Amapa

Amapa
Amapa
	Amapá
Bayraq[d]	Gerb[d]
	1°23′ şm. e. 51°48′ q. u.HGYO
Ölkə	Braziliya;
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	5 oktyabr 1988
Sahəsi	142.814,6 km²;
Hündürlük	142 m
Saat qurşağı	UTC−03:00;
Əhalisi
Əhalisi	733.759 nəf. (2022);
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	BR-AP
	Rəsmi sayt; Rəsmi sayt
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Amapa (port. Amapá) — Braziliya ərazisində yerləşən ştat. İnzibati mərkəzi Makapa şəhəridir.

Coğrafiya

Ştatın ərazisi 142 827,9 km² təşkil edir. Bu göstərici ilə 26 ştat arasında 18-ci yerdədir. Ərazisi romb şəkilindədir. Şimaldan Surinam və Fransız Qvineyası, cənubdan və qərbdən isə Para ştatı ilə sərhədlənir. Şərqdən Atlantik okean suları ilə yuyulur^[2].

Amazon düzənliyinin şimal-şərq hussəsini təşkil edir. Ərazisinin 90 % Amazon cəngəllikləri örtülüdür. Ərazisində yerləşən çayların 40 % Amazon çayı, digər hissəsi isə Atlantik okeanına tökülür. Ən hündür zirvəsi 701 metrdir^[3].

İqlimi

Ştat ərazisini ekvator xətti kəsir. Ekvatorial iqlimə malikdir. Aylıq yağıntının miqdarı 35 mm təşkik edir. Quru mövsümdə yağıntının miqdarı 300–400 mm-dir. İl ərzində isə yağıntının miqdarı 2500 mm-dir. Orta aylıq temperatur Makapada fevral ayında +25,7°С, okyabrda +27,9 °C^[4] təşkil edir. Gecə radələrində temperatur +20 °C, gündüz radələrdə 35 °C olur.

Tarix

Avropalılar bölgə də məskunlaşana qədər ərazidə Aravaki hindu qəbiləsi yaşayırdı. Amapa ərazisinin ilk dəfə avropalılar tərəfindən tətqiqatı 1500-cü ilə təsadüf edir. XIX əsrin sonuna qədər ərazi portuqaliya ilə fransa arasında mübahisə pridmetidir.

1 may 1900-cü ildə Jeneva arbitrajı Amapa Braziliyanın ərazisi kimi təstiqlənir. 1943-cü ildə Amapa ştat statusu alır. 5 oktyabr 1988-ci ildə Braziliya konstitutsiyası qəbul edilir, burada Amapa ştat kimi təstiqlənir.

Əhali

Ştatın əhalisi 2005-ci il məlumatına görə cəmi 596 min nəfər təşkil edir. 1990-cı illərlə nisbətdə əhali 5,7% artmışdır. 1967-ci ildə ştatda cəmi 103 min insan yaşayırdı. Urbanizasiya 93,7 %-dir. Əhalinin böyük qismi paytaxtda yaşayır.

74,4 % qarışıqlar, 21,4 % ağlar, 4,5 % qaralar, 0,8 % isə monqoloid irqinə mənsubdur.

İnzibati bölgü

Ştat inzibati cəhətdən 2 mezoregiona və 4 mikroregiona bölünür. 16 rayona sahibdir. 2014-cü ildən ştatın qubernatoru Walder Góes olmuşdur.

Yuxarı palaya digər ştatlarda olduğu kimi üç deputat göndərir. Aşağı palataya isə 513 yerdən 8 yerinə sahibdir.

İqtisadiyyat

İntisadiyyatının əsasını marqans hasilatı və ağac tədarükü təşkil edir.

1941-ci ildə Serra-du-Naviuda böyük marqans yatağı aşkarlanmışdır.

Ağac tədarükdən başqa burada braziliya qozu tədarük edilir. Çaylarından və okeandan balıq tutulur. Ərazisində maniok və çəltik yetişdirilir. Maldarlığın iri buynuzlu qolu daha geniş yayılmışdır^[5].

Turizm zəif inkişaf etdirilmişdir.

Hasilatın 75,5 % ağac, 18,7 % marqans təşkil edir.

Nəqliyyat

Amapa ilə ılaqə yaratmağın əsas yolu su və hava nəqliyyatıdır. Su yolu ilə əlaqə Amazon çayı və Atlantik okeanı vastəsi ilə həyata keçirilir. Ştatın paytaxtında Makapada beynəlxalq hava limanı mövcuddur

Avtomobil nəqliyyatı olduqca zəif inkişaf etdirilmişdir. Dəmir yolu nəqliyyatı isə əsasən marqans yataqları ilə dəniz limanı arasındadır.