Balaca Əbdürrəhmanov

Balaca Əbdürrəhmanov (Balaca İlyas oğlu Əbdürrəhmanov; 1922, İstibulaq – 22 yanvar 1977, Bakı) — sovet, azərbaycanlı alim-iqtisadçı, coğrafiyaçı; coğrafiya elmləri namizədi (1958), dosent; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının "Məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsinin" şöbəsinin (1954) kiçik elmi sonra isə baş elmi işçisi (1961); Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun "Nəqliyyat-iqtisadi əlaqələr" şöbəsinin yaradıçısı və rəhbəri (1968); iqtisad elmləri doktoru (1971), professor.[1][2][3] "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medal mükafatçısı (6 iyun 1945). "Doqquzuncu beşilliyin zərbəçisi" döş nişanı" ilə təltif olunmuşdur (29 aprel 1976).

Balaca Əbdürrəhmanov
Balaca İlyas oğlu Əbdürrəhmanov
Doğum tarixi 1922
Doğum yeri
Vəfat tarixi 22 yanvar 1977(1977-01-22)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Milliyyəti Azərbaycanlı
Həyat yoldaşı Nərgiz Mirzə-Məhəmməd qızı Əbdürrəhmanova (e. 1957-1977)
Uşaqları

Rauf Balaca oğlu Əbdürəhmanov,

Faiq Balaca oğlu Əbdürəhmanzadə
Elm sahələri Coğrafiya, İqtisadiyyat
Elmi dərəcəsi İqtisad elmləri doktoru (1971)
Elmi adı professor
İş yeri Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutu
Təhsili S.M. Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti
Tanınır coğrafiyaçı, iqtisadçı, alim
Mükafatları "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı
"IX beşillik zərbəçisi" döş nişanı

Həyatı[1][2][3]

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Balaca Əbdürrəhmanov 1922-ci ildə Kəlbəcər rayonunun İstibulaq kəndində anadan olmuşdur. O, 1929-cu ildə Çaykənd də yerləşən 7 illik məktəbə daxil olmuşdur. 1941-ci ildə Kəlbəcər rayonun mədəni-maarif sahəsində bir sıra məsul vəzifələrdə çalışmışdır. Əvvəl Kəlbəcər rayonun mədəni-maarif şöbəsində inspektor, sonra isə mühasib. B. İ. Əbdürrəhmanov SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin sərəncamı ilə "1941-1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı ilə mükafatlandırılmışdır (6 iyun 1945).

B. Əbdürrəhmanov 1946-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (Bakı Dövlət Universiteti) Geologiya-coğrafiya fakültəsinə qəbul olmuşdur və 1951-ci ildə fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Diplom işinin mövzusu: "Kəlbəcər rayonunun iqtisadi-coğrafi səciyyəsi" olmuşdur. 1940-cı illərin sonu və 1950-ci illərin birinci yarısında Azərbaycan Elmlər Akademiyasından bir qrup gənc, onların arasında, həmçinin, B. İ. Əbdürrəhmanov, Moskva şəhərinə məqsədli aspiranturaya göndərilmişdir.[4][5] B. Əbdürrəhmanov 1954-cü ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin aspitanturasına qəbul olmuşdur. 1957-ci ildə aspiranturanı müvəffəqiyyətlə bitirib,[4][6] təyinatla Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasına göndərilmişdir. Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun "Məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsinin" kiçik elmi sonra isə baş elmi işçisi (1961-ci ildən) vəzifəsində çalışmışdır.

1957-ci ildə "Azərbaycan SSR Daşkəsən dağ-mədən rayonunun iqtisadi-coğrafi səciyyəsi" mövzusunda dissertasiyanı müdafiə etib, "coğrafiya elmləri namizədi" alimlik dərəcəsini almışdır (1958). Elmi rəhbəri sovet iqtisadçısı, coğrafiyaçısı, iqtisad elmləri doktoru, professor, P. M. Alampiyev (SSRİ Elmlər Akademiyasının Dünya Sosialist Sisteminin İqtisadiyyat İnstitutunun Beynəlxalq əmək bölgüsü şöbəsinin müdiri) olmuşdur. Sonra isə Balaca Əbdürrəhmanova dosent elmi adı verilmişdir.

1968-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun "Nəqliyyat-iqtisadi əlaqələr" şöbəsini yaradaraq, ona rəhbərlik etmişdir. B. İ. Əbdürrəhmanov çoxsaylı Ümumittifaq konfranslarında məruzələr ilə çıxış etmişdir. Onun 20-yə yaxın elmi məruzələri SSRİ və Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının jurnarlarında çap olunmuşdur.

1969-cu ildə "Azərbaycan SSR-də nəqliyyat-iqtisadi əlaqlərin səmərələşdirilməsi problemi və onun ictimai intehsalın faydalılığının yüksəldilməsinə təsiri"[7] mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Opponentləri iqtisad elmləri doktoru, professor A. K. Ələsgərov; iqtisad elmləri doktoru, professor T. S. Vəliyev; coğrafiya elmləri doktoru, professor Q. A. Koçaryan olmuşdur. 1971-ci ildə "iqtisad elmləri doktoru" alimlik dərəcəsini almışdır. Sonra isə B. Əbdürrəhmanova professor elmi adı verilmişdir. B. İ. Əbdürrəhmanovun doktorluq dissertasiyasına bir çox müsbət rəylərin içərisində, iqtisad elmləri doktoru, professor Nəbi Nəbiyevin, respublikanın o vaxtki Plan Komitəsinin sədri M. İ. Abdullayevin və iqtisad elmləri doktoru N. Əhmədovun verdikləri yüksək qiymətlərini xüsusi qeyd etmək yerinə düşər.

Balaca Əbdürrəhmanov geniş profilli alim olmuşdur.[8] B. Əbdürrəhmanov əfsanəvi elm adamı sözün əsil mənasında böyük alim[9], söz sahibi və şəxsiyyət idi. O, məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsi və nəqliyyat-iqtisadi əlaqələrinin səmərələşdirilməsi problemləri üzrə nəinki respublikamızda, habelə keçmiş İttifaq miqyasında tanınmış alimlərdən biri idi. Onun apardığı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri və tövsiyələri dəfələrlə bir sıra müvafiq nazirlik və təşkilatlar tərəfindən istifadə edilmişdir. Ümumiyyətlə professor B. Əbdürrəhmanovun elmi yaradıcılığını üç əsas elmi istiqamət-iqtisadi-coğrafiya, məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsi və nəqliyyat-iqtisadi əlaqələr təşkil edirdi.[10]

O yüksək səviyyəli mütəxəssis — alim kimi pedaqoji fəaliyyət göstərmişdir. O, 8 monoqrafiya, 100-dən çox elmi əsərin müəllifidir.[3] 5 nəfər elmlər namizədinin elmi rəhbəri olmuşdur.

Balaca Əbdürrəhmanov tez-tez rayonlara gedər, ictimayət qarşısında maraqlı mövzularda mühazirələr oxuyardı. Balaca Əbdürrəhmanov, həm də şair idi. Çox əfsuslar olsun ki, o dünyasını dəyişən vaxt xeyli şeir yazılmiş əlyazmaları itmişdir. Onun yalnız 1974-cü ildə Bakıda çap olunmuş "Sazımın tellərində pıçıldaşan nəğmələr" kitabı qalmışdır. Kitaba professor M. M. Allahverdiyev ön söz yazmışdır.

1977-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir və Kəlbəcər rayonunda dəfn olunmuşdur. B. Əbdürrəhmanovun Kəlbəcərdə onun adını məktəb və küçə daşıyırdı.

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həyat yoldaşı-Nərgiz Mirzə-Məhəmməd qızı Əbdürrəhmanova (25 iyul 1930–1985)-kimyaçı, alim.

2 oğlu, 3 nəvəsi var.

Oğulları
  • Rauf Balaca oğlu Əbdürəhmanov (28 aprel1958–1994)
  • Faiq Balaca oğlu Əbdürəhmanzadə (16 aprel 1960–2020)
Nəvələri
  • Fatimə Rauf qızı Əbdürəhmanova (1993).
  • Nərgiz Faiq qızı Əbdürəhmanzadə (1986).
  • Nigar Faiq qızı Əbdürəhmanzadə (1991).

Elmi fəaliyyəti[1][2][3]

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elmi yaradıcılığı[1][2][3]

[redaktə | mənbəni redaktə et]

B. Əbdürrəhmanov 1946-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (Bakı Dövlət Universiteti) Geologiya-coğrafiya fakültəsinə qəbul olmuşdur və 1951-ci ildə fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Diplom işinin mövzusu: "Kəlbəcər rayonunun iqtisadi-coğrafi səciyyəsi" olmuşdur. 1940-cı illərin sonu və 1950-ci illərin birinci yarısında Azərbaycan Elmlər Akademiyasından bir qrup gənc, onların arasında, həmçinin, B. İ. Əbdürrəhmanov, Moskva şəhərinə məqsədli aspiranturaya göndərilmişdir.[4][5] B. Əbdürrəhmanov 1954-cü ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin aspitanturasına qəbul olmuşdur. 1957-ci ildə aspiranturanı müvəffəqiyyətlə bitirib,[4][6] təyinatla Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasına göndərilmişdir. Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun "Məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsinin" kiçik elmi sonra isə baş elmi işçisi (1961-ci ildən) vəzifəsində çalışmışdır.

1957-ci ildə "Azərbaycan SSR Daşkəsən dağ-mədən rayonunun iqtisadi-coğrafi səciyyəsi" mövzusunda dissertasiyanı müdafiə etib, "coğrafiya elmləri namizədi" alimlik dərəcəsini almışdır (1958). Elmi rəhbəri sovet iqtisadçısı, coğrafiyaçısı, iqtisad elmləri doktoru, professor, P. M. Alampiyev (SSRİ Elmlər Akademiyasının Dünya Sosialist Sisteminin İqtisadiyyat İnstitutunun Beynəlxalq əmək bölgüsü şöbəsinin müdiri) olmuşdur. Sonra isə Balaca Əbdürrəhmanova dosent elmi adı verilmişdir.

1968-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun "Nəqliyyat-iqtisadi əlaqələr" şöbəsini yaradaraq, ona rəhbərlik etmişdir. B. İ. Əbdürrəhmanov çoxsaylı Ümumittifaq konfranslarında məruzələr ilə çıxış etmişdir. Onun 20-yə yaxın elmi məruzələri SSRİ və Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının jurnarlarında çap olunmuşdur.

1969-cu ildə "Azərbaycan SSR-də nəqliyyat-iqtisadi əlaqlərin səmərələşdirilməsi problemi və onun ictimai intehsalın faydalılığının yüksəldilməsinə təsiri"[7] mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Opponentləri iqtisad elmləri doktoru, professor A. K. Ələsgərov; iqtisad elmləri doktoru, professor T. S. Vəliyev; coğrafiya elmləri doktoru, professor Q. A. Koçaryan olmuşdur. 1971-ci ildə "iqtisad elmləri doktoru" alimlik dərəcəsini almışdır. Sonra isə B. Əbdürrəhmanova professor elmi adı verilmişdir. B. İ. Əbdürrəhmanovun doktorluq dissertasiyasına bir çox müsbət rəylərin içərisində, iqtisad elmləri doktoru, professor Nəbi Nəbiyevin, respublikanın o vaxtki Plan Komitəsinin sədri M. İ. Abdullayevin və iqtisad elmləri doktoru N. Əhmədovun verdikləri yüksək qiymətlərini xüsusi qeyd etmək yerinə düşər.

Balaca Əbdürrəhmanov geniş profilli alim olmuşdur.[8] B. Əbdürrəhmanov əfsanəvi elm adamı sözün əsil mənasında böyük alim[9], söz sahibi və şəxsiyyət idi. O, məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsi və nəqliyyat-iqtisadi əlaqələrinin səmərələşdirilməsi problemləri üzrə nəinki respublikamızda, habelə keçmiş İttifaq miqyasında tanınmış alimlərdən biri idi. Onun apardığı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri və tövsiyələri dəfələrlə bir sıra müvafiq nazirlik və təşkilatlar tərəfindən istifadə edilmişdir. Ümumiyyətlə professor B. Əbdürrəhmanovun elmi yaradıcılığını üç əsas elmi istiqamət-iqtisadi-coğrafiya, məhsuldar qüvvələrin yerləşdirilməsi və nəqliyyat-iqtisadi əlaqələr təşkil edirdi.[10]

O yüksək səviyyəli mütəxəssis — alim kimi pedaqoji fəaliyyət göstərmişdir. O, 8 monoqrafiya, 100-dən çox elmi əsərin müəllifidir.[3] 5 nəfər elmlər namizədinin elmi rəhbəri olmuşdur.

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Seçilmiş elmi əsərləri[8]

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Balaca Əbdürrəhmanov 8 monoqrafiya, 100-dən çox elmi əsərin müəllifidir.[3]

Kitablar[11]

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Ət-süd məhsulları istehsalının artırılması ehtiyatları [Mətn] /B. İ. Əbdürrəhmanov ; [red. Q. Fərəcov]. Əbdürrəhmanov, Balaca Elyas oğlu. Bakı: Azərnəşr, 1962.
  • Kommunizm quruculuğunda sənayenin səmərəli yerləşdirilməsi [Mətn] /A. A. Nadirov, B. E. Əbdürrəhmanov ; red. E. Q. Mehrəliyev ; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasını, İqtisadiyyat İnstitutu Bakı: AzSSR EA, 1962.
  • Транспорт и его влияние на развитие и размещение производства Азербайджанской ССР /Б. Э. Абдурахманов. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР 1966.
  • İctimai istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsi [Mətn] /A. A. Nadirov, B. Əbdürrəhmanov ; [red. Q. İsmayılov]. Bakı: Azərnəşr, 1967.
  • Проблемы рационализации транспортно-экономических связей и их влияние на повышение эффективности общественного производства в Азербайджанской ССР//Б. Э. Абдурахманов. Баку: Издательство АН Азербайджанской ССР 1969, с. 98.[7]
  • Пути рационализации перевозок грузов в Азербайджанской ССР /Б. Абдурахманов. Баку: Издательство "ЭЛМ", 1971.
  • Azərbaycan SSR-də rayonlararası iqtisadi əlaqələrin səmərələşdirilməsi perspektivləri [Mətn] /B. E. Əbdürrəhmanov ;Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasını, İqtisadiyyat İnstitutu ; red. A. A. Nadirov. Bakı: Elm, 1972.
  • Sənaye istehsalının ərazi üzrə təşkilinin təkmilləşdirilməsi problemləri [Mətn] /A. A. Nadirov, B. E. Əbdürrəhmanov, N. Nəbiyev ; red. Ş. M. Muradov ; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasını, İqtisadiyyat İnstitutu Bakı: Elm, 1977.

Elmi məqalələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elmi-populyar məqalələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Əbdürrəhmanov B., Alırzayev M. Kurort təsərrüfatına yarıtmaz münasıbətə son qoymalı //Azərbaycan Kommunisti. Bakı, 1974, s. 73–82.
  • Hüseynov H., Nadirov A., Əbdürrəhmanov B. SSRİ xalqlarının qardaşlıq ailəsində //Azərbaycan Kommunisti. Bakı, 1976, s. 53–58.
  • Əbdürrəhmanov B. Qadın əməyi haqqında monoqrafiya //Azərbaycan Kommunisti. Bakı, 1976, s. 91–94.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət". 2020-07-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-21.
  2. ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət". 2020-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-21.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Arxivlənmiş surət". 2020-02-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-24.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 "Arxivlənmiş surət". 2020-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-24.
  5. ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2020-07-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-04-24.
  6. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2020-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-24.
  7. ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət". 2020-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-20.
  8. ↑ 1 2 3 "Arxivlənmiş surət". 2020-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-24.
  9. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2020-07-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-26.
  10. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2014-11-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-07-26.
  11. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-21.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]