Çox vətəndaşlıq

Çoxsaylı vətəndaşlığı olan ölkələr
     icazə verilir
     qadağandır
     məlumat yoxdur
Fiziki şəxslərin
konstitusiya hüquqi statusu
Əsas statusları
Əlavə statuslar
Əlaqəli anlayışlar

Bipatrizm (lat. bis- iki dəfə və yun. -πατρίς, yiyəlik halda πατρίδος — vətən, yurd sözlərindən) — roma qanununda, hər biri bu şəxsdən bütün mülki vəzifələrini yerinə yetirməsini tələb edə bilən, eyni zamanda iki dövlətin vətəndaşlığına sahib olan bir şəxsin hüquqi statusu.

Ümumi vəziyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]

İkinci vətəndaşlıqdan fərqli olaraq, ikili vətəndaşlıq ölkələr arasında müvafiq müqavilə bazası olduqda icazə verilir. Dövlətlər yuxu vətəndaşlığının əsas prinsipindən irəli gəlir, yəni başqa vətəndaşlığı olan öz vətəndaşlarını yalnız öz vətəndaşları hesab edirlər.

Beləliklə, məsələn, Rusiya Federasiyası Konstitusiyasının 62-ci maddəsi [1], Rusiya Federasiyasının bir vətəndaşının xarici dövlətin vətəndaşlığına sahib olmasını, hüquq və azadlıqlarından məhrum etmədiyini və federal qanunla və ya Rusiya Federasiyasının beynəlxalq müqaviləsi ilə başqa hal nəzərdə tutulmadığı təqdirdə, onu Rusiya vətəndaşlığından irəli gələn vəzifələrdən azad etmir. "Rusiya Federasiyasının Dövlət Qulluğu haqqında" 27 iyul 2004-cü il tarixli 79-FZ Federal Qanununun 16-cı maddəsinə əsasən [2], bir vətəndaş dövlət qulluğuna qəbul edilə bilməz və başqa bir vətəndaşlıq varsa dövlət qulluqçusu dövlət qulluğunda ola bilməz, dövlət (başqa dövlətlər), əgər Rusiya Federasiyasının beynəlxalq müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa. Dövlətlərin bağladığı ikili vətəndaşlıq haqqında beynəlxalq müqavilələrdə ümumiyyətlə ikinci vətəndaşlıq almaq və saxlama imkanları nəzərdə tutulur və münaqişə vəziyyətləri iki dövlətin hər biri tərəfindən öz vətəndaşı hesab etdiyi şəxs üzərində uyğun olmayan öhdəliklər olduqda həll edilir.[3]

Münaqişənin həllində istifadə olunan ümumi bir düstur olaraq, hər iki müqaviləçi dövlətin vətəndaşlığından yalnız biri ilə əlaqəli vətəndaş hüquq və vəzifələrinin tanınması istifadə edilə bilər. Məsələn, Rusiya Federasiyası ilə Tacikistan Respublikası arasında 1995-ci il 7 sentyabr tarixli ikili vətəndaşlıq məsələlərinin həlli haqqında Müqavilə. müəyyən edilir ki, hər iki tərəfin vətəndaşı olan və onlardan birinin ərazisində daimi yaşayan digər tərəfin ərazisində daimi yaşamaq üçün hərəkət edərsə, bu şəxs status aldığı andan bu tərəfin vətəndaşlığından irəli gələn hüquq və vəzifələrini həyata keçirir. ərazisində yaşayır. Tərəflərdən birinin ərazisində daimi yaşayan, hər iki tərəfin vətəndaşı olan bir şəxs, hüquq və azadlıqlardan tam istifadə edir və eyni zamanda daim yaşadığı tərəfin vətəndaşı olaraq vəzifələrini daşıyır. Bu sazişin müddəalarına xələl gətirmədən, hər iki tərəfin vətəndaşlığını daşıyan şəxs eyni vaxtda hər iki tərəfin vətəndaşlığından irəli gələn hüquq və vəzifələri həyata keçirə bilməz[4].

ABŞ[redaktə | mənbəni redaktə et]

ABŞ dünyanın heç bir dövləti ilə ikili vətəndaşlıq müqavilələri bağlamayıb. Amerika qanunları digər dövlətlərin vətəndaşlığını qadağan etmir, yəni ABŞ vətəndaşı istənilən ölkənin vətəndaşı ola bilər, ancaq Amerika hakimiyyəti onu yalnız ABŞ vətəndaşı hesab edərək tanımır.

Bəziləri avtomatik olaraq alırlar — xaricdə ABŞ vətəndaşı olan valideynlərdən və ya başqa bir ölkənin vətəndaşlarından, ancaq ABŞ-də doğulmuşdularsa. Bu vəziyyətdə ABŞ vətəndaşları vətəndaşlıqlarını saxlaya bilərlər, ancaq ABŞ-də bundan istifadə edə bilməzlər. Bir şəxsin Amerika vətəndaşı olduğu iki vətəndaşı varsa, o Amerika vətəndaşının bütün hüquq və vəzifələrindən istifadə edir — seçkilərdə iştirak etmək hüququ var, Amerika xəzinəsinə vergi ödəməyə borcludur. ABŞ vətəndaşı olanlar ABŞ-yə beyət etməlidirlər. Bu andı o deməkdir ki, onu gətirən şəxs başqa bir dövlətə, hətta vətəndaşı olmağa davam etsə də, sadiq qalmaqdan imtina etmiş və bir sıra məhdudiyyətlər qoymuşdur.

Xüsusilə, qanun ABŞ vətəndaşlarından ABŞ-yə daxil olmaq və çıxmaq üçün ABŞ pasportundan istifadə etməyi tələb edir, lakin ABŞ-dən başqa bir ölkəyə girmək və ya çıxmaq üçün başqa bir ölkənin pasportundan istifadə etmək ABŞ qanunlarına zidd deyil [5].

ABŞ vətəndaşının and içməsi bəzən keçmiş vətəndaşlığından imtina kimi görülür. Lakin ABŞ vətəndaşlığına daxil olduqda imtinanın etibarlılığı yoxlanılmır, məsələn, köhnə pasportun təhvil verilməsi tələb olunmur [6]. Nəzərə almaq lazımdır ki, beynəlxalq hüquq normalarına (suverenliyə bax) görə, belə bir andın özü yeni hüquqlar yaratmır və ABŞ-nin hüquq mühafizə orqanları tərəfindən tanınan ikinci vətəndaşlıq ölkəsi ilə münasibətlərdə vətəndaşın köhnə öhdəliklərini ləğv etmir[7].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Глава 2. Права и свободы человека и гражданина Arxivləşdirilib 2014-05-08 at the Wayback Machine // Конституция Российской Федерации
  2. ↑ Глава 3. Правовое положение (статус) гражданского служащего Arxivləşdirilib 2014-05-08 at the Wayback Machine // Федеральный закон от 27.07.2004 N 79-ФЗ (ред. от 02.04.2014) «О государственной гражданской службе Российской Федерации»
  3. ↑ Rusiyada ikili vətəndaşlıq: alınmanın xüsusiyyətləri[ölü keçid]
  4. ↑ Договор между Российской Федерацией и Республикой Таджикистан об урегулировании вопросов двойного гражданства[ölü keçid]
  5. ↑ "Dual Nationality". Travel.State.Gov (ingilis). U.S. Department of State, Bureau of Consular Affairs. 2021-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-15.
  6. ↑ "Множественное гражданство — БИПАТРИД". 2011-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-06.
  7. ↑ "Гражданство и двойное гражданство". 2014-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-15.

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]