Böyük Cami (Feodosiya)
Böyük Cami (krımtat. Büyük Cami), Süleyman-xan-camisi və ya Sultan Səlim məscidi (krımtat. Sultan Selim camisi) — Krım ərazisində, Feodosiya (Kefe) şəhərində olan dağıdılmış məscid. Şəhərin əsas Cümə məscidi hesab olunurdu. Gələcək sultan Sultan Süleyman Qanuninin fərmanı ilə inşa edilmişdir. O dövrdə Süleyman Kefe şəhərində sancaq bəyi tituluna malik idi. Ehtimal olunur ki, məscid Müqəddəs Aqnesin adını daşıyan katolik məbədin yerində inşa edilmişdir. Tikinti zamanı məbədin daşlarından istifadə edilmişdir. Məscid tikintisi 1520 və ya 1522-ci ildə başa çatmışdır. Məscidin tikintisinə osmanlı memarı Memar Sinan rəhbərlik edirdi.[1]
| Böyük Cami, Süleyman xan camisi, Sultan Səlim məscidi | |
|---|---|
| Büyük Cami Sultan Selim camisi | |
 | |
| 45°01′23″ şm. e. 35°23′28″ ş. u. | |
| Ölkə | Ukrayna |
| Şəhər | Feodosiya |
| Yerləşir | Feodosiya |
| Memar | Memar Sinan |
| Tikilmə tarixi | 1520 |
| Xəritədə yeri | |
 |
|
Krımın Rusiya İmperiyasına birləşdirilməsindən sonra Feodosiya şəhərinin müsəlman əhalisi kəskin şəkildə azalmağa başlamış və məscidin yerində xristian kilsəsi tikilməsi planı ortaya çıxmışdır. Müxtəlif səbəblərdən bu ideyya həyata keçirilmədi. Ancaq məscid tədricən dağıdıldı (1834). 1873-cü ildə məscidin yerində Aleksandr-Nevski kilsəsi inşa edildi. Bu kilsə də 1933-cü ildə söküldü.[2][3]
Ümumi məlumat[redaktə | mənbəni redaktə et]
Süleyman-xan-məscidi şahzadə Süleyman tərəfindən inşa etdirilmişdir. 1512-ci ildə şahzadə Süleyman Kefe sancağının sancaq bəyi idi[4][5] Məscid Genuya qalasından kənarda inşa edilmişdir. Ancaq şəhər qalasının daxilində idi. Böyük bazarın yaxınlığında idi). Məscid inşasında həm keçmiş katolik məbədinin, həm də yaxınlıqda olan qədim bizans məbədinin sütunlarından və piltələrindən istifadə olunmuşdur.[6][7] Kefe ərazisini 1667-ci ildə ziyarət etmiş osmanlı səyyahı Övliya Çələbi məscidin memarı haqqında məlumat verməmişdir. Ancaq Cümə Cami (Evpatoriya) məscidinin memarının Memar Sinan olduğunu göstərmişdir.[1]
Uzun illər boyu məscidin adı fərqli adlandırılmışdır. Övliya Çələbi məscidi ancaq Süleymanın adı ilə adlandırmışdır. Ancaq XVIII əsrə aidi şəhər planında məscid artıq Səlimin adını daşıyırdı. Peter Simon Pallas isə məscidi Böyük Cami kimi göstərmişdir.[8]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Эвлия Челеби. Книга путешествия. Крым и сопредельные области. (Извлечения из сочинения турецкого путешественника XVII века). / Вступит. статья, перевод с османского языка, комментарии Е. В. Бахревского. — Историко-археологический фонд «Наследие тысячелетий» Изд. 2-е, исправл. и доп.. — Симферополь: Изд-во «ДОЛЯ», 2008. — 272 с. — 2000 экз. — ISBN 978-966-366-159-9.
- ↑ Бабенко Г. А., Дюличев В. П. Каффа — Кефе // Шедевры мусульманской архитектуры Крыма. Симферополь. Симферопольская городская типография. 2008. 320. isbn=978-966-2913-83-5
- ↑ "На выставке в Феодосии покажут план Главной мечети средневековой Кафы. Марина Фалина, м.н.с., Евгений Савин, н. с. ФМД. 2014". 2022-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
- ↑ "Orhunlu C.Th Houtsma. First encyclopaedia of Islam: 1913-1936". 2020-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
- ↑ Кушева, Екатерина Николаевна. Народы Северного Кавказа и их связи с Россией: вторая половина XVI - 30-е годы XVII века. Изд-во Академии наук СССР.1963. 201.
- ↑ Колли Л.П.Известия Таврической учёной архивной комиссии. Симферополь. 1912.86
- ↑ "Кафа в период владения ею Банком св. Георгия (1454-1475)". 2020-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
- ↑ Паллас П. С. Наблюдения, сделанные во время путешествия по южным наместничествам Русского государства / Пер. с нем.; Отв. ред. Б. В. Левшин; Сост. Н. К. Ткачёва. — М.: Наука, 1999. — С. 117, 218.