Uti possidetis

Uti possidetis (hərf. mülkiyyətinizdən istifadə edin) — beynəlxalq praktikada inkişaf etmiş prinsip. Bu, müstəqillik qazanan yeni dövlətlərin əvvəllər olduğu ərazilərə və sərhədlərə sahib olduqlarını, digər dövlətlər daxilində inzibati vahidlər daxil olmaqla müstəmləkə və ya asılı ərazilər olduqlarını göstərir. Qaydaya görə, əvvəllər yeni yaranmış müstəqil dövlətin ərazisində mövcud olmuş köhnə inzibati sərhəd beynəlxalq sərhədə çevrilir^[1].

Bu prinsip müstəqil bir hüquqi prinsip deyil, çünki hüquqi xarakterini yalnız sərhədlərin toxunulmazlığının daha geniş beynəlxalq hüquqi prinsipi daxilində qazanır^[2].

Qoşunların irəliləməsi, işğal, ilhaq və s nəticəsində dövlətlərin müəyyən müddətdə mövcud olan və ya mövcud olmuş ərazi vəziyyəti. Bəzi hallarda Uti possidetis «status-kvo» termininə uyğun gəlir, lakin «Status-kvo» daha geniş məna daşıdığı və vəziyyəti bütünü ilə (ictimai- hüquqi və xüsusi-hüquqi münasibətlər və s.) ifadə etdiyi halda, Uti possidetis ərazilərə faktiki sahib olmaya aiddir. Uti possidetis termininin tətbiqi hazırkı vəziyyətin aid olduğu anı dəqiq müəyyən etməyi tələb edir^[3].

21 iyul 1964-cü il tarixində, Qahirədə Afrika Birliyi Təşkilatı çərçivəsində sərhəd mübahisələrinə dair 16 (1) saylı qərar qəbul edildi və iştirakçı dövlətlərin milli müstəqillik əldə etmədən əvvəl mövcud olan müstəmləkə sərhədlərinə hörmət etməyi öhdələrinə götürdüklərini bildirdi. Qətnamə gələcəkdə dövlətlərin müstəmləkələşmədən sonra uti possidetis prinsipinə uyğun olaraq müəyyən edilmiş sərhədləri yalnız qarşılıqlı razılaşma yolu ilə yenidən düzəltmək barədə suallarının olmamasına yönəlmiş bir siyasi bəyanatdır. Afrika qitəsindəki sərhədlərlə bağlı vəziyyət Latın Amerikası qitəsindən daha mürəkkəb olduğundan, hər şeydən əvvəl müstəmləkə sərhədləri metropollar tərəfindən yerli əhalinin mənafelərinə hörmət edilmədən, müxtəlif yaşayış yerlərinin təbii sərhədlərini pozmadan qurulduğundan. uzun müddət inkişaf etmiş tayfalar. Bu səbəbdən bu sərhədlərin yenidən bölüşdürülməsi sülh üçün bir təhdidə çevrilə bilər və köhnə metropolların itirilmiş müstəmləkə hakimiyyətlərini bərpa etmək üçün əsas kimi istifadə etdikləri Afrika dövlətləri arasında bir çox qanlı müharibələrə çevrilə bilər^[3].

• Sebastian Anstis and Mark Zacher (June 2010). "The Normative Bases of the Global Territorial Order." Diplomacy and Statecraft 21: 306–323.
• Helen Ghebrewebet: "Identifying Units of Statehood and Determining International Boundaries: A Revised Look at the Doctrine of Uti Possidetis and the Principle of Self-Determination", Verlag Peter Lang 2006, ISBN 3-631-55092-8.