Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsi

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsi — BMT Nizamnaməsinin ayrılmaz hissəsi, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin təşkilati prinsiplərini, fəaliyyət qaydasını, səriştəsini və prosedurunu müəyyənləşdirir. Məhkəmənin fəaliyyəti üçün hüquqi əsasdır[1][2].

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsi
Veb-saytı icj-cij.org/en/statute
icj-cij.org/fr/statut

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mübahisələrin sülh yolu ilə həlli üçün nəzərdə tutulmuş ilk beynəlxalq məhkəmə orqanı, Millətlər Birliyinin himayəsində 1920-ci ildə yaradılan Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi (DBƏM) idi.

Palata, Millətlər Birliyi tərəfindən yaradıldı və maliyyələşdirildi, bununla birlikdə Palata, Liqanın bir hissəsi deyildi və Əsasnamə Liqanın Əsasnaməsinin bir hissəsi deyildi. Liqaya üzv olan bir dövlət avtomatik olaraq DBƏM nizamnaməsinə tərəf çevrilmədi. Digər tərəfdən, bu müqavilələrlə əlaqəli mübahisələrdə PPMP-nin yurisdiksiyasını təmin edən bir neçə yüz müqavilə imzalanmışdır[3].

1922-1940-cı illər arasında DBƏM 29 dövlət mübahisəsinə qərar vermiş və demək olar ki, hamısı həyata keçirilmiş 27 məsləhət rəyi vermişdi. Palata beynəlxalq hüququn inkişafına da böyük töhfə vermişdir. Fəaliyyəti İkinci Dünya Müharibəsi ilə kəsildi və daha sonra 1946-cı ildə Millətlər Birliyi ilə birlikdə Palata ləğv edildi. Palatanın yerinə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi gəlir[4].

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin yaradılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

9 oktyabr 1944-cü ildə, Dumbarton-Oks Konfransının sonunda, belə bir təşkilat çərçivəsində beynəlxalq bir məhkəmə orqanının yaradılması ilə bağlı müddəalar da daxil olmaqla, "Ümumdünya Beynəlxalq Təşkilatının yaradılması təklifləri" qəbul edildi. 1945-ci ilin aprelində Vaşinqtonda toplanan Dumbarton Oaksda təmsil olunan dörd dövlət adından gələcək bir məhkəmə qurumu olan Amerika Birləşmiş Ştatları üçün bir nizamnamə layihəsi hazırlamaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Hüquqşünaslar Komitəsi, 44 əyalət. Bu komitə tərəfindən DBƏM Əsasnaməsinə əsaslanaraq hazırlanmış layihə, 25 aprel 1945-ci ildə San Fransiskoda açılan Birleşmiş Millətlər Təşkilatının Beynəlxalq Təşkilatın Qurulması Konfransına təqdim edildi.

Əsasnamənin quruluşu və tərkibi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsasnamə 5 fəsildə bölünür və ümumilikdə 70 maddədən ibarətdir.

Əsasnamə elan edən 1-ci maddə ilə başlayır:

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının əsas məhkəmə orqanıdır. Daimi Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin Əsasnaməsinə əsaslanan və bu Əsasnamənin ayrılmaz hissəsini təşkil edən əlavə edilmiş Əsasnaməyə uyğun olaraq fəaliyyət göstərir.

Qalan 69 məqalə 5 fəsildə qruplaşdırılmışdır:

  • Fəsil I: Məhkəmənin təşkili (Maddələr 2-33)
  • Fəsil II: Məhkəmənin səlahiyyətləri (Maddələr 34-38)
  • Fəsil III: Məhkəmə icraatı (Maddələr 39-64)
  • Fəsil IV: Məsləhətçi fikirlər (Maddələr 65-68)
  • Fəsil V: Dəyişikliklər (Maddələr 69-70).

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Глебов И. Н.. Международное право. М.: Дрофа. 2006. ISBN 5-7107-9517-8.
  2. ↑ Лукашук И. И. Международное право. Особенная часть. М.: Волтерс Клувер. 2005. ISBN 5-466-00104-X.
  3. ↑ Международный Суд. Главный судебный орган Организации Объединённых Наций: вопросы и ответы (PDF). Нью-Йорк: BMT. 2001. 58–59. "Arxivlənmiş surət" (PDF). Archived from the original on 2015-09-06. İstifadə tarixi: 2021-04-17.
  4. ↑ "Статут Международного Суда (история)" (PDF). United Nations Audiovisual Library of International Law. ООН. 2013-10-17 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-08-30.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]