Behçət Kamal Çağlar

Behçət Kamal Çağlar (türk. Behçet Kemal Çağlar; 23 iyul 1908, Ərzincan, Ərzurum vilayəti – 24 oktyabr 1969, İstanbul) — türk şairi və siyasətçisi.^[1] O, Faruq Nafiz Çamlıbel ilə birlikdə 1933-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasının 10-cu ildönümü münasibətilə yazılmış "Onuncu il" marşının^[2] müəllifidir.^[3][4]

Behçət Kamal Çağlar
türk. Behçet Kemal Çağlar
Türkiyə Böyük Millət Məclisi, Ərzincandan 7-ci çağırış millət vəkili
8 mart 1943 – 14 iyun 1946
Türkiyə Böyük Millət Məclisi, Ərzincandan 8-ci çağırış millət vəkili
5 avqust 1946 – 24 mart 1950
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	23 iyul 1908(1908-07-23)
Doğum yeri	Ərzincan, Ərzurum vilayəti, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi	24 oktyabr 1969(1969-10-24) (61 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Dəfn yeri	Zəncirliquyu qəbiristanlığı
Milliyyəti	türk
Vətəndaşlığı	Osmanlı imperiyası Türkiyə
Partiya	Cümhuriyyət Xalq Partiyası
Fəaliyyəti	siyasətçi, şair, dramaturq
Dini	İslam

Cümhuriyyət dövrünün məşhur şairlərindən olan Behçət Kamal Çağlar Ərzincanda varlı ailədə anadan olub. O, Kayserinin Şabanbəyzadələr kimi tanınan məşhur ailəsindən Şaban Həmdi bəyin oğludur. 1908-ci ildə atasının məmur olduğu Ərzincanın Təpəcik kəndində anadan olub. Atası Kayserinin Bünyan şəlaləsi sahilində məskunlaşan Burunquz adlı türkmən tayfasından, anası isə Balıkəsirdə Çepni köçərilərindən Kolağası Əhməd Ağanın qızıdır. Behçət adı ona atasının əmisinin adı kimi, Kamal isə azadlıq qəhrəmanı Namiq Kamalın şərəfinə qoyulub.

1913-cü ildə Behçət Kamal Boluda İmaret İbtidai məktəbində təhsil almağa başlayıb. Hələ ibtidai məktəb illərində babasından miras qalan istedadı ilə şeir əzbərləməyə, oxumağa həvəs göstərən Behçət Kamalı müəllimləri məktəb bağçasında hündür yerə qaldırır, atasının əzbərlədiyi şeirləri oxutdururdular.

Behçət Kamal Çağlar tam təhsilə 1915-ci ildə Konyada başlamış, əvvəlcə Mövlana türbəsinin arxasındakı Nümunə məktəbinə, sonrakı il isə Konya Sultanisi birinci hissəsində oxumağa başlayıb. 1916-cı ilin payızında atası Qüds Kənd Təsərrüfatı Müdirliyinə təyin olunduğu üçün bir neçə ay Qüdsdə yaşayıb.

Qüdsdən Kayseriyə gələn Behçət Kamal ibtidai, orta və lisey təhsilini Kayseridə başa vurub. 1925-ci ildə imtahanla Zonquldak Ali Texniki Məktəbinində mədən mühəndisi ixtisasına qəbul olunmuş və 1929-cu ildə bu məktəbi ən yaxşı mədən mühəndisi olaraq bitirmişdir. Bir müddət mədən mühəndisi işləyib. Belə ki, ilk işinə Ankarada Mineral Kəşfiyyat İnstitutunun mərkəzi mühəndisi vəzifəsində başlayıb.

1934-1935-ci illərdə Paris və Londonda təlim keçmişdir.

"Xalq Evləri"nin açılışında yazdığı və şəxsən rol aldığı "Çoban" pyesi və sonradan yazdığı "Ergenekon" tamaşası ilə Atatürkün diqqətini çəkib. Dəyərli, tanınmış yazıçı və siyasətçilərlə yaxın əlaqələr qursa da, heç bir şəxsi niyyət güdmədən vətənə, Atatürk hərəkatına dərin heyranlığı ilə hökumətin sevgi və rəğbətini qazanıb. Bu səbəbdən də o, ədəbiyyat tarixində “inqilabçı şair”, “hakimiyyət şairi”, “Atatürk şairi” kimi adlarla anılmışdır.^[5] 1935-ci ildə "Xalq Evləri" müfəttişi vəzifəsinə təyin olunub və bu vəzifə ilə bütün ölkəni gəzib. Bununla o, xalq şeiri və xalq yaradıcılığı ilə yaxından maraqlanmaq imkanı əldə edib.

Behçət Kamal Çağlar Atatürk mövzusunda, milli poeziya ilə tanınan, vətən sevgisi ilə seçilən bir insan olub. O, həftəlik jurnallarda və gündəlik qəzetlərdə bu mövzularda məqalələr yazırdı. Atatürkün vəfatı Behçət Kamalın ruhunda dərin bir boşluq yaratmışdır. Onun Atatürkə və onun islahatlarına, vətənin və millətin xilası yolundakı uğurlarının pərəstişkarı kimi özünü Atatürkə həsr etməsinə səbəb olmuşdur.

TBMMdə VII və VIII çağırışlarda Ərzincan millət vəkili vəzifəsində çalışıb. Şəmsəddin Günaltay 1949-cu il yanvarın 15-də baş nazir təyin edildikdən sonra Atatürk yoluna zidd getdiyini əsas gətirərək 24 yanvar 1949-cu ildə Cümhuriyyət Xalq Partiyasından və millət vəkili vəzifəsindən istefa verib.

1950-1959-cu illərdə Behçet Kamal Çağlar Robert Kollecində türk ədəbiyyatından dərs deyib.

27 May 1960-cı il çevrilişi ilə hakimiyyətə gələn hərbi tejim tərəfindən seçilən təsis şurasının üzvləri arasında olub. Daha sonra Türk Dil Qurumunun baş katibi,^[6] TRT İdarə Heyətinin Sədri, Akbank Yayınlar Meneceri və TRT Proqram Mütəxəssisi vəzifələrində çalışıb.

Behçət Kamal Çağlar 1966-cı ildə həyatını öz dili ilə belə təsvir edib: "Atamın müxtəlif bölgələrdəki dövlət qulluğu, bütün ölkəni əhatə edən "Xalq Evləri" müfəttişliyim, Şərq sərhədlərində hərbi xidmətim sayəsində vətənin hər guşəsini gəzə bildim. Atatürkün vətənini olduğu kimi yaxından tanımaq mənə qismət oldu. Onun şərəfinə bir neçə misra yazdım. Zonguldak Mədən Mühəndisləri Liseyi diplomum var, amma Anadolunun insan incisi ilə ilk gündən təmasdayam. Faruq Nafiz Çamlıbel və Əflatun Cem Güney mənim ədəbiyyat müəllimlərim olub. İllərdir Yəhya Kamal Bəyatlı ilə Əhməd Həmdi Tanpınarın söhbətlərindən ilham alıram. Şərqdə tanış olduğum, ünsiyyətdə olduğum el şairləri məni xalqımla tanış etdi, onları daha da sevdirdi. 1948-ci ilin əvvəlində sıralarından ayrılmaq qərarına gəldiyim partiyanın TBMM üzvlüyündən istefa verərək dünyəvilik və dövlətçilik prinsipləri baxımından Atatürk yolundan azdığını görüb mənə verdiyi millət vəkili vəzifəsindən ayrıldım. Başqa partiya namizədliyimi irəli sürdü, amma notarius vasitəsilə rədd etdim. Mən Nümayəndələr Palatasına çağırıldım və ümidlə iştirak etdim. Məndən prezident kvotasından senator olmağımı istədilər. Gündəlik siyasətdən iyrəndiyim üçün qəbul etmədim. O vaxtdan yazıram, dərs deyirəm".

1942-ci ildə, 34 yaşında ikən Kayseridə yazdığı bir şeirində özünü təsvir edir. Behçət Kamal 1935-ci ildə Yücel jurnalında sənət səyahətinə hansı düşüncə və fikirlərlə çıxdığını bildirir: "Mənim ruhum dənizin, Adanın pəncərələrinin və ya Boğazın ay işığının naxışlı tikdiyi şəbəkəli tor toxuma deyil. 20 yaşıma qədər nə böyük şəhər, nə də dəniz görməmişəm. Amma mən dünyanın ən böyük, ən təmiz və ən dərin insanları arasında böyümüşəm. Mən Anadoluda doğulub böyümüşəm. Düşünməyin ki, mənim cəmi 15 yaşım olub. Mənim yazmağa həvəsli olduğum vaxtlar olub. Mən ədəbiyyata ağlamaqla deyil, qışqırmaqla müraciət edirəm; Şübhə etməklə deyil, inanmaqla başladım. Bağırıb inandığımı yazmaqdan başqa heç nə etmək fikrim yoxdur..."

Behçət Kamal Çağlar ilk şeirlərini 1919-cu ildə yazmağa başlamışdır. Onun ilk şeirləri milli azadlıq mübarizəsi dövründə yaranıb. Çağlar heca vəzninin ustalarından biridir.^[5]

Dostları ilə birlikdə nəşr etdirdiyi "Hep Gençlik" jurnalında Behçət Kamalən ilk şeir işıq üzü görüb. Behçət Kamal daha sonra "Türk Yurdu" və "Həyat" (1927) jurnallarında (1927) müntəzəm nəşr olunub. Ulusda nəşr olunan bəzi şeirlərində “Ankaralı Aşık Ömər” təxəllüsündən istifadə etmiş,^[5] 1949-cu ildə “Şadırvan” jurnalını nəşr etdirmişdir. O, 27 may çevrilişindən əvvəl və sonra İstanbul radiosunda fasilələrlə “Şeir dünyamız” proqramının aparıcısı olub.^[5]

Çağların şeirləri “Burada döyünür bir ürək” (1932), “İçimdə” (1966) və s. məcmuələrə daxil edilmişdir. Behçet Kamal yaradıcılığına "Çoban dastanı", "Topal Teymur" poemaları, həmçinin “Çoban” (1932), “Attila” (1935) pyeslərində şeirlər, səyahət qeydləri kitabları, esselər və s. aiddir.^[7]

Onun poeziyasının ümumi mövzuları Kamalizm və milliçilkdir. Şairin bir çox şeirləri Mustafa Kamal Atatürkə, Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinə və vətənə həsr olunub. Behçət Kamal Çağların bir sıra əsərləri millçilik ruhu ilə aşılanıb. Çağların yazı dili sadədir.^[7] Onun yaradıcılığının mahiyyətinin əsası şeirin fərd üçün deyil, kütlə üçün olması təşkil edir.

Ölümündən sonra şairin qardaşı 1970-ci ildə onun adına olan Behçət Kamal Çağlar illik ədəbi mükafatı təsis edib.^[7]

• Ərciyəsdə uçqun (şeir, 1933);
• Burada döyünən ürək (şeir, 1933);
• İçimdə (bütün şeirləri, 1966);
• Behçet Kamalın son şeirləri (1970, p.m.).

• Çoban (1933);
• Atilla (1935);
• Deniz Abdal.

• Xalq Evləri (1935-ci ilin rəyi);
• Həsən Əli Yücel və əsərləri (1937);
• Pulsuz Göydə Səyahət (1947);
• Dolmabahçadan Anıtkabirə (Müşahidə 1955);
• Qurani-Kərimdən ilhamlar (1966);
• Atatürk dənizindən damcılar (antologiya 1967);
• Battal Qazi dastanı (1968);
• Atatürkün Bugünkü Dillə Çıxışları (1969);
• Onun qardaşı oğlu Selcan Çağların nəşrə hazırladığı “Dastanlar” (1997), Bitməz Tükənməz Anadolu (1994), İçimdə (1994) və Qurani-Kərimdən İlhamlar (1995) adlı dörd əsəri Türkiyə Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi.

• Behçet Kemal Çağlar (türk.)
• Бехчет Кемаль