiya Qrenada Macarıstan Kampuçea Laos Monqolustan Mozambik Şimali Koreya Polşa Rumıniya Somali Cənubi Yəmən Vyetnam
Əlaqəli təşkilatlar Kominform Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası Varşava Müqaviləsi Təşkilatı Dünya Həmkarlar İttfaqı Federasiyası Dünya Demokratik Gənclik Federasiyası
Müxalifət Antisovet partizanlar Albaniya Bolqarıstan Xorvatiya Estoniya Latvia Litva Polşa Rumıniya Serbiya Ukrayna Baltikyanı ölkələrdə partizan döyüşləri Meşə Qardaşları Cəngəllik əməliyyatı Sovet işğalı Etirazlar və üsyanlar Pilzen 1953 Şərqi Almaniya 1953 Gürcüstan 1956 Poznan 1956 Macarıstan 1956 Novoçerkassk 1962 Çexoslovakiya 1968 İşğal Qırmızı meydan 1968 Çarta 77 (Çexoslovakiya) Solidarnost (Polşa) Jeltoqsan (Qazaxıstan) Braşov üsyanı (Rumıniya) Yanvar hadisələri (Litva) İstehkamlar (Latviya) Qanlı bazar günü (Gürcüstan) Qara Yanvar (Azərbaycan)
Soyuq müharibə hadisələri Marşal planı Çexoslovakiya çevrilişi Tito–Stalin ayrılığı Berlin böhranı Koreya müharibəsi Gizli nitq Çin-Sovet Ayrılığı Berlin divarı Karib böhranı Vyetnam müharibəsi Kubanın Anqolaya müdaxiləsi Əfqanıstan müharibəsi Moskva Olimpiya Oyunları Körfəz müharibəsi
Zəifləməsi Nəğməli inqilab Polşa Dairəvi Masa Razılığı 1989-cu il inqilabları Berlin divarının dağılması Yanvar hadisələri Litvada Sovet İttifaqının sonu Albaniyada kommunizmin çöküşü Çexoslovakiyanın dağılması
b m r

Çexoslovakiyanın parçalanması məhz etnik məsələlərdən (daha dəqiq milli elitar təbəqə, sadə şəxslər deyil^[1]) qaynaqlanırdı. Bu heçdə sırf iqtisadi səbəbdən baş verməmiş bir parçalanma idi. Sovetlər birliyinin həcminə nəzər yetirdikdə olduqca kiçik bir parçalanma olmuşdur. Etnik problemlər sonda iqtisadi vəziyyətin pisləşməsinə səbəb olmuşdur. Sonda isə ölkə parçalanmışdır. Çexslovakiyada hər zaman etnik problemlər olmuşdur. Ancaq bu problemlər xalqlar arasında münaqişələrə səbəb olmamışdır. Belə ki, bu ölkənin ərazisində yaşayan bir çox xalqlar muxtariyyat tələbi irəli sürsələrdə bir nəticə əldə edə bilməmişlər. Digər tərəfdən əhalinin böyük qismi slavyan xalqları olması vəziyyətin kəskin dəyişməsinə imkan vermirdi. Burada slavyanlardan sonra sudet almanları və Cənubi Slovakiya macarları böyük saylı az saylı xalqlardan idilər. 1945-ci ildə Sudet almanları ölkədən çıxarıldıqdan sonra Çexiya Sosialist Respublikası federasiya daxilində monoetnik bir dövlətə çevrilmişdi. İqtisadi baxımından onun inkişafı Slovakiya Sosialist Respublikasını üstələyirdi. Elə bu zaman çex siyasətçilər Slovakiyanın onlara bir yük olması ifadələrini işlədirdilər. Slovakiyalılar isə bu utandırıcı vəziyyətdən qəzəblənirdilər.

Ayrılmadan öncə 1992-ci ildə Çexslovakiyada referendum keçirilmişdir. Slovakiyada ölkənin bölünməsinə 37 % hə, 63 % yox dediyi halda, Çexiyada seçicilərin 36 % hə, 64 % isə yox demişdir.

Vəziyyətin yaxşılaşdırılması yönündə müəyyən addımlar atılmışdır. Ölkənin adı Çex-Slovakiya Sosialist Respublikası adlandırılmışdı. Üstəlik xalqlar hələ müstəqilliyə tam hazır deyildi. Bunu səs vermənin nəticələri göstərirdi. Bununla belə ölkənin taleyi siyasətçilərin əlində idi. Onlar isə fərqli düşünürdü^[2].

17 iyul 1992-ci ildə Slovakiya parlamenti müstəqillik haqqında deklarasiya imzalamışdır. Bununla da müstəqilliyini elan etmişdir. O zaman Çexislavakiyanın prezidenti olan Vaslav Qavel buna qarşı olsa da 25 noyabrda istefaya getmişdir. Elə həmin gün federal parlament 1993-cü ilin yanvar ayının birindən ölkənin parçalandığı haqda qanun qəbul etmişdir.